ΚαστοριάΠαλαιά Καστοριάτελευταίες ειδήσεις

Τα εμβληματικά “Ξενία” και το Ξενία «du Lac» της Καστοριάς [Μέρος 1ο] (του Πέτρου Μάνου)

Στα τέσσερα πρώτα  εντάχθηκε η κατασκευή του Ξενία της Καστοριάς, μαζί με των Δελφών, της Μυκόνου και του Ναυπλίου

 «..Τα προσόντα αυτά  έλαβε υπ` όψιν ο Οργανισμός Τουρισμού και απεφάσισε την αναγνώρισιν της πόλεώς μας ως τουριστικής, ωκοδόμησε δε, δαπάναις του δημοσίου και τουριστικόν ξενώνα» (Κ. Α. Πηχιών, Τουριστικός οδηγός Καστοριάς, 1958)

Τα  «Ξενία»1 ήταν υποδειγματικά ξενοδοχειακά κτίρια, ιδιαίτερης αρχιτεκτονικής  αξίας και αισθητικής, των οποίων η κατασκευή ξεκίνησε κατά τη δεκαετία του `50, από το νεοσύστατο, τότε, Ελληνικό Οργανισμό Τουρισμού.  Υπεύθυνος και «ψυχή», κατά την πρώτη φάση του προγράμματος (1951-1958), ήταν ο  Διευθυντής της Τεχνικής Υπηρεσίας του Οργανισμού, αρχιτέκτονας  Χαράλαμπος Σφαέλλος.  Ο ίδιος κατασκεύασε έξι  “Ξενία”,  με πρώτο  της Καστοριάς.

Το Ξενία Καστοριάς [οπίσθια όψη]

(εικόνα Χ. Σφαέλλου ”ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ-ΑΝΑΠΤΥΞΗ”, εκδ. Μουσ. Μπενάκη,  2002)

       Στόχος αυτού του μεγαλεπήβολου, για την εποχή του, σχεδίου, ήταν η τουριστική ανάπτυξη, μέσω   της ανάδειξης των φυσικών και ιστορικών μνημείων της χώρας, καθώς και η ευθυγράμμιση των παρεχόμενων τουριστικών υπηρεσιών, με τα διεθνή πρότυπα, σε συνδυασμό, παράλληλα, με την κατασκευή οδικών και πολεοδομικών έργων.

Το πρόγραμμα εστίαζε σε τουριστικές και, κυρίως, περιοχές με ελλιπείς υποδομές, που δεν είχαν, μέχρι τότε, αξιοποιηθεί επαρκώς τουριστικά και το ιδιωτικό κεφάλαιο απέφευγε να αναλάβει τον επενδυτικό κίνδυνο. Παράλληλα με την εισροή  συναλλάγματος, σκοπός ήταν και η αναβάθμιση της ζωής των κατοίκων των περιοχών αυτών, μέσω της επαφής τους με την ξένη κουλτούρα.

Έτσι, κατασκευάστηκαν περίπου  σαράντα πρότυπα ξενοδοχεία και, συνολικά, περισσότερα από  εβδομήντα τουριστικά καταλύματα και  χώροι (ξενώνες, μοτέλ, τουριστικά περίπτερα, πλαζ, μεθοριακοί οδικοί σταθμοί  κα). Η χωροθέτηση,  ο προσανατολισμός  και η εναρμόνισή τους με το περιβάλλον,  εφαρμόστηκαν με τρόπο υποδειγματικό.  Χαρακτηριστικό τους ήταν ο μοντερνισμός2  και η λειτουργικότητα, με σεβασμό,  παράλληλα, στην παράδοση, ενώ αξιοποιήθηκαν, απλά υλικά της κάθε περιοχής. Για τη δημιουργία τους συνεργάστηκαν ορισμένοι από τους πιο πρωτοποριακούς νέους αρχιτέκτονες της εποχής, οι οποίοι δούλεψαν με πάθος, προκειμένου να αναδείξουν τη φυσιογνωμία της σύγχρονης Ελλάδας.

