Σε ένα από τα ωραιότερα σημεία του κέντρου της Αθήνας, δίπλα στον κατάφυτο λόφο του Αρδηττού, βρίσκεται το στάδιο των πρώτων σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων, το μοναδικό μαρμάρινο στάδιο στον κόσμο, το Παναθηναϊκό Στάδιο. Είναι γνωστό και ως Καλλιμάρμαρο, καθώς η ανακατασκευή του για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1896 έγινε με εκλεκτά μάρμαρα.
Η ιστορία του Παναθηναϊκού Σταδίου αρχίζει από τον 4ο αιώνα π.Χ. Το Στάδιο δημιουργήθηκε το 330-329 π.Χ. από τον Αθηναίο πολιτικό Λυκούργο, για την τέλεση αθλητικών αγώνων στο πλαίσιο των Μεγάλων Παναθηναίων, της πιο σημαντικής γιορτής στην Αθήνα της κλασικής Αρχαιότητας, που γινόταν κάθε τέσσερα χρόνια προς τιμήν της πολιούχου θεάς Αθηνάς.
Στα Ρωμαϊκά χρόνια ο πλούσιος Αθηναίος ρήτορας και σοφιστής Ηρώδης Αττικός ανακαίνισε το Στάδιο, του έδωσε σχήμα πέταλου και λάμψη κατασκευάζοντας κερκίδες από λευκό πεντελικό μάρμαρο. Λέγεται ότι η λαμπρή κατασκευή του Σταδίου προκαλούσε γενικό θαυμασμό. Εκείνη την εποχή υπήρχε η δυνατότητα, με μικρές μετατροπές, να χρησιμοποιηθεί το Παναθηναϊκό Στάδιο και ως αρένα, δηλαδή ως χώρος διεξαγωγής μονομαχιών και θηριομαχιών.
Στα χρόνια της απόλυτης παρακμής της Αθήνας το Στάδιο εγκαταλείφθηκε και πιστεύεται ότι τα μάρμαρά του γίνονταν ασβέστης ή άλλο οικοδομικό υλικό.
Το 1870 και 1875 στην Ελλάδα έγιναν κάποιες απόπειρες αναβίωσης της ιδέας των Ολυμπιακών Αγώνων με την οργάνωση αθλητικών εκδηλώσεων στο πλαίσιο των Ζάππειων Ολυμπιάδων, των εκθέσεων ελληνικών προϊόντων που χρηματοδότησε ο Ευάγγελος Ζάππας, αλλά οι προσπάθειες αυτές δεν είχαν σημαντικά αποτελέσματα.
Το Παναθηναϊκό Στάδιο απέκτησε και πάλι λάμψη στα τέλη του 19ου αιώνα όταν ανακατασκευάστηκε, με σχέδιο του αρχιτέκτονα Αναστάσιου Μεταξά, προκειμένου να φιλοξενήσει τους πρώτους Διεθνείς Ολυμπιακούς Αγώνες. Το σχέδιο ανακατασκευής βασίστηκε στα ίχνη του Σταδίου των Ρωμαϊκών χρόνων τα οποία είχαν αποκαλυφθεί από αρχαιολογικές έρευνες που είχαν γίνει το 1836 και στα ευρήματα της ανασκαφής του 1870 που αποκάλυψε τη μορφή του Σταδίου του Ηρώδη Αττικού. Τη δαπάνη για την κατασκευή από την αρχή του Σταδίου, με λευκό πεντελικό μάρμαρο, ανέλαβε κυρίως ο Γεώργιος Αβέρωφ.
Οι πρώτοι Διεθνείς Ολυμπιακοί Αγώνες πραγματοποιήθηκαν από τις 25 Μαρτίου έως τις 3 Απριλίου του 1896 και πριν την έναρξή τους ακούστηκε για πρώτη φορά διεθνώς ο Ολυμπιακός Ύμνος σε ποίηση Κωστή Παλαμά και μουσική Σπύρου Σαμάρα. Στους Αγώνες συμμετείχαν εκτός της διοργανώτριας Ελλάδας 12 χώρες: Γαλλία, Βρετανία, Αυστραλία, Αυστρία, Βουλγαρία, Γερμανία, Δανία, Ελβετία, ΗΠΑ, Ουγγαρία, Σουηδία και Χιλή. Οι χώρες αυτές δεν έστειλαν στην Αθήνα επίσημες ομάδες. Η συμμετοχή στην πρώτη Ολυμπιάδα ήταν ελεύθερη γι’ αυτό και αγωνίστηκαν όχι μόνο αθλητές αλλά και άνθρωποι που απλά τους άρεσε ο αθλητισμός, η άσκηση και τους είχε συναρπάσει η ιδέα των Ολυμπιακών Αγώνων. Τα αγωνίσματα της πρώτης Ολυμπιάδας ήταν τα σχετικά με τον στίβο αλλά και η άρση βαρών, η πάλη, η γυμναστική και ο Μαραθώνιος.
Σταρ (με τη σημερινή ορολογία) ήρωας (με την παλαιότερη) της πρώτης Ολυμπιάδας ήταν ο Σπύρος Λούης, νερουλάς από το Μαρούσι, ο οποίος, ενώ δεν ήταν αθλητής, αναδείχθηκε νικητής στον Μαραθώνιο.
Όμως, το Καλλιμάρμαρο δεν είναι μόνο το στάδιο των πρώτων σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων, είναι και το στάδιο της Μεσο – Ολυμπιάδας του 1906, αλλά, κατά ένα μέρος και των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας του 2004, καθώς τότε έγιναν εκεί αγώνες τοξοβολίας και ο τερματισμός του Μαραθωνίου. Επίσης, είναι το στάδιο στο οποίο άρχισαν το 1929 οι Προβαλκανικοί και το 1930 οι πρώτοι Βαλκανικοί Αγώνες Στίβου.
Πέρα απ’ όλα αυτά, το Καλλιμάρμαρο κατέχει και ένα παγκόσμιο ρεκόρ που πιστεύεται -μάλλον βάσιμα- ότι δεν θα καταρριφθεί ποτέ: τη μεγαλύτερη συγκέντρωση κόσμου σε αγώνα μπάσκετ. Συνέβη το 1968, στον τελικό του Κυπέλλου Κυπελλούχων Ευρώπης, όταν η ΑΕΚ νίκησε με 89-82 τη Σλάβια Πράγας, και πήρε το τρόπαιο, έχοντας στο πλευρό της 80.000 φιλάθλους.
Τα ρεκόρ έχουν μια σημασία αλλά σημαντικότερο βέβαια είναι ότι το Καλλιμάρμαρο είναι το στάδιο όπου αναβίωσαν οι Ολυμπιακοί Αγώνες. Μάλιστα θεωρείται και το αρχαιότερο στάδιο που λειτουργεί μέχρι τις μέρες μας. Σε κάθε περίπτωση, επειδή η ανακατασκευή του, τον 19ο αιώνα, έγινε σε μεγάλο βαθμό σύμφωνα με τις αντιλήψεις μιας άλλης Αθήνας, εκείνης των Ρωμαϊκών χρόνων, το -ακόμη εν λειτουργία- Παναθηναϊκό Στάδιο δεν μοιάζει καθόλου με τα σημερινά στάδια. Είναι μοναδικό.
