Μία υπόθεση που εγείρει σοβαρά ερωτηματικά για τη δημόσια υγεία
Του Θοδωρή Χονδρόγιαννου
Τους τελευταίους μήνες το ζήτημα της μόλυνσης του νερού στο Δισπηλιό έχει προκαλέσει μεγάλη ανησυχία στην τοπική κοινότητα. Πρόκειται για μία υπόθεση που εγείρει σοβαρά ερωτηματικά για τη δημόσια υγεία.
Όλα άρχισαν το περασμένο καλοκαίρι, όταν στις 21 Ιουνίου 2018 εμφανίστηκαν στον τοπικό τύπο οι πρώτες πληροφορίες, σύμφωνα με τις οποίες στο νερό που έφτανε στο Δισπηλιό –μέσα από γεώτρηση της Δημοτικής Επιχείρησης Ύδρευσης και Αποχέτευσης Καστοριάς (ΔΕΥΑΚ)– είχε εντοπιστεί τετραχλωροαιθάνιο, μία ουσία που έχει χαρακτηριστεί ως «πιθανώς καρκινογόνος».
Η είδηση προκάλεσε ανησυχίες στους κατοίκους του Δισπηλιού και της γύρω περιοχής, με αποτέλεσμα λίγες ημέρες αργότερα, στις 24 Ιουνίου 2018, η ΔΕΥΑΚ να βγάλει ανακοίνωση, όπου υποστήριζε ότι «με αφορμή φήμες περί ακαταλληλότητας του νερού ύδρευσης του Δισπηλιού, θα θέλαμε να σας ενημερώσουμε, ότι γίνονται όλοι οι προβλεπόμενοι έλεγχοι που αφορούν την ποιότητά του. Το νερό του δικτύου ύδρευσης του Δισπηλιού, σύμφωνα με τις τελευταίες αναλύσεις χαρακτηρίζεται ως πόσιμο». Στην ίδια ανακοίνωση, η ΔΕΥΑΚ υποστήριξε πως η ίδια «έχει την αρμοδιότητα της διαχείρισης της ύδρευσης του Δήμου Καστοριάς, άρα και την αποκλειστική ευθύνη της ενημέρωσης των καταναλωτών της για θέματα σχετικά με την ποιότητα των υδάτων ύδρευσης».
Αν οι κάτοικοι του Δισπηλιού μπορούσαν να καταλάβουν κάτι από την παραπάνω ανακοίνωση, ήταν ότι το νερό που έπιναν ήταν ασφαλές, αφού το έλεγε η πλέον αρμόδια αρχή για τον έλεγχό του.
Δεν πέρασαν πολλές ημέρες από εκείνην την ανακοίνωση και στις 13 Ιουλίου 2018 η ΔΕΥΑΚ επανήλθε με νέα ενημέρωση. Σε αυτήν υποστήριξε ότι τελικά το νερό του Δισπηλιού ήταν ακατάλληλο. «Σύμφωνα με τα αποτελέσματα των σημερινών αναλύσεων του νερού ύδρευσης του οικισμού Δισπηλιού, ανιχνεύθηκε η ουσία τριχλωρο-τετραχλωροαιθένιο σε συγκεντρώσεις πάνω από τα επιτρεπόμενα όρια. Με δεδομένο ότι το νερό του οικισμού Δισπηλιού δεν πληροί τις παραμετρικές τιμές που επιβάλλουν οι ισχύουσες διατάξεις, κρίνεται σκόπιμη η επιβολή περιορισμού για κάθε χρήση του εκτός χρήσης WC». Με άλλα λόγια, το νερό είναι ακατάλληλο για πόση, πλύσιμο και όλες τις χρήσεις εκτός από την τουαλέτα.
Λίγες ημέρες μετά την παραπάνω εξέλιξη και τις αντιδράσεις που ακολούθησαν από την τοπική κοινότητα, ο πρόεδρος της ΔΕΥΑΚ, Γιώργος Μπαμπάκος, υπέβαλε την παραίτησή του. «Καταρχάς παραιτήθηκα για προσωπικούς και οικογενειακούς λόγους που δεν είχαν να κάνουν με την υπόθεση ρύπανσης του νερού στο Δισπηλιό. Ακόμη, η παραίτησή μου ήταν μια προσπάθεια να προστατέψω τη ΔΕΥΑΚ από την άδικη κριτική και στοχοποίησή μας από τον τοπικό Τύπο», είπε ο κ. Μπαμπακός στο inside story.
