Η Μάχη του Βατερλό, στις 18 Ιουνίου 1815, κατέληξε στην ήττα του Ναπολέοντα και τον τερματισμό μιας σειράς πολέμων διάρκειας πάνω από 2 δεκαετιών. Ο Βρετανός λοχαγός J.H. Gronow που πολέμησε στην ιστορική αυτή μάχη, έγραψε τη δική του μαρτυρία μεταφέροντας στις επόμενες γενιές τα όσα έζησε
Το πρωί της 18ης Ιουνίου, ο ήλιος έλαμπε και η ατμόσφαιρα ήταν τόσο καθαρή που μπορούσες να διακρίνεις ξεκάθαρα τις γραμμές του εχθρού. Αμέσως, μπροστά στο τάγμα που ανήκα, σε απόσταση περίπου μισού μιλίου από εμάς, είχε παραταχθεί το ιππικό και το πυροβολικό. Ακούσαμε στιγμιαία τον κρότο του πυροβολικού, συνοδευόμενο από τη μεταλλική ηχώ των μουσκέτων. Ολόκληρο το βρετανικό πεζικό βρισκόταν εκείνη την ώρα σχηματισμένο σε τετράγωνα.
Καθώς έβλεπες μέσα από τις γραμμές, μοιάζαμε σαν να σχηματίζαμε έναν συνεχόμενο τοίχο ανθρώπων. Θυμάμαι να μπορώ να βλέπω τον Βοναπάρτη και το προσωπικό του. Ορισμένοι από τους αξιωματικούς μας έλεγαν χαρακτηριστικά, βλέποντας μέσα από τα κιάλια τους: «Να’ τος, πάνω στο άσπρο του άλογο». Δεν πρέπει να ξεχάσω να σημειώσω ότι όταν το εχθρικό πυροβολικό άρχισε να επιτίθεται, μας δόθηκε η εντολή να πέσουμε στο έδαφος, όπου μπορούσαμε να ακούμε τους ήχους των κανονιοβολισμών. Πολλοί από εμάς σκοτώθηκαν και τραυματίστηκαν. Μετά από λίγη, ξαναπήραμε την εντολή να σηκωθούμε στα γόνατα για να δεχτούμε το ιππικό. Το γαλλικό πυροβολικό, που περιλάμβανε 300 κανόνια, προκάλεσε τρομερό όλεθρο στο πρώτο στάδιο της μάχης, ενώ εμείς βρισκόμασταν σε αμυντική θέση.
Η γαλλική επίθεση
Γύρω στις 04:00 το μεσημέρι, το πυροβολικό του εχθρού που βρισκόταν μπροστά μας, σταμάτησε ξαφνικά την επίθεση, και είδαμε τεράστιες μάζες ιππικού να προπορεύονται: κανένας άντρας που ήταν παρών και επιβίωσε δεν θα μπορούσε να ξεχάσει στο υπόλοιπο της ζωής του το τρομακτικό μεγαλείο του. Ανακάλυπτες από απόσταση ότι αυτό που φαινόταν σαν μια εντυπωσιακή, τεράστια, κινούμενη γραμμή, προχωρώντας έλαμπε ως τρικυμιώδες θαλάσσιο κύμα όταν αντανακλά πάνω του ο ήλιος. Μας πλησίαζαν, μέχρι που έφτασαν αρκετά κοντά και ολόκληρη η γη έμοιαζε να δονείται. Μπορεί κάποιος να αντιληφθεί ότι τίποτα δεν μπορούσε να αντισταθεί στο δέος που προκαλούσε αυτή η τρομακτική κινούμενη μάζα. Ήταν οι διαβόητοι cuirassiers, σχεδόν όλοι παλιοί στρατιώτες, που είχαν ξεχωρίσει στις περισσότερες μάχες της Ευρώπης. Εντός ενός εξαιρετικά σύντομου χρονικού διαστήματος βρίσκονταν σε απόσταση μόλις 20 γιαρδών από εμάς, φωνάζοντας «Ζήτω ο Αυτοκράτορας». Η εντολή προς εμάς: «Έστε έτοιμοι. Πλησιάζει το ιππικό» είχε ήδη δοθεί. Όλοι οι άντρες στις πρώτες γραμμές είχαν γονατίσει, ένας τοίχος εξοπλισμένος με ατσάλι, ενωμένος, βρισκόταν αντιμέτωπος με τους cuirassiers. Να προσθέσω επίσης ότι πριν από αυτή την επίθεση, ο Δούκας εισήλθε στο τετράγωνο που βρισκόμουν από μία από τις γωνίες του, συνοδευόμενος μόνο από τον υπασπιστή του: όλη η υπόλοιπη ομάδα του είχε σκοτωθεί ή τραυματιστεί.
