Το ανώμαλο σύμφωνο Μακεδονικής συμβίωσης (του Σάκη Καρανικολόπουλου)

Η ιστορία ως επιστήμη, δεν διαφέρει σε τίποτα από τις μεθόδους των υπόλοιπων επιστημών στην αποδεικτική της διαδικασία. Όπως για παράδειγμα, στη φυσική επιστήμη έχουμε κάποια δεδομένα και παρατηρήσεις οι οποίες χρησιμοποιούνται ως υλικό για να στήσουμε μια θεωρία, έτσι και στην ιστορική επιστήμη, οι μαρτυρίες, τα γραπτά και τα διάφορα ευρήματα, λειτουργούν ως δεδομένα για να στηθεί μια ιστορική θεωρία. Η θεωρία αυτή φυσικά δεν σημαίνει ότι είναι πάντα σωστή. Έτσι υπόκειται συνεχώς σε αμφισβητήσεις ανάλογα με τα νέα δεδομένα που προκύπτουν και αναθεωρείται, επιβεβαιώνεται ή και καταρρίπτεται πολλές φορές εντελώς.
Επειδή όμως η ιστορία είναι μια κοινωνική επιστήμη, το δέλεαρ της λαθροχειρίας της, είναι μεγάλο και έχω παρατηρήσει ότι όσο περισσότερο “ζουμάρει” κανείς στα γεγονότα, τόσο μεγαλύτερος είναι ο υποκειμενισμός και η μεροληψία των απόψεων, Οπότε η αντικειμενικότητα των συμπερασμάτων στα ιστορικά γεγονότα πάντοτε αποτελεί πρόκληση.

Γιατί κάνω αυτή την εισαγωγή; Η πρόσφατη συμφωνία μεταξύ Ελλάδας και της πρώην σοσιαλιστικής δημοκρατίας της Μακεδονίας, πυροδότησε μια ατέρμονη συζήτηση η οποία διεξάγεται από διάφορους αυτόκλητους ιστορικούς στα κοινωνικά δίκτυα (facebook,tweeter) και έχει στόχο να βγάλει την συμφωνία αυτή ως “προδοτική” εκατέρωθεν των συνόρων. Μάλιστα και οι δυο πλευρές έφτασαν σε σημείο να οργανώνουν διαδηλώσεις επειδή θεωρούν τις κυβερνήσεις τους “πουλημένες στον εχθρό”.

Οι συζητήσεις αυτές μάλιστα φτάνουν ακόμα και σε απειλές, αλλά η ιδιαιτερότητά τους είναι η απίστευτη απολυτότητά τους, βασιζόμενα σε μεμονωμένα και υποκειμενικά ιστορικά τεκμήρια.
Σε σημείο μάλιστα που οι περισσότερο αντικειμενικές ή έστω μετριοπαθείς φωνές να μοιάζουν σαν ταύτιση με τον “εχθρό”, άρα εμπεριέχεται και ένας σκιώδης εκφοβισμός του τύπου “είτε είσαι μαζί μας, είτε είσαι προδότης που στηρίζει τον εχθρό”

Το να αναλωθούμε εδώ σε οποιεσδήποτε ιστορικές αναλύσεις, δεν θα μας βγάλει πουθενά. Άλλωστε κατά την γνώμη μου το ιστορικό και πολιτισμικό πλαίσιο έρχεται σε δεύτερη μοίρα στη συμφωνία των Πρεσπών, που διάφοροι πατριδοκάπηλοι προσπάθησαν να το μεταφέρουν στο προσκήνιο, πουλώντας πατριωτικό συναίσθημα και αγοράζοντας ψήφους και επιρροή, ενισχύοντας παράλληλα τις “μπίζνες” που τόσο “καραμπινάτα” περιγράφονται στη συμφωνία.