Σύμφωνα με την Οδηγία 98/83/ΕΚΟδηγία 98/83/ΕΚ του Συμβουλίου της 3ης Νοεμβρίου 1998 σχετικά με την ποιότητα του νερού ανθρώπινης κατανάλωσης, το τριχλωροαιθάνιο και το τετραχλωροαιθάνιο είναι χημικές ενώσεις επιβλαβείς για την υγεία, ενώ από επιστημονικές έρευνες έχει αποδειχθεί ότι η κατανάλωση νερού μολυσμένου από αυτές τις ουσίες μπορεί να προκαλέσει συμπτώματα στα μάτια, τα αυτιά, το στόμα και το νευρικό σύστημα, καθώς και επιπλοκές κατά τη διάρκεια της κύησης.
Η επικινδυνότητα της ουσίας που τελικά ανιχνεύθηκε είχε ως αποτέλεσμα τη διακοπή της υδροδότησης για περίπου δύο εβδομάδες, διάστημα για το οποίο οι κάτοικοι κάλυπταν τις ανάγκες τους με εμφιαλωμένα νερά. «Αυτό που ως υπηρεσία προσπαθήσαμε και τελικά καταφέραμε να πετύχουμε ήταν να αποκαταστήσουμε με μία fast-track διαδικασία το πρόβλημα της υδροδότησης, υλοποιώντας με τη βοήθεια της υφυπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης, Ολυμπίας Τελιγιορίδου, ένα έργο που θα έφερνε νερό στο Δισπηλιό από την πηγή που υδροδοτεί και την Καστοριά», είπε στο inside story ο Στέλιος Φουλιράς, πρόεδρος της ΔΕΥΑΚ που αντικατέστησε τον κ. Μπαμπάκο μετά την παραίτησή του.
Από την πλευρά του, ο δήμαρχος Καστοριάς Ανέστης Αγγελής είπε στο nside story: «Ο Δήμος, από τη στιγμή που οι μετρήσεις των αρμοδίων αρχών έκριναν το νερό ακατάλληλο, διέκοψε την παροχή νερού στο Δισπηλιό συμμορφούμενος στον νόμο. Από κει και πέρα, είναι ένα χρόνιο πρόβλημα στην ευρύτερη περιοχή, τις αιτίες του οποίου δεν μπορώ να προσδιορίσω, το μέλημα του δήμου ήταν να φέρει νερό. Το έργο έγινε και φέραμε νερό στην περιοχή».
Παρά την αποκατάσταση της υδροδότησης του Δισπηλιού, η ιστορία είχε μία απροσδόκητη συνέχεια. «Όταν έμαθα για τη ρύπανση του νερού στο Δισπηλιό και είδα τις ανακοινώσεις της ΔΕΥΑΚ, αμέσως αναρωτήθηκα “μήπως άραγε το νερό ήταν από πριν μολυσμένο;”. Την απορία μου ενίσχυσε και το γεγονός ότι η ΔΕΥΑΚ δεν έδωσε στη δημοσιότητα προηγούμενες μετρήσεις σχετικά με το αν και κατά πόσον το νερό ήταν μολυσμένο», είπε στο inside story o Αντώνης Παραράς, δημοσιογράφος στο τοπικό μέσο AlphaFM και κάτοικος της Καστοριάς. «Έτσι άρχισα να ψάχνω το θέμα και τελικά βρήκαμε μετρήσεις της ΔΕΥΑΚΟι μετρήσεις της ΔΕΥΑΚ από το 2014, οι οποίες αποδεικνύουν ότι το νερό δεν ήταν μολυσμένο μόνο το 2018, αλλά τουλάχιστον από το 2014. Τα στοιχεία που φέραμε στη δημοσιότητα δεν αμφισβητήθηκαν και δείχνουν ότι οι άνθρωποι πίνουν μολυσμένο νερό εδώ και τουλάχιστον τέσσερα χρόνια. Φαίνεται, λοιπόν, πως ήταν ένα πρόβλημα “συρταροποιημένο”».
