Αρχαιολογικά κατάλοιπα ανθρώπινης παρουσίας στη Δυτική Μακεδονία, από τους νεολιθικούς χρόνους έως τη μεταβυζαντινή περίοδο, έχει φέρει στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη στο πλαίσιο των κατασκευαστικών εργασιών του Διαδριατικού Αγωγού Φυσικού Αερίου (ΤΑΡ AG).
Αυτό μαρτυρούν τα ευρήματα των αρχαιολόγων που απασχολεί το έργο στην περιοχή, οι οποίοι εργάζονται υπό την επίβλεψη των Εφορειών Αρχαιοτήτων Κοζάνης, Φλώρινας και Καστοριάς, αλλά και του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού.
Π.Ε. Καστοριάς: νέες θέσεις και καινούριες προοπτικές στην αρχαιολογική έρευνα
«Στην Π.Ε. Καστοριάς ήρθαν στο φως αρχαιότητες σε δεκάδες θέσεις που εμπλουτίζουν τον αρχαιολογικό χάρτη της περιοχής και διευρύνουν τις προοπτικές για την αρχαιολογική έρευνα», τονίζουν η αρχαιολόγος της τοπικής ΕΦΑ, Χαρά Σαρρηγιαννίδου, και η προϊσταμένη της Εφορείας, Ανδρομάχη Σκρέκα. Τα ευρήματα παρουσιάζουν μεγάλη ποικιλία και καλύπτουν ευρύ χρονολογικό φάσμα, από τους προϊστορικούς ως τους μεταβυζαντινούς χρόνους και περιλαμβάνουν κλιβάνους νεολιθικών χρόνων, πίθους της εποχής του χαλκού, κατάλοιπα ρωμαϊκού οικισμού κ.ά.
Ξεχωριστό ενδιαφέρον, σύμφωνα με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Καστοριάς, παρουσιάζει η ανασκαφή σημαντικών αρχιτεκτονικών καταλοίπων κοντά στο χωριό Ποριά, πλησίον του Αλιάκμονα. Πρόκειται για κτίσμα με τρίπλευρη κόγχη στην ανατολική πλευρά που παραπέμπει σε ναό –πιθανώς μεταβυζαντινών χρόνων (μέσα 15ου-αρχές 19ου αι.)– ή τμήμα μεγαλύτερου ναού.
Π.Ε. Κοζάνης: νέα αρχαιολογικά δεδομένα
«Η σωστική αρχαιολογική έρευνα που πραγματοποιήθηκε σε 14 συνολικά θέσεις κοινοτήτων στην Π.Ε. Κοζάνης, έφερε στο φως νέα αρχαιολογικά δεδομένα για την ιστορία της περιοχής που συμπληρώνουν τον τοπογραφικό και πολιτισμικό χάρτη της», αναφέρουν η Προϊσταμένη της τοπικής Εφορείας Αρχαιοτήτων (ΕΦΑ) και υπεύθυνη αρχαιολόγος του έργου, Αρετή Χονδρογιάννη-Μετόκη, και η αρχαιολόγος Βίκη Λαϊνά που είχε την καθημερινή επιτόπια επίβλεψη των ανασκαφών.
Οι αρχαιότητες που ανασκάφηκαν ανάγονται σε διάφορες χρονικές περιόδους και καταδεικνύουν τη διαχρονική κατοίκηση στην περιοχή από τους νεολιθικούς χρόνους και εξής. Κατά τις εργασίες που εκτέλεσε ομάδα 74 συνολικά ατόμων (εκ των οποίων 11 αρχαιολόγοι, 4 σχεδιαστές και 1 συντηρητής), εντοπίστηκαν συνολικά 67 σημεία με αρχαιολογικό υλικό, τα οποία ανήκουν σε οικισμούς ή μεμονωμένες εγκαταστάσεις.
Τα σημαντικότερα ευρήματα εντοπίστηκαν στις κοινότητες
- Πύργων: οικιστικά κατάλοιπα της πρώιμης εποχής του σιδήρου (10ος-8ος αι. π.Χ.), αποθηκευτική κατασκευή και νόμισμα ρωμαϊκής περιόδου, τμήμα νεκροταφείου πρώιμων βυζαντινών χρόνων, αλλά και ταφικά κατάλοιπα νεότερου τάφου που περιείχε σέρβικο ασημένιο νόμισμα του 19ου αιώνα.
- Περδίκκα: νεκροταφείο της πρώιμης εποχής του χαλκού (2.500-2.000 π.Χ.) –σημαντικό εύρημα ως ένα από τα πρωιμότερα που έχουν ανασκαφεί στον ελλαδικό χώρο– οικιστικά κατάλοιπα ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων, και κλίβανοι.
- Πτολεμαΐδας: τρεις οικισμοί, οι δύο της πρώιμης εποχής του σιδήρου και ο τρίτος των ελληνιστικών/ρωμαϊκών χρόνων.