Επειδή όμως αυτή η συζήτηση είναι σε εξέλιξη, με νέα άρθρα επί άρθρων, κι επειδή όλη αυτή η συζήτηση τείνει σε ένα εχθρικό κλίμα μεταξύ των λαών, με ενίσχυση των εθνικιστικών αντανακλαστικών, που τελικά αναιρεί ακόμα και τις όποιες καλές προθέσεις σε αυτό το επίπεδο, ας επιχειρήσουμε να έχουμε έναν μπούσουλα σε ότι αφορά αυτό το κοινωνικό/ιστορικό πλαίσιο.
Θα αρκεστούμε στα βασικότερα γεγονότα τα οποία δεν επιδέχονται αμφισβήτησης και θα τα συνδέσουμε με την συμφωνία για να δούμε τελικά ποιος ευνοείται από την συμφωνία που υπογράφτηκε στις Πρέσπες.

* Το 1878, μετά την ήττα και κατάρρευση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, υπογράφονται αρχικά (Μάρτης) η συνθήκη του Αγίου Στεφάνου (που ευνοεί τα εθνικιστικά ιδεώδη για “μεγάλη Βουλγαρία”) και λίγο αργότερα (13 Ιούλη) η συνθήκη του Βερολίνου που διαμελίζει την Οθωμανική αυτοκρατορία. Δημιουργείται εθνικοχωροταξικό θέμα μεταξύ Ελλάδας-Βουλγαρίας-Σερβίας και Οθωμανικής αυτοκρατορίας για την περιοχή της Μακεδονίας.

* Το 1893 στη Ρέσνα (μια περιοχή της τότε Πελαγονίας) ιδρύεται η Εσωτερική Μακεδονική Επαναστατική Οργάνωση-ΕΜΕΟ. (BMPO). Σκοπός της η “απελευθέρωση” της Μακεδονίας από τους Τούρκους με το σύνθημα “Η Μακεδονία στους Μακεδόνες”. Ουσιαστικά εξυπηρετούσε τον Βουλγάρικο εθνικισμό.

* Οι διεκδικήσεις των εδαφών της Οθωμανικής αυτοκρατορίας αιτιολογούνται με αλυτρωτική εθνικιστική πολιτική μεταξύ των Βουλγάρων, Ρουμάνων και Ελλήνων χρησιμοποιώντας πληθυσμιακές ομάδες που επιλέγονταν με κοινά χαρακτηριστικά όπως η γλώσσα και η θρησκεία.
Επισημαίνεται ότι η Οθωμανική αυτοκρατορία ήταν αρκετά ανεκτική σε ότι αφορά τέτοιου είδους πληθυσμιακά χαρακτηριστικά.

*Το 1903 γίνεται η εξέγερση του Ίλιντεν (του προφήτη Ηλία, λόγω της γιορτής,20 Ιουλίου), στο βιλαέτι του Μοναστηρίου (σημερινά Μπίτολα), με πρωτεργάτες την οργάνωση ΕΜΕΟ [6]

* Το 1904 σύμφωνα με απογραφή του Χιλμή Πασά στα Βιλαέτια (κάτι σαν “νομοί” της Οθωμανικής αυτοκρατορίας), Μοναστηρίου, Θεσ/νίκης και Κοσυφοπεδίου η σύσταση του πληθυσμού ήταν η εξής:
Μουσουλμάνοι: 1.729.000
Έλληνες (Θρησκ. Πατριαρχικοί): 647.784
Σέρβοι: 167.601
Εβραίοι: 48.270
Βλάχοι (Ρουμάνοι): 30.116

Τα παραπάνω δημογραφικά είναι παρμένα από το βιβλίο του Τάσου Κωστόπουλου “Η απαγορευμένη Γλώσσα”, αλλά με μικρές αποκλίσεις επιβεβαιώνονται και στην πηγή [1].

