«Στις 18 Αυγούστου του 1933 ο θυρωρός του νοσοκομείου του Στάιρ ανακάλυψε ένα κοιμισμένο μωρό. Δίπλα στο τυλιγμένο με κουρέλια νεογέννητο υπήρχε ένα κομμάτι χαρτί, στο οποίο ήταν γραμμένο με αδέξια γράμματα: “Το όνομά μου είναι Ζιντονί Άντελσμπουργκ και γεννήθηκα στον δρόμο προς το Άλτχαϊμ. Παρακαλώ για γονείς”».
Έτσι ξεκινά το βιβλίο του Αυστριακού συγγραφέα Έριχ Χακλ «Αναζητώντας τη Ζιντονί», που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Φίλντισι. Τη Ζιντονί αναλαμβάνει μια ανάδοχη οικογένεια, το ζεύγος Χανς και Γιοζέφα Μπράιρατερ, που έχουν ήδη έναν γιο, τον Μάνφρεντ. Το παιδί περιβάλλεται με φροντίδα και αγάπη από την οικογένεια των Μπράιρατερ μέχρι που οι αρχές εντοπίζουν τη βιολογική του μητέρα και αποφασίζουν να το αποσπάσουν από την ανάδοχη οικογένεια, με αποτέλεσμα να οδηγηθεί μαζί με άλλους Ρομά στο Άουσβιτς, όπου πεθαίνει το 1943.
Ο Έριχ Χακλ γεννήθηκε στις 26 Μαΐου 1954 στην πόλη Στάιρ της Άνω Αυστρίας. Σπούδασε Γερμανική και Ισπανική Φιλολογία στο Ζάλτσμπουργκ και στην Ισπανία. Δίδαξε για ένα διάστημα ως λέκτορας στο Πανεπιστήμιο της Μαδρίτης. Από το 1979 εγκαθίσταται στη Βιέννη, όπου εργάζεται για ένα διάστημα στο πανεπιστήμιο. Από το 1983 εργάζεται ως ελεύθερος συγγραφέας, μεταφραστής, σεναριογράφος και εκδότης. Μοιράζει τον χρόνο του μεταξύ Βιέννης και Μαδρίτης.
Στα ελληνικά έχουν μεταφραστεί τα βιβλία του «Η περίπτωση της Αουρόρα» (μετ. Μαρία Αγγελίδου), Aquarius, 1988 (εξαντλημένο), «Γάμος στο Άουσβιτς» (μετ. Ιάκωβος Κοπερτί), Κριτική, 2004, «Αναζητώντας τη Ζιντονί» (μετ. Νάντη Φίλια), Φίλντισι, 2019.
Η παρουσίαση του βιβλίου «Αναζητώντας τη Ζιντονί» έγινε τον περασμενο μηνα, στην Αίθουσα Τελετών του Παντείου Πανεπιστημίου. Στην εκδήλωση, η οποία τελούσε υπό την αιγίδα της αυστριακής πρεσβείας, μίλησαν η καθηγήτρια Γερμανικής Γλώσσας και Φιλολογίας, Πρόεδρος του Τμήματος Γερμανικής Φιλολογίας του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Αναστασία Αντωνοπούλου, η μεταφράστρια του βιβλίου και καθηγήτρια Γερμανικών, Νάντη Φίλια, ο Παναγιώτης Χαρίτος, πρόεδρος της ΜΚΟ «Ρομά χωρίς σύνορα» και ο ίδιος ο συγγραφέας. Ενδιάμεσα προβλήθηκαν σύντομα αποσπάσματα από την ταινία «Αποχαιρετώντας τη Ζιντονί» (“Absihied von Zidonie”, 2011) της Karin Brandauer.
Στην ομιλία της η κ. Αντωνοπούλου σκιαγράφησε τα βασικά χαρακτηριστικά του έργου του Έριχ Χακλ, ενός πολιτικού συγγραφέα, όπως τον χαρακτήρισε, καθώς όλα τα κείμενά του ασχολούνται με τις βιαιότητες της ιστορίας του 20ού αιώνα και, ειδικότερα, με τους φασισμούς, τις δικτατορίες στην Ευρώπη και στη Λατινική Αμερική. Ο 20ός αιώνας, για τον Χακλ, δεν είναι μια ιστορία νικητών και ηττημένων, ανάμεσα σ’ αυτά τα δύο υπάρχει αντίσταση, αγώνας και κινήματα. Στόχος λοιπόν κάθε φορά είναι η ανάδειξη και η λογοτεχνική μνημείωση του παρελθόντος και, μέσω της μνήμης. η επενέργεια στο παρόν. Το πεζογραφικό του έργο αποτελείται κυρίως από μυθιστορήματα και νουβέλες με θέματα τον Ισπανικό Εμφύλιο, την Αντίσταση στον ναζισμό, τα θύματα των στρατοπέδων συγκέντρωσης και των στρατιωτικών δικτατοριών στην Αργεντινή και στην Ουρουγουάη. Τα βιβλία του στηρίζονται πάντα σε αυθεντικές ιστορίες. Πριν από κάθε βιβλίο προηγείται έρευνα σε βιβλιοθήκες και αρχεία και συλλογή πληροφοριών από αυτόπτες μάρτυρες. Πρωταγωνιστές στο έργο του είναι πάντα άνθρωποι που δεν είναι ευνοημένοι, άνθρωποι σε θέση αδυναμίας, που, ωστόσο, δεν συμβιβάζονται και βρίσκουν το θάρρος να αντισταθούν. Ένα δεύτερο χαρακτηριστικό των βιβλίων του είναι ο λιτός και νηφάλιος τρόπος της αφηγηματικής του γραφής, ένας αποστασιοποιημένος και λακωνικός, σχεδόν, τόνος χρονικογράφου. Ο Έρικ Χακλ είναι καταξιωμένος στη συνείδηση του γερμανόφωνου αναγνωστικού κοινού και τα βιβλία του είναι ενταγμένα στα σχολικά προγράμματα των γερμανόφωνων χωρών ως γλωσσικά αναγνώσματα.