Ο Βαγγέλης Δούφλιας, κάτοικος Δισπηλιού και μέλος της συντονιστικής επιτροπής που συστήθηκε για την παρακολούθηση του ζητήματος μας είπε: «Μετά από την ανακίνηση του ζητήματος, ζήτησα από την αρμόδια υπηρεσία της Περιφέρειας τις μετρήσεις για την ποιότητα του νερού για τους μήνες πριν την ανακοίνωση της ΔΕΥΑΚ, καθώς θέλαμε να μάθουμε αν το πρόβλημα υπήρχε και νωρίτερα, κάτι που θα σήμαινε ότι πίναμε μολυσμένο νερό. Η Περιφέρεια μου έδωσε τα στοιχεία, με τα οποία ουσιαστικά παραδέχτηκαν ότι η ρύπανση του νερού υπήρχε πριν την ανακοίνωση της ΔΕΥΑΚ. Βλέποντας αυτήν την αρνητική εξέλιξη, μετά από γενική συνέλευση των κατοίκων του Δισπηλιού, συγκροτήσαμε μία επιτροπή και επανήλθαμε στην Περιφέρεια ζητώντας στοιχεία από τους ελέγχους του νερού από το 2014. Από τον πίνακα που μας έδωσε η Περιφέρεια προκύπτει ότι από το 2014 στο νερό υπήρχε, εκτός από τριχλωροαιθένιο και τετραχλωροαιθένιο, και διχλωροαιθένιο, πάνω από τα επιτρεπτά όρια. Πρόκειται για πολύ επικίνδυνες ουσίες για την υγεία».
Το inside story ρώτησε τον κ. Φουλιρά σχετικά με τις μετρήσεις της ΔΕΥΑΚ για τη ρύπανση του νερού για τα προηγούμενα έτη. Μας απάντησε ότι «εκείνη την περίοδο δεν ήμουν εγώ στη διοίκηση της εταιρείας». Ο κ. Μπαμπακός, που ήταν στη διοίκηση, μας είπε σχετικά: «Όσον αφορά τα όσα αναφέρονται για τη ρύπανση του νερού από το 2014, θέλω να πω τα εξής: Εγώ ανέλαβα πρόεδρος της ΔΕΥΑΚ τον Δεκέμβριο του 2016 και για την προηγούμενη περίοδο απαντήσεις πρέπει να δώσουν εκείνοι που είχαν την ευθύνη. Για την περίοδο όπου ήμουν εγώ επικεφαλής θέλω να πω ότι η ρυπαντική ουσία ανιχνεύθηκε για πρώτη φορά τον Οκτώβριο του 2017, κάτω από τα όρια που καθιστούσαν το νερό μη πόσιμο. Ως εκ τούτου, αποφασίσαμε να κάνουμε τους σχετικούς ελέγχους όχι μία φορά τον χρόνο, όπως κάναμε, αλλά μία φορά τον μήνα. Τελικά η ουσία ξεπέρασε τα όρια ασφαλείας το καλοκαίρι του 2018 και τότε ενημερώσαμε τον κόσμο. Η ΔΕΥΑΚ προστάτεψε τους πολίτες και εγώ προσωπικά μαζί με την υπηρεσία διαχειριστήκαμε μια περιβαλλοντική και υγειονομική βόμβα. Το ζήτημα είναι: το νερό ήταν μολυσμένο πριν το 2014, όταν και η ΔΕΥΑΚ δεν έκανε ελέγχους, καθώς δεν υπήρχε ο Καλλικράτης και ήταν υπεύθυνη μόνο για την Καστοριά;».