Υπολογίζεται ότι το 1/3 της μετέπειτα Ελληνικής Μακεδονίας μιλούσε “ντόπια” (ένα είδος Σλαβομακεδονικής διαλέκτου). [2]

* Το 1912 και το 1913 ξεσπούν ο Α’ και Β’ Βαλκανικός πόλεμος αντίστοιχα. Η Μακεδονία διαμελίζεται στα τρία και εδάφη της προσαρτώνται από την Σερβία, την Ελλάδα και την Βουλγαρία.

* Το 1922 οι Μικρασιάτες πρόσφυγες ενδυναμώνουν το Ελληνικό στοιχείο και το 1923 γίνονται ανταλλαγές μεταξύ πληθυσμών.

* Μετά το 1923 αρχίζει στην Ελλάδα η κατασταλτική πολιτική Ελληνοποιήσεων στην Μακεδονία,για την “ντόπια” διάλεκτο, καθώς και στην Πελοπόννησο/Στερεά Ελλάδα, όπου εκεί διώκονται τα Αρβανίτικα. Την καταπίεση και την κρατική καταστολή σε ότι αφορά την Ελλάδα την περιγράφει με ανατριχιαστική λεπτομέρεια ο Τάσος Κωστόπουλος στο βιβλίο “Η Απαγορευμένη Γλώσσα”. Εδώ στη Δ.Μακεδονία οι μνήμες αυτής της πολιτικής δεν έχουν σβήσει και τα τοπωνύμια πολλές φορές ακόμα διατηρούν την “ντόπια” περιγραφή τους.

*Πολλοί σλαβόφωνοι στη διάρκεια της Γερμανικής κατοχής προσχωρούν στον ΕΑΜ. Το ΕΑΜ δημιουργεί την οργάνωση ΝΟΦ (Νορόντο Οσλομπούντιλντο Φροντ) την οποία ήθελε να χρησιμοποιήσει ο Γιουγκοσλάβικος εθνικισμός. Στον Ελληνικό εμφύλιο πολλοί σλαβόφωνοι αποχωρούν προς την πρώην Γιουγκοσλαβία (οι Κομιτατζήδες της Οχράνα)

*Στη Γιουγκοσλαβία ο Τίτο αναγνωρίζει το “Μακεδονικό έθνος” και το συμπεριλαμβάνει ως ισότιμο ομόσπονδο κράτος-μέλος. Την λαϊκή Δημοκρατίας της Μακεδονίας με πρωτεύουσα τα Σκόπια

*Με την διάλυση της Γιουγκοσλαβίας το κράτος αυτό κηρύσσει την ανεξαρτησία του την 8/9/1991 ως Δημοκρατία της Μακεδονίας και δημιουργείται θέμα ονοματοδοσίας με την Ελλάδα.
Η Ελλάδα καθυστέρησε την προσχώρηση της νέας ανεξάρτητης δημοκρατίας στα Ηνωμένα Έθνη και την αναγνώρισή της από την Ευρωπαϊκή Κοινότητα (ΕΚ). Αν και η Επιτροπή Διαιτησίας της Διάσκεψης Ειρήνης για την πρώην Γιουγκοσλαβία δήλωσε ότι η Δημοκρατία της Μακεδονίας πληρούσε τις προϋποθέσεις που έχει θέσει η ΕΚ για διεθνή αναγνώριση, η Ελλάδα αντιτάχθηκε στη διεθνή κοινότητα που αναγνώρισε τη Δημοκρατία εξαιτίας ορισμένων αντιρρήσεων σχετικά με το όνομα, τη σημαία και το σύνταγμα. Σε μια προσπάθεια να εμποδίσει την Ευρωπαϊκή Κοινότητα να αναγνωρίσει τη Δημοκρατία, η ελληνική κυβέρνηση έπεισε την ΕΚ να υιοθετήσει μια κοινή δήλωση για τη θέσπιση προϋποθέσεων αναγνώρισης, η οποία περιελάμβανε την απαγόρευση των «εδαφικών διεκδικήσεων προς ένα γειτονικό κοινοτικό κράτος, την εχθρική προπαγάνδα και τη χρήση μιας ονομασίας που συνεπάγεται εδαφικές αξιώσεις.
Το 1992 γίνεται διαδήλωση στη Θεσσαλονίκη που αριθμεί περίπου 1.000.000 πολίτες με σύνθημα “Η Μακεδονία είναι Ελληνική” [3],[4]