Π.Ε. Φλώρινας: σωστικές ανασκαφές στον Αντίγονο και τον Φιλώτα
Κατά την προϊσταμένη της ΕΦΑ, Χριστίνα Ζιώτα, στην Περιφερειακή Ενότητα Φλώρινας η αρχαιολογική έρευνα εστίασε ουσιαστικά σε δύο περιοχές, τις κοινότητες Αντιγόνου και Φιλώτα, όπου πραγματοποιήθηκαν δοκιμαστικές τομές και ορίστηκαν δύο θέσεις για σωστική ανασκαφή.
Στην πρώτη θέση, κοντά στον Αντίγονο, ανασκάφηκαν ευρήματα νεότερης νεολιθικής περιόδου (6ης-5ης χιλιετίας π.Χ.) και εποχής του χαλκού (3ης-2ης χιλιετίας π.Χ.):
- οικιστικά στρώματα με κομμάτια πηλού, οπές για τη στερέωση ξύλινων πασσάλων, κατάλοιπα κατασκευών με λιθόστρωτα δάπεδα και πλήθος πήλινων αγγείων, σκευών, εργαλείων, μυλόλιθων κλπ.
- λακκοειδείς ταφές πρώιμης εποχής σιδήρου, κτερισμένες με πήλινα αγγεία.
- λακκοειδείς ταφές βυζαντινών χρόνων, σε μία από τις οποίες η νεκρή έφερε πέντε χάλκινα δακτυλίδια.
Στη δεύτερη θέση στα νότια-νοτιοανατολικά του Φιλώτα εντοπίστηκαν οικοδομικά κατάλοιπα και τάφοι που χρονολογούνται από την ελληνιστική ως τη μεσοβυζαντινή περίοδο (2ος αι. π.Χ.-12ος αι. μ.Χ.), καθώς και κινητά ευρήματα, όπως πήλινα αγγεία, μεταλλικά εργαλεία και όπλα, καρφιά, κοσμήματα, χάλκινα νομίσματα, κατάλοιπα μεταλλουργικής δραστηριότητας και πήλινα εργαλεία υφαντικής.
Τέλος, σε ορεινές θέσεις των κοινοτήτων Βαρικού και Μανιακίου αποκαλύφθηκαν λιθόκτιστες κατασκευές αμυντικού χαρακτήρα, πιθανότατα ρωμαϊκών χρόνων.
Τα παραπάνω ευρήματα, και άλλα που έχουν ανασκαφεί στη Θράκη και την Κεντρική Μακεδονία, προέκυψαν στο πλαίσιο των 400 και πλέον αρχαιολογικών ανασκαφών και τομών οι οποίες έχουν πραγματοποιηθεί στη Ζώνη Εργασίας του αγωγού, βάσει και των σχετικών Μνημονίων Συναντίληψης και Συνεργασίας που έχει υπογράψει ο ΤΑΡ – αφενός με το αρμόδιο Υπουργείο και αφετέρου με τις Εφορείες όλων των περιφερειακών ενοτήτων από τις οποίες διέρχεται.
Ως Έργο Κοινού Ενδιαφέροντος (ΕΚΕ-PCI) της ΕΕ, και κατόπιν της πρόσκλησης υποβολής προτάσεων στο δεύτερο Μηχανισμό «Συνδέοντας την Ευρώπη» (Connecting Europe Facility – CEF) για την Ενέργεια, τον Φεβρουάριο του 2017 χορηγήθηκε στον ΤΑΡ κονδύλι ύψους €14.018.347. Το ποσό αυτό χρησιμοποιείται για τη χρηματοδότηση επιπλέον αρχαιολογικών δοκιμαστικών τομών και σωστικών ανασκαφών κατά μήκος του 2ου και 3ου τμήματος του αγωγού στην Ελλάδα (από την Καβάλα έως την Καστοριά), συνολικού μήκους 360χλμ.
Πύργοι, Κάστρο: σωστική ανασκαφή οικισμού εποχής σιδήρου, ελληνιστικού – βυζαντινού
Πύργοι, Ομαλή Λόφος: διερεύνηση και απόσπαση βυζαντινού πίθου
Περδίκκας, Παλιά Αμμορυχεία: διερεύνηση νεκροταφείου Πρώιμης Εποχής Χαλκού
Πτολεμαΐδα, Άλσος: πήλινο μυροδοχείο, κτέρισμα ελληνιστικής ταφής
Φιλώτας: πηλόκτιστη θερμική κατασκευή (πήλινος κλίβανος)
Φιλώτας: νομίσματα στο χέρι του νεκρού από ταφή μεσοβυζαντινών χρόνων
Βαρικό: Κατασκευές αμυντικού χαρακτήρα, πιθανώς ρωμαϊκών χρόνων