Στην Καστοριά, το Ξενία «du Lac»  (της Λίμνης) ήταν ένα από τέσσερα πρώτα –όλα Α΄κατηγορίας–  που συμπεριέλαβε το 1951, ο ΕΟΤ στο πρόγραμμά του, μαζί με το Ξενία (Ι) του Ναυπλίου (“Αμφιτρύων”),  το Ξενία (Ι) της Μυκόνου («Λητώ»), και των Δελφών («Δελφοί», έργο του Δ.  Πικιώνη). Τα τέσσερα  αυτά  πρώτα ξενοδοχεία του ΕΟΤ, επρόκειτο να χρηματοδοτηθούν από την Αμερικανική Βοήθεια, με κριτήριο, την άμεση απόδοση και με τον όρο  της  διάθεσης των εσόδων, για την ανέγερση νέων τουριστικών εγκαταστάσεων.

Η επιλογή της Καστοριάς αποσκοπούσε στο να αποτελέσει η πόλη τον  πρώτο σταθμό κατά την  άφιξη τουριστών στην Ελλάδα, μέσω της τότε Γιουγκοσλαβίας.  Η Αμερικανική Αποστολή, όμως, δεν ενέκρινε τη χρηματοδότηση του «Ξενία» από το Σχέδιο Μάρσαλ3 (πιθανόν λόγω της επιφυλακτικότητας των Αμερικάνων για  τη σύνδεση της Ελλάδας με την (κομμουνιστική) Γιουγκοσλαβία4.  Έτσι, ενώ το έργο σχεδιάστηκε το 1951, δημοπρατήθηκε, τελικά, μετά από τροποποιήσεις των σχεδίων, το 1954 και εγκαινιάστηκε το  επόμενο έτος, επί κυβερνήσεως Αλ. Παπάγου, από  τον Γ. Ράλλη, υπουργό Προεδρίας της Κυβερνήσεως (στον οποίο υπαγόταν τότε ο ΕΟΤ).

       Το Ξενία χτίστηκε στη θέση ημιτελούς κτιρίου που είχαν αρχίσει να κατασκευάζουν το 1910 οι Τούρκοι για το ημιγυμνάσιό5 τους, στον περίβολο του Γαζή6 Τζαμιού. Το οικόπεδο ήταν δωρεά του Δήμου. Η έκτασή του είναι 1.967 τ.μ.  με υπολειπόμενη δόμηση 300 τ.μ. Διέθετε 49 κλίνες και έχει χαρακτηριστεί ως νεότερο μνημείο. Τη μελέτη συνέταξε ο Χ. Σφαέλλος7  σε συνεργασία με τη Μαρίκα Ζαγορησίου8.

Χ. Σφαέλλος (1914-2004)

         Στη Δ. Μακεδονία, τα Ξενία  της Φλώρινας (1958)  και της Κοζάνης (1965), κατασκευάστηκαν –όπως όλα τα Ξενία– σε περίοπτη θέση και με πανοραμική θέα, σε επίσης δωρισμένα από τους Δήμους  οικόπεδα. Είναι  Β’ Κατηγορίας και αποτελούν έργα του σημαντικού αρχιτέκτονα Γ.  Νικολετόπουλου.

Το Ξενία Φλώρινας (στο δασώδη λόφο του Α. Παντελεήμονα) διέθετε 42 κλίνες και εστιατόριο Α’ κατηγορίας.  Έμεινε γνωστό ως ξενοδοχείο “Τόττη”, από  το επώνυμο των τελευταίων  ιδιοκτητών του, στους οποίους  περιήλθε το 1975. Το 1996 μετατράπηκε σε καζίνο, που όμως δε λειτούργησε ποτέ, λόγω, κυρίως, των αντιδράσεων της τοπικής κοινωνίας (οι ιδιοκτήτες του διεκδίκησαν γι` αυτό το λόγο, αποζημίωση 20 εκ. ευρώ).  Στο εσωτερικό του ξενοδοχείου, φιλοτέχνησε ο  Γ. Μόραλης έναν  πίνακά του.

Το Ξενία Κοζάνης, χτίστηκε σε έκταση πέντε στρεμμάτων, στον πευκόφυτο λόφο της  Μεταμορφώσεως, με 56 κλίνες (30 δωμάτια) και αίθουσα εκδηλώσεων. Έχει χαρακτηριστεί ως μνημείο και, από το 2013, ανήκει, καθώς και της Καστοριάς, στο Τ.Α.Ι.ΠΕ.Δ (Ταμείο Αξιοποίησης Ιδιωτικής Περιουσίας του Δημοσίου). Έχει εμβαδόν 2.506 τ.μ. και είναι και αυτό, εγκαταλελειμμένο και λεηλατημένο.