Πάντως μετά την αποκάλυψη, η συντονιστική επιτροπή των κατοίκων έστειλε υπόμνημα διαμαρτυρίας προς τον δήμο Καστοριάς, την βουλευτή Καστοριάς και υφυπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης, Ολυμπία Τελιγιορίδου, τον Περιφερειάρχη Δυτικής Μακεδονίας, Θεόδωρο Καρυπίδη, τον Αντιπεριφερειάρχη Σωτήρη Αδαμόπουλο, τη ΔΕΥΑΚ, τη Διεύθυνση Δημόσιας Υγείας-Κοινωνικής Μέριμνας Περιφερειακής Ενότητας Καστοριάς και τη Διεύθυνση Περιβάλλοντος Περιφερειακής Ενότητας Καστοριάς. Με αυτό η επιτροπή των κατοίκων ζητούσε να γίνει πραγματογνωμοσύνη και ενημέρωση από ειδικούς επιστήμονες για τις επιδράσεις του μολυσμένου νερού στην υγεία των κατοίκων και του εδάφους, καθώς και να παραδοθούν στην επιτροπή όλα τα στοιχεία των μετρήσεων του δικτύου Δισπηλιού τουλάχιστον από το 2014.
«Παρότι κοινοποιήσαμε το υπόμνημα σε μία σειρά από θεσμικά όργανα, δεν λάβαμε καμία απάντηση στα αιτήματά μας», είπε στο inside story o Θωμάς Θώμου, κάτοικος του Δισπηλιού και πρόεδρος της συντονιστικής επιτροπής. Ντόπιοι εξέφρασαν στο inside story την εκτίμηση ότι η ολιγωρία των Αρχών οφείλεται αφενός στο ότι οι αποκαλύψεις συνέπεσαν με την τραγωδία στο Μάτι, αφετέρου στις πιέσεις που μπορεί να άσκησαν επιχειρήσεις της περιοχής, από τις οποίες ενδέχεται να προέρχεται η μόλυνση του νερού.
Οι κάτοικοι της περιοχής προχώρησαν και σε μηνυτήρια αναφορά στην εισαγγελέα Καστοριάς, με σκοπό τη διερεύνηση τυχόν ποινικών ευθυνών γύρω από την υπόθεση της μόλυνσης του νερού. Η εισαγγελική έρευνα ξεκίνησε τον Ιούλιο του 2018. «Από τότε δεν είχαμε κανένα νεότερο και πριν από λίγες ημέρες αποφασίσαμε να ξαναπάμε στην εισαγγελία για να δούμε τι συμβαίνει με την υπόθεση. Αυτό που μας είπαν ήταν ότι άλλαξε ο εισαγγελέας και ο νέος είχε πλήρη άγνοια σχετικά με την υπόθεση», είπε ο κ. Θώμου, προσθέτοντας: «Αυτό που μας ενδιαφέρει είναι να πάρουμε τους ελέγχους του νερού στα χέρια μας και να μάθουμε αφενός αν υπήρχε συγκάλυψη, αφετέρου ποιος είναι υπεύθυνος για τη σημερινή κατάσταση και για το γεγονός ότι εδώ και τουλάχιστον τέσσερα χρόνια εμείς και τα παιδιά μας πίναμε μολυσμένο νερό. Και αυτό γιατί ειδικοί μας έχουν επανειλημμένως πει ότι το τριχλωροαιθυλένιο και τετραχλωροαιθυλένιο δεν παράγονται στη από τη φύση, αλλά πρόκειται για ανθρωπογενές χημικό, το οποίο προκύπτει από τον καθαρισμό υφασμάτων και μεταλλικών επιφανειών, όπως συμβαίνει στα βυρσοδεψεία και τα χρυσοχοεία».
