Η ηθική ποτέ δεν υπήρξε ένα αυτονόητο πράγμα. Κι ούτε ποτέ κάτι παγιωμένο. Τα δόγματα της είναι ευμετάβλητα και προσαρμόσιμα στις εκάστοτε συνθήκες. Τι ακριβώς είναι ηθική ουδείς γνωρίζει. Πολλοί φιλόσοφοι επεχείρησαν να την προσδιορίσουν/ ουδείς το κατάφερε. Τους καλύτερους ορισμούς τους έδωσε ο Κομφούκιος και ο Καντ. Και ήταν ορισμοί που εν πολλοίς συνέπιπταν. Ο μεγάλος άνθρωπος, έλεγε ο Κομφούκιος, ενεργεί έτσι που η συμπεριφορά του να γίνει υπόδειγμα για τις επόμενες γενεές. Ο σωστός άνθρωπος έλεγε ο Καντ ενεργεί έτσι ώστε η συμπεριφορά του να γίνει οικουμενικά αποδεκτή από κάθε ον, είτε αυτό είναι άνθρωπος είτε εξωγήινος είτε άγγελος, είτε θεός.
Ηθική έχουν και οι θρησκείες, αλλά η θρησκευτική ηθική (καλή ή κακή) είναι όλως διόλου άλλο πράγμα. Δεν έχει εγγενές περιεχόμενο αλλά ετεροκαθοριζόμενο. Η θρησκευτική ηθική (καλή ή κακή δεν το κρίνουμε, το ξαναλέω) είναι ηθική δούλων, με την έννοια του ότι είναι υπαγορεύσιμη ως επιβολή, υπό διάφορες υποφώσκουσες ή απροκάλυπτες απειλές τιμωρίας.
Πολύ σημαντικότερο ωστόσο είναι να προσδιοριστεί το ποιοι είναι οι φορείς, τα υποκείμενα της ηθικής. Πράγμα που, επίσης, είναι διακυβεύσιμο.
Άλλοτε η ηθική εκπορεύεται από την βάση των κοινωνιών κι άλλοτε από την κορυφή τους. Σπανίως βάση με κορυφή συνταυτίζονται. Συνήθως όταν χωλαίνει ηθικά η μια πηγή ενισχύεται η άλλη. Στο αρχαίο Ισραήλ όταν η βάση παρεκτρεπόταν εμφανιζόταν οι προφήτες. Στην αρχαία Ρώμη καλούνταν σε υπηρεσία οι ‘δικτάτορες’ άτομα με αυξημένη ενσυναίσθηση και κύρος. Άλλοτε πάλι η εξουσία μολυνόταν. Στο προεπαναστατικό Παρίσι λόγου χάριν ο λαός είχε πολύ οξύτερο ηθικό κριτήριο από την βασιλεία. Υπήρχε στο κέντρο ένα άγαλμα τότε του Λουδοβίκου του IV με αυτόν έφιππο να περιστοιχίζεται από τέσσερις θεϊκές αρετές. Ιδού έλεγε ο κόσμος. Οι αρετές πηγαίνουν ποδαράτα ενώ η ακολασία ιππεύει.