* Μέχρι το 2006 γίνονται μικρά βήματα διαλόγου δίχως αποτέλεσμα. Η Ελλάδα θέτει βέτο στην ένταξη της Πρώην Γιουκοσλαβικής δημοκρατίας στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ.
Από τότε που ανέβηκε στην εξουσία το 2006 η εθνικιστική κυβέρνηση VMRO-DPMNE και ιδιαίτερα μετά τη μη πρόσκληση της Δημοκρατίας της Μακεδονίας στο ΝΑΤΟ το 2008, η εθνικιστική κυβέρνηση VMRO-DPMNE ακολούθησε μια πολιτική “αντικίνησης” (“Antikvizatzija”) ως τρόπο άσκησης πίεσης στην Ελλάδα με παράλληλη ιστορική προπαγάνδα για τους σκοπούς της οικοδόμησης της εθνικής ταυτότητας. [3],[5],[7],[8]

*Τον Φεβρουάριο του 2017 το SDUM, το κόμμα το κεντροαριστερού Ζοραν Ζάεφ έρχεται στην εξουσία και ως κίνηση καλής θέλησης σταματά την εθνικιστική πολιτική της “αντικίνησης” και ξαναρχίζει τις διαπραγματεύσεις οι οποίες καταλήγουν στο σύμφωνο των Πρεσπών

Από το σύντομο αυτό ιστορικό αντιλαμβανόμαστε ότι η όποια σύνδεση με την Μακεδονική αυτοκρατορία του Φίλιππα Β’ ή του Μέγα Αλέξανδρου, αποτελεί αναχρονισμό και δεν έχει κανένα νόημα στην ονοματολογική και εθνικιστικής φύσης διαμάχη, η οποία εγείρει τις όποιες αξιώσεις με βάση χαρακτηριστικά πληθυσμών που επινοήθηκαν και επιβλήθηκαν στη νεότερη ιστορία εθνογένεσης μετά την κατάρρευση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας.
Το να προσπαθεί κάποιος να πείσει ότι κατάγεται απ’ ευθείας από την μακρινή εποχή της Μακεδονικής αυτοκρατορίας και να προσπαθεί να οικειοποιηθεί την ιστορία είναι παράλογο και γελοίο. Τα σύγχρονα κράτη των Βαλκανίων και της Ασίας μπορεί κάποτε να ανήκαν εδαφολογικά και όχι ως σύσταση πληθυσμών σε μια αυτοκρατορία με το όνομα Μακεδονία. Κανένα κράτος ή περιοχή ή μειονότητα όμως δεν μπορεί να “χωρέσει” αυτή την αυτοκρατορία στα σύγχρονα σύνορα. Τα ονόματα δίνονται για λόγους ιστορικής μνήμης. Και η ιστορική μνήμη δεν αποτελεί κρατική ιδιοκτησία, αλλά ανήκουν στην παγκόσμια ιστορική μνήμη. Στην παγκόσμια ιστορική κληρονομιά.
Η εκμετάλλευση αυτής της κληρονομιάς, με τα μουσεία, τα επισκέψιμα μνημεία, τον ιστορικού τύπου τουρισμό, την παραγωγή ιστορικών ντοκιμαντέρ κλπ, πέρα από την επιστημονική διάσταση, έχει και την οικονομική, για την οποία σφάζονται παλληκάρια!
Τι προβλέπει όμως το σύμφωνο των Πρεσπών για όλο αυτό το ιστορικό; [9]
(Πρώτο μέρος είναι η Ελλάδα και δεύτερο η Βόρεια Μακεδονία)