1 Ξένιος: (επίθετο) προσωνύμιο του Δία ως προστάτη της φιλοξενίας. Η επωνυμία «Ξενία» γενικεύθηκε  μετά το 1958 για όλους τους ξενώνες του ΕΟΤ, με πρώτους της Λάρισας και της Ηγουμενίτσας.

2 Μοντερνισμός: Πνευματικό κίνημα που εκτείνεται κυρίως στο πρώτο μισό του 20ου αι και, στο χώρο της αρχιτεκτονικής, δίνει έμφαση στη νεωτερικότητα, την τεχνολογική πρόοδο, την εξέλιξη και την αλλαγή.

3 Σχέδιο Μάρσαλ:  Η οικονομική ενίσχυση  που δόθηκε  από την Αμερική σε χώρες της Ευρώπης, μετά το Β΄ παγκόσμιο πόλεμο, με στόχο την ανάσχεση της σοβιετικής επιρροής. Το σχέδιο εισηγήθηκε ο στρατηγός Τζωρτζ Μάρσαλ το 1947, ως υπουργός εξωτερικών των ΗΠΑ (ο ίδιος, είχε εισηγηθεί και το «δόγμα Τρούμαν» περί άμεσης ανάμειξης των ΗΠΑ σε Τουρκία και Ελλάδα, κατά την περίοδο του εμφυλίου)

4 Μυριάνθη Μουσσά, “Πρόγραμμα Ξενία: Ονομασία, μελέτες+κατασκευές, τυπολογία & κατάλογοι έργων”  [Μεταπολεμικός μοντερνισμός Αρχιτεκτονική, πολιτική και τουρισμός στην Ελλάδα 1950-1965, Πρόγραμμα Ενίσχυσης Βασικής Έρευνας του ΕΜΠ (2012), Επιστημονικός Υπεύθυνος: Π. Τουρνικιώτης]

5 Π. Τσολάκη, «Η αρχιτεκτονική της παλιάς Καστοριάς»,  εκδ. Επίκεντρο 2009  σελ. 208

6 Γαζή Τζαμί: Το παλαιότερο της Καστοριάς. Χτίστηκε προς τιμήν του κατακτητή της πόλης  το 1385, Γαζή Εβρενός. Κατεδαφίστηκε το 1927 και στη θέση του κατασκευάστηκε η δεξαμενή ύδρευσης. Στο χώρο της ομώνυμης πλατείας  Δεξαμενής, βρίσκεται σήμερα το Βυζαντινό μουσείο.

7 Χαράλ.  Σφαέλλος (1914-2004). Βασικός εκπρόσωπος της ελληνικής εκδοχής του κινήματος του μοντερνισμού. Γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Απόφοιτος της Αρχιτεκτονικής του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχείου, με δασκάλους, τον Α. Ορλάνδο και Δ. Πικιώνη. Ήταν διδάκτορας της Τέχνης και της Επιστήμης και καθηγητής Αρχιτεκτονικής του Παν/μίου στο Παρίσι. Διατέλεσε σύμβουλος του ΟΗΕ για την τουριστική ανάπτυξη δεκαπέντε  χωρών της Δ. Αφρικής. Εκτός από της  Καστοριάς, δικά του έργα είναι και τα Ξενία Αργοστολίου, (Κεφαλονιά),  Θάσου,  Υπάτης (Λαμία),  Τσαγκαράδας (Πήλιο),  Κέρκυρας (Κανόνι), καθώς και πολλά ιδιωτικά ξενοδοχεία και κτίρια τραπεζών.

8 Mαρίκα Zαγορησίου (1921-2013). Γεννήθηκε στην Καβάλα. Μελέτησε  την παραδοσιακή αρχιτεκτονική, δίπλα στον Δ. Πικιώνη και εργάστηκε για τα Λευκώματα «Aρχοντικά της Kαστοριάς» και «Σπίτια της Zαγοράς».  Αποτύπωσε τη λαϊκή αρχιτεκτονική σε Λέσβο, Κρήτη και Δημητσάνα, έργα για τα οποία βραβεύθηκε από την Ακαδημία Αθηνών.

 

 

 

Back to top button