Η ιερά μονή Αγίων Αναργύρων Μελισσοτόπου Καστοριάς ιδρύθηκε, ως γνωστόν, περί το έτος 1080 απ’ τον αυτοκράτορα του Βυζαντίου Αλέξιο Α΄ Κομνηνό. Από τότε κι έως σήμερα το εν λόγω μοναστήρι ακτινοβολεί το ανέσπερο φως του Χριστιανισμού σε ολόκληρη την Άνω Μακεδονία και προσφέρει τις ανάλογες πολύτιμες υπηρεσίες του στους ευσεβείς κατοίκους της ίδιας γεωγραφικής περιοχής.
Η πολυκύμαντη πορεία αυτής της μονής μέσα στους αιώνες και η θαυμαστή δράση των εκάστοτε μοναχών της ήταν γραμμένη σε ορισμένους κώδικες που φυλάσσονταν έως το έτος 1947 στη Βιβλιοθήκη και το σκευοφυλάκιό της. Κατά το έτος αυτό όμως, δυστυχώς, πυρπολήθηκε η Μονή από άφρονες αντάρτες και κάηκαν οι εν λόγω κώδικες με τα πολύτιμα ιστορικά ντοκουμέντα.
Λόγω της προαναφερόμενης καταστροφής του Μοναστηριού των Αγίων Αναργύρων και της οριστικής απώλειας των μνημονευόμενων κωδίκων του, οι πληροφορίες μας για το ιστορικό παρελθόν του είναι ιδιαίτερα πενιχρές. Το γεγονός αυτό, δηλαδή η μερική γνώση της ιστορίας της υπόψη Μονής, προξενεί διαρκή λύπη στους ρέκτες Μοναχούς της και παράλληλα δυσχεραίνει πολύ το έργο των ενδιαφερόμενων επιστημόνων (θεολόγων, αρχαιολόγων, ιστορικών). Για να αναπληρωθεί, αυτό το ιστορικό κενό, έστω και μερικώς, όλοι οι αναφερόμενοι Μοναχοί, καθώς κι ευάριθμοι επιστήμονες ερευνούν συστηματικά στα διάφορα ιστορικά αρχεία, σε παλαιά έντυπα και σ’ εφημερίδες, κι εντοπίζουν και συλλέγουν ιστορικά στοιχεία που αφορούν το εν λόγω ιερό καθίδρυμα. Ένα τέτοιο ενδιαφέρον στοιχείο εντόπισε ο γράφων Γιώργος Τ. Αλεξίου πριν λίγα χρόνια σε φύλλο καστοριανής εφημερίδας έτους 1956 και το παρουσιάζει εν συντομία παρακάτω.
Η βυζαντινή εικόνα του αγίου Αρσενίου στη μονή των Αγίων Αναργύρων Μελισσοτόπου.
Το έτος 1956 δημοσιεύτηκε στην τοπική εβδομαδιαία εφημερίδα «Φωνή της Καστοριάς», και πιο συγκεκριμένα, σε πέντε συνεχόμενα φύλλα της (αριθμ. φύλλ. 542 / 14 – 10 – 1956 κ. εξ.), μία σημαντική μελέτη, που έχει τον τίτλο «Η ιερά μονή των Αγίων Αναργύρων» και αναφέρεται στη σπουδαία ιστορία αυτής (της μονής). Το εν λόγω ιστορικό κείμενο συντάχτηκε από έναν αξιόλογο Καστοριανό ερευνητή, που υπογράφει με το ψευδώνυμο «Βαρ–μαίος» (Βαρθολομαίος;). Η πρώτη παράγραφος του κειμένου αυτού είναι πολύ ενδιαφέρουσα κι έχει ως ακολούθως:
«Μία εικών του αγίου Αρσενίου, που βρίσκεται στην Μονή Αγίων Αναργύρων μαρτυρεί, ότι ο άγιος Αρσένιος εχρημάτισε Ηγούμενος της μονής κατά το έτος 1400, άρα η μονή χρονολογείται και πέραν του 1400…» (Βαρθ-μαίος).
Διαβάζοντας προσεκτικά το προπαρατιθέμενο αποσπασματικό, γενικόλογο και μάλλον ασαφές κείμενο του άγνωστού μας Καστοριανού μελετητή συνάγουμε έμμεσα τα εξής στοιχεία, που αφορούν τη θεματική Μονή.
- Η ιερά μονή Αγίων Αναργύρων κατείχε έως το έτος 1947 (;) μία φορητή βυζαντινή εικόνα ενός αγίου που έφερε το όνομα Αρσένιος. Δεν προσδιορίζεται ποιος απ’ τους υπάρχοντες αγίους μας που έχουν αυτό το όνομα (Αρσένιος) ήταν ο εικονιζόμενος, καθότι δεν αναφέρονται απ’ τον υπόψη μελετητή τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της μορφής του (ηλικία, είδος κόμης, μήκος γενειάδας κ.ά.), ούτε κι εάν υπήρχε αναγραμμένος δίπλα στο όνομά του κάποιος επιθετικός προσδιορισμός.
- Η αναφερόμενη εικόνα είχε επάνω της μία επιγραφή, που καθόριζε και πληροφορούσε, ότι ο προβαλλόμενος άγιος Αρσένιος υπήρξε Ηγούμενος της μονής των Αγίων Αναργύρων κατά το έτος 1400.
 |
| Ο όσιος Αρσένιος ο Μέγας. Τοιχογραφία στο ναό των Αγίων Αναργύρωνπόλης Καστοριάς (12ος αι.). |
 |
|||||||
| Ο άγιος Αρσένιος ο Μέγας.
Τοιχογραφία στον Άγιο Νικόλαο Θεολογίνας, Καστοριάς, έτους 1663. |
 |
| Ο άγιος Αρσένιος (αριστερά) και ο άγιος Μαρδάριος. Τοιχογραφία στο ναό Αγίου Μηνά Φωτεινής Καστοριάς, έτ. 1830. |