Ο αρχιστράτηγός μας, όσο μπορούσα να διακρίνω από την απόσταση που βρισκόμουν, φαινόταν να έχει τον απόλυτο έλεγχο, αλλά παράλληλα έμοιαζε σκεπτικός και χλωμός. Η επίθεση του γαλλικού ιππικού εκτελέστηκε γενναία. Τα σωστά κατευθυνόμενα πυρά μας όμως έριξαν άντρες και άλογα στο έδαφος, με αποτέλεσμα η απόλυτη σύγχυση να επικρατήσει στους κόλπους τους. Οι αξιωματικοί επέδειξαν υπερβολική γενναιότητα, και από τις κινήσεις τους και τη χωρίς φόβο αντιμετώπιση της επίθεσής μας έκαναν ότι ήταν δυνατό για να ενθαρρύνουν τους άντρες τους να ανασυγκροτηθούν και να επαναλάβουν την επίθεση.
Ο Δούκας παρέμενε ακίνητος. Τον θυμάμαι να ρωτάει τον υπολοχαγό Stanhope τι ώρα ήταν. Ο Stanhope κοίταξε το ρολόι του και απάντησε ότι ήταν 16:20. Ο Δούκας είπε: «Η μάχη είναι δική μου. Και αν οι Πρώσοι φτάσουν σύντομα, θα τελειώσει και ο πόλεμος».
Η τελική επίθεση
Ήταν περίπου 17:00 το απόγευμα, όταν ξαφνικά λάβαμε την εντολή να οπισθοχωρήσουμε σε ένα ύψωμα που βρισκόταν κοντά μας. Το εχθρικό πυροβολικό είχε σχηματιστεί μαζικά σε απόσταση 100 περίπου γιαρδών από εμάς. Μέχρι να ανοίξουν πυρ, ωστόσο, βρισκόμασταν ξαπλωμένοι πίσω από το ανυψωμένο έδαφος και προστατευμένοι. Το ιππικό του εχθρού βρισκόταν πίσω από το πυροβολικό, προκειμένου να είναι έτοιμο να το προστατεύσει σε περίπτωση επίθεσης, αλλά από την πλευρά μας δεν έγινε καμία απόπειρα. Μετά από κανονιοβολισμούς διάρκειας μισής ώρας περίπου, πήραν θέσεις μάχης και εμφανίστηκε ολόκληρη η μάζα του αυτοκρατορικού πεζικού της Φρουράς, καθοδηγούμενη από τον ίδιο τον αυτοκράτορα. Είχαμε πλέον μπροστά μας περίπου 20.000 από τους καλύτερους στρατιώτες της Γαλλίας, τους ήρωες πολλών αξιομνημόνευτων νικών. Βλέπαμε τα γούνινα πηλίκια να υψώνονται όλο και περισσότερο καθώς ανέβαιναν το ύψωμα που μας χώριζε και πλησίαζαν όλο και πιο κοντά τις γραμμές μας.
Τη στιγμή εκείνη, ο Δούκας του Ουέλινγκτον έδωσε τη διάσημη εντολή της λογχοειδούς διάταξης, καθώς ίππευε το άλογό του κατά μήκος της θέσης μας. τα ακριβή λόγια που χρησιμοποίησε ήταν: «Στρατιώτες, σηκωθείτε και επιτεθείτε!». Βρεθήκαμε αμέσως όρθιοι, και ύστερα από τόσο ώρες ακινησίας και εκνευρισμού λόγω της καθαρά αμυντικής στάσης μας – και ενώ όλη εκείνη την ώρα βλέπαμε την απώλεια φίλων και συντρόφων μας – το πνεύμα που εξύψωσε τους αξιωματικούς και τους στρατιώτες είναι εύκολο να γίνει κατανοητό. Μόλις ο εχθρός βρέθηκε σε απόσταση βολής, ορμήσαμε με τις ξιφολόγχες μας και αυτό το εγκάρδιο hurrah, χαρακτηριστικό των Βρετανών στρατιωτών.
