Σαν σήμερα το 1907 δολοφονήθηκε με 99 μαχαιριές ο 20χρονος Καστοριανός δάσκαλος Βασίλειος Μαλεγκάνος
Το κειμήλιο της οικογένειας Μαλεγκάνου στην Καστοριά δεν είναι κάποια αναμνηστική οικογενειακή φωτογραφία των προγόνων που κοσμεί τον τοίχο του σπιτιού. Οι αναμνήσεις δεν είναι νοσταλγικές, ούτε ανώδυνες.
Τους το θυμίζει συνεχώς το «ματωμένο» κάδρο με τον δάσκαλο Βασίλη Μαλεγκάνο, που σφαγιάστηκε από συμμορία κομιτατζήδων στο χωριό του Σέτομα. Στη φωτογραφία ντοκουμέντο της εποχής βλέπουμε την φρικτή δολοφονία που διέπραξαν οι βούλγαροι αντάρτες στη Μακεδονία το 1905, ενώ ο μακεδονικός αγώνας ήταν σε εξέλιξη. Είναι ο έλληνας δάσκαλος Βασίλειος Μαλεγκάνος ο οποίος έπεσε σε βουλγαρική ενέδρα με επικεφαλής δύο από τους πιο σκληρούς κομιτατζήδες. Τον Βασίλ Τσακαλάρωφ και τον Μήτρο Βλάχο.
Τα γεγονότα που συγκλόνισαν την κοινή γνώμη περιέγραψε αναλυτικά στη «Μηχανή του Χρόνου» ο απόγονος της οικογένειας Κωνσταντίνος Μαλεγκάνος: «Ο ιατροδικαστής ανέφερε οτι είχε 99 μαχαιριές στο σώμα του. Τον παράτησαν ημίγυμνο στο αμπέλι του. Ανησύχησε ο πατέρας του ο Θωμάς Μαλεγκάνος γιατί άργησε να επιστρέψει σπίτι και πήγε να τον αναζητήσει. Όταν αντίκρισε τον νεκρό γιο του, λιποθύμησε. Στη συνέχεια τους βρήκαν κάτοικοι της περιοχής και μετέφεραν τη σορό στο χωριό. Την άφησαν εκτεθειμένη για μια δυο μέρες για να μπορεί όλος ο κόσμος να δει το φονικό με το μένος που έγινε».
Ο Βασίλειος Μαλεγκάνος δεν ήταν αντάρτης. Το «έγκλημα» για το οποίο πλήρωσε ήταν το επάγγελμά του. Ήταν δάσκαλος.
Γιατί οι κομιτατζήδες σκότωναν δασκάλους και ιερείς Η σύγκρουση των Ελλήνων με τους Βούλγαρους ξεκίνησε το 1870, όταν δημιουργήθηκε η Εξαρχία, δηλαδή η βουλγαρική εκκλησία που αποσχίστηκε από το Οικουμενικό Πατριαρχείο στην Κωνσταντινούπολη. Πίσω από το θρησκευτικο σχίσμα κρυβόταν το αλυτρωτικό σχέδιο με την Μεγάλη Βουλγαρία. Η Μακεδονία την περίοδο εκείνη ήταν υπό Οθωμανική κυριαρχία, αλλά η αυτοκρατορία κατέρρεε. Ήταν η περίοδος που οι βαλκανικοί λαοί ονειρεύονταν την ανεξαρτησία τους και οι γείτονες σχεδίαζαν την δημιουργία νέων συνόρων και έξοδο στο Αιγαίο. Οι Βούλγαροι σύντομα κατάλαβαν ότι για να πάρουν τη Μακεδονία που η μεγάλη πλειοψηφία είχε ελληνικό πληθυσμό, έπρεπε να «χτυπήσουν» τα μέσα διάδοσης και στήριξης του ελληνισμού. Τους παπάδες και τους δασκάλους. Η εκκλησία και τα σχολεία κρατούσαν ενωμένο τον πληθυσμό και οι κομιταζήδες αμέσως τους στοχοποίησαν.
Έτσι το 1870 αποσχίστηκαν από το Οικουμενικό Πατριαρχείο και δημιούργησαν δική τους εκκλησία που ονομάστηκε εξαρχία. Ο πληθυσμός χωρίστηκε σε εξαρχικούς και πατριαρχικούς και πολλοί ναοί καταλήφθηκαν με τη βία από τους Βούλγαρους. Οι κομιτατζήδες τρομοκρατούσαν τον πληθυσμό και σε πολλές περιπτώσεις κακοποιούσαν ιερείς προκειμένου να τους αναγκάσουν να τελέσουν τη θεία λειτουργία στα βουλγάρικα. Δεν δίσταζαν ακόμα και να σκοτώνουν ιερωμένους προκειμένου να πετύχουν τον στόχο τους. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του ιερέα Πέτρου Ντούτση ο οποίος αρνήθηκε να προσχωρήσει στην εξαρχία και το πλήρωσε με τη ζωή του. Οι Βούλγαροι τον κατακρεούργησαν και το όνομα του συμπεριλαμβάνεται στους αφανείς ήρωες του Μακεδονικού αγώνα.
Σαν σήμερα το 1907 δολοφονήθηκε ο 20χρονος Καστοριανός δάσκαλος Βασίλειος Μαλεγκάνος