Στη δική της ομιλία η μεταφράστρια του βιβλίου κ. Φίλια αναφέρθηκε στο ευρύτερο ιστορικό πλαίσιο, στην οικονομική αδυναμία της Αυστρίας λόγω των συνεπειών του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου (καταβολή πολεμικών αποζημιώσεων, απώλεια εδαφών), στην αποτυχία του εκδημοκρατισμού λόγω του οικονομικού ολέθρου της μεταπολεμικής περιόδου, στις πολιτικές ταραχές της περιόδου 1933-38 και στον ολιγοήμερο, αλλά αιματηρό, εμφύλιο πόλεμο του Φεβρουαρίου του 1934, στις «στημένες» δίκες, τις εκτελέσεις, τις φυλακίσεις και τις εξορίες, που προετοίμασαν στην πραγματικότητα τον δρόμο για την εισβολή των ορδών του Χίλερ και την προσάρτηση (άνσλους) στο ναζιστικό Τρίτο Ράιχ τον Μάρτιο του 1938. Η ομιλήτρια επεσήμανε πως η χρονική περίοδος ανάμεσα στο 1933 και το 1938 παραμένει για την Αυστρία ένα πολύ δύσκολο κεφάλαιο της πολιτικής της αλλά και της διαχείρισης της σύγχρονης ιστορίας της.
Στη στοχοποίηση των Ρομά από το ναζιστικό καθεστώς αναφέρθηκε ο κ. Παναγιώτης Χαρίτος, εστιάζοντας σε συγκεκριμένες ημερομηνίες με αποκορύφωμα τον Δεκέμβριο του 1942, όταν ο Χάινριχ Χίμλερ (υπαρχηγός των Ες-Ες) διέταξε τον εκτοπισμό των Ρομά από το αποκαλούμενο Μεγάλο Γερμανικό Ράιχ. Οι Ρομά εκτελέστηκαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης μαζί με ομοφυλόφιλους, Εβραίους, κομμουνιστές και Μάρτυρες του Ιεχωβά, ενώ χρησιμοποιήθηκαν και στην εκτέλεση ιατρικών πειραμάτων. Δεν είναι γνωστό πόσοι ακριβώς Ρομά έχασαν τη ζωή τους στο Ολοκαύτωμα. Αν και τα ακριβή νούμερα ή ποσοστά δεν είναι δυνατόν να επιβεβαιωθούν, ιστορικοί εκτιμούν ότι οι Γερμανοί και οι σύμμαχοί τους σκότωσαν περίπου το 25% των Ευρωπαίων Ρομά.
Στη συνέχεια πήρε τον λόγο ο συγγραφέας κ. Χακλ, ο οποίος είπε πως όταν ξεκίνησε να γράφει το βιβλίο σκοπός του ήταν να στηρίξει την ανάδοχη οικογένεια της Ζιντονί. Τυχαία έμαθε ότι ο αδελφός της Ζιντονί, ο Μάνφρεντ, προσπάθησε, χωρίς επιτυχία, να τοποθετηθεί μια αναμνηστική πλάκα στο Ζίρνινγκ, στην κοινότητα όπου ζούσαν. Έτσι, ήθελε μέσα από το έργο του να κατορθώσει να τοποθετηθεί αυτή η αναμνηστική πλάκα σε δημόσιο χώρο στο Ζίρνινγκ. Κίνητρό του, είπε, ήταν πάντα να σπάσει αυτό τον τοίχο της σιωπής και να δημοσιευτεί η ανάμνηση ότι η Ζιντονί υπήρξε, έζησε πράγματι. Χαρακτήρισε «μεγάλο προνόμιο» το ότι ο τρόπος με τον οποίο εργάζεται τον φέρνει σε επαφή με ανθρώπους και τελικά προκύπτουν φιλίες που διαρκούν μέχρι και τον θάνατο, όπως συνέβη με τη Γιοζέφα Μπράιρατερ, η οποία ήταν εν ζωή όταν ξεκίνησε την έρευνα. Ο κ. Χακλ είπε ότι μέσα από την έρευνά του διαπίστωσε ότι η Ζιντονί πράγματι θα μπορούσε να είχε σωθεί. Στον φάκελο για την αναδοχή της, φαίνεται ότι ρωτήθηκαν τόσο ο δήμαρχος της κοινότητας όσο και ο διευθυντής του σχολείου αν κατ’ εξαίρεση θα μπορούσε η Ζιντονί να παραμείνει στην ανάδοχη οικογένεια αντί να μεταφερθεί στη βιολογική της μητέρα. Και οι δύο υποστήριξαν ότι ήταν καλύτερα η Ζ. να πάει στη βιολογική της μητέρα, αν και ήξεραν καλά τι σήμαινε εκείνη την περίοδο η απόφασή τους. Και αυτός είναι ο λόγος που η ιστορία της Ζιντονί είναι επίκαιρη και σήμερα.
Της Βίκης Χρίστη
ΑΠΕ