Σχετικά με τις αιτίες της μόλυνσης του νερού, ο Σάκης Καρανικολόπουλος, δημοτικός σύμβουλος του δήμου Καστοριάς, είπε στο inside story: «Ειδικοί μου είπαν ότι οι δύο μολυσματικές ουσίες χρησιμοποιούνται κατά κανόνα από τη βιοτεχνία γούνας. Δεν ξέρουμε ακόμα τα ακριβή αίτια της μόλυνσης στην περιοχή μας, ωστόσο οι φόβοι πολλών επικεντρώνονται στο ενδεχόμενο άνθρωποι που δραστηριοποιούνται στη βιοτεχνία γούνας να έχουν πετάξει στη φύση τα υπολείμματα από την επεξεργασία και τον καθαρισμό της, αντί να τα ανακυκλώνουν. Αν αυτό ισχύει, τότε εγείρεται ένα ερώτημα, τόσο ηθικό, όσο και ποινικό: ποιος αναγκάζει εμάς και τα παιδιά μας να πίνουμε μολυσμένο νερό, για να γλιτώσει το κόστος της ανακύκλωσης; Μιλάμε για μόλυνση του υδροφόρου ορίζοντα με σοβαρές συνέπειες σε βάθος χρόνου. Δεν είναι μία υπόθεση που μπορεί να μείνει χωρίς απαντήσεις από τις αρχές».
Σε υπόμνημα που κατατέθηκε προς τη ΔΕΥΑΚ και κοινοποιήθηκε στην εισαγγελία Καστοριάς, κάτοικοι του Δισπηλιού υποστήριξαν ότι μέχρι σήμερα η ΔΕΥΑΚ δεν έχει απαντήσει ξεκάθαρα από πότε υφίσταται η μόλυνση ούτε έχει διαλευκανθεί η πηγή της, «το οποίο έπρεπε ήδη να έχει γίνει». Σύμφωνα με το ίδιο υπόμνημα, που βρίσκεται στη διάθεση του inside story, «η ουσία κατά τις δικές σας ανακοινώσεις [της ΔΕΥΑΚ] χρησιμοποιείται στην κατεργασία γουνοδερμάτων. Άμεσα έστω και τώρα θα πρέπει να προσδιοριστεί ονομαστικά η πηγή μόλυνσης και να διακοπεί τυχόν συνεχόμενη μόλυνση και να αποδοθούν οι ευθύνες, ποινικές και αστικές, στον υπαίτιο».
Ερωτώμενος ο κ. Καρανικολόπουλος αν η μόλυνση θα μπορούσε να προέρχεται από άλλες πηγές, όπως για παράδειγμα την αγροτική παραγωγή της περιοχής, απάντησε: «Δεν έχω ακούσει κανέναν να υποστηρίζει κάποιο άλλο σενάριο εκτός από αυτό που λέει ότι η μόλυνση μάλλον προέρχεται από τα βυρσοδεψεία και τη βιοτεχνία γούνας».
Ο κ. Μπαμπάκος, παραιτηθείς πρόεδρος της ΔΕΥΑΚ, είπε στο inside story σχετικά: «Κανείς δεν ασχολείται με το γεγονός ότι μετά την ανακοίνωσή μας για τη ρύπανση του νερού στο Δισπηλιό, βρέθηκαν στη γύρω περιοχή πεταμένα βαρέλια με υπολείμματα χημικών ουσιών που χρησιμοποιούνται κατά την επεξεργασία δερμάτων στα βυρσοδεψεία. Μπορεί και να πετάχτηκαν γιατί κάποιοι φοβήθηκαν ότι θα συνδεθούν με τη ρύπανση. Αυτό είναι το πραγματικό πρόβλημα, η πηγή της ρύπανσης. Αν δεν αντιμετωπιστεί, τότε υπάρχει κίνδυνος συνολικά για τον υδροφόρο ορίζοντα της περιοχής».
Μετά από τις διαμαρτυρίες των κατοίκων, στην υπόθεση παρενέβη και ο Συνήγορος του Πολίτη, ο οποίος έστειλε επιστολή προς την κυβέρνηση και τις τοπικές αρχές, υποστηρίζοντας ότι στον οικισμό του Δισπηλιού «δημιουργούνται σοβαρά ζητήματα σχετικά με τη ρύπανση των υδάτινων πόρων και την ποιότητα του πόσιμου νερού», καθώς «παρά το γεγονός ότι το πρόβλημα φαίνεται πως ήταν γνωστό από το 2014, επίσημη ενημέρωση ότι το νερό δεν είναι κατάλληλο για χρήση έλαβαν οι κάτοικοι στις 13/7/2018». Ο Συνήγορος του Πολίτη ζήτησε από τις αρμόδιες αρχές εξηγήσεις σχετικά τον τρόπο υδροδότησης της περιοχής, τη διαχείριση των διαθέσιμων υδάτων και τη διαδικασία αδειοδότησης των υφιστάμενων γεωτρήσεωνΑνεξέλεγκτες ιδιωτικές γεωτρήσεις βάζουν σε κίνδυνο ένα πολύτιμο δημόσιο αγαθό: το νερό, καθώς ενώ «το καλοκαίρι του 2016 η γεώτρηση που υδροδοτούσε τον οικισμό έκλεισε και άνοιξε νέα γεώτρηση», και αυτή «ήταν επίσης επιβαρυμένη με υψηλές συγκεντρώσεις τριχλωροαιθυλενίου και τετραχλωροαιθυλενίου». Σύμφωνα με πληροφορίες του inside story, οι αρχές δεν έχουν ακόμα ανταποκριθεί στο αίτημα του Συνηγόρου του Πολίτη.
Την ώρα που οι έρευνες για το Δισπηλιό απασχολούν τους διαδρόμους τόσο της εισαγγελίας, όσο και της περιφέρειας Καστοριάς, ήρθε από τον τοπικό τύπο στη δημοσιότητα ένα έγγραφο: Άργος Ορεστικό: Επικίνδυνες ουσίες στο νερό του Αρμενοχωρίου!!! Αποκαλυπτικό έγγραφο της Υγειονομικής Υπηρεσίας! | kastorianiestia.gr του Τμήματος Περιβαλλοντικής Υγιεινής και Υγειονομικού Ελέγχου της Περιφερειακής Ενότητας Καστοριάς, με ημερομηνία δημοσίευσης την 4η Φεβρουαρίου 2019, σύμφωνα με το οποίο από τον έλεγχο των αρχείων ύδρευσης της κωμόπολης Άργους Ορεστικού, λιγότερο από πέντε χιλιόμετρα μακριά από το Δισπηλιό, προκύπτει ότι και εκεί ανιχνεύθηκαν στο νερό οι επικίνδυνες χημικές ουσίες του τριχλωροαιθυλενίου και τετραχλωροαιθυλενίου, όπως προκύπτει από δείγματα νερού ανθρώπινης κατανάλωσης που ελήφθησαν στις 2 Οκτωβρίου 2018 από δύο διαφορετικές πηγές και συγκεκριμένα την εξωτερική βρύση της περιοχής Αρμενοχωρίου του Άργους-Ορεστικού και το ρέμα της περιοχής Αρμενοχωρίου.
Εδώ θα πρέπει να αναφέρουμε ότι στα τέλη του περασμένου Ιανουαρίου περισσότερα από 400 άτομα διακομίστηκαν στο Κέντρο Υγείας του Άργους Ορεστικού και το Γενικό Νοσοκομείο Καστοριάς, με συμπτώματα γαστρεντερίτιδας. Σύμφωνα με το ΚΕΕΛΠΝΟ, το φαινόμενο δεν σχετιζόταν με το νερό της περιοχής, αφού «από τον εργαστηριακό έλεγχο δειγμάτων νερού δεν προκύπτουν μέχρι στιγμής στοιχεία βακτηριακής επιμόλυνσης».
Παρότι το παραπάνω περιστατικό δεν σχετίζεται με τις τελευταίες εξελίξεις που αφορούν στη μόλυνση του νερού στην περιοχή της Καστοριάς, η τοπική κοινότητα αναμένει ανήσυχη. «Μετά από όλες τις αποκαλύψεις για τη μόλυνση του νερού, ο κόσμος παραμένει δύσπιστος στις διαβεβαιώσεις των Αρχών για την ποιότητά του», είπε στο inside story o κ. Παραράς. «Περισσότερο από διαβεβαιώσεις, η τοπική κοινωνία θέλει απαντήσεις από τη δικαιοσύνη και τη διοίκηση για το αν το νερό που πίνει είναι επικίνδυνο και ποιος προκάλεσε αυτήν την κατάσταση».
