Με αφορμή την σημερινή πρεμιέρα στην Κοζάνη της ταινίας Genocide – A True Story με γυρίσματα στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ακρινή Κοζάνης, επισκεφθήκαμε το στούντιο της REC Productions στην Κοζάνη, που έχει αναλάβει την εκτέλεση της παραγωγής, όπου ο Καστοριανός σκηνοθέτης της ταινίας Τρύφωνας Ζήσης μας έλυσε όλες μας τις απορίες:
-Κινηματογραφικό στούντιο στην Επαρχία; Πως και γιατί;
Στην εποχή του διαδικτύου, δεν πιστεύω πως ισχύει πια ο διαχωρισμός «επαρχία – πρωτεύουσα». Μπορείς να είσαι στο πιο απομακρυσμένο χωριό και να κάνεις film editing για ένα μεγάλο project του εξωτερικού. Η γεωγραφική έδρα, μιας επιχείρησης έχει σημασία στις μέρες μας μόνο για τη μεταφορά εμπορευμάτων ή για πρακτικούς λόγους. Στη δική μας δουλειά το μεγαλύτερο μέρος της επικοινωνίας, η ανταλλαγή αρχείων και ιδεών γίνεται μέσω διαδικτύου, άμεσα και αποτελεσματικά. Και φυσικά δεν υπάρχει διαφορά στη τεχνογνωσία, έχουμε τις ίδιες και σε ορισμένους τομείς καλύτερες δυνατότητες από ένα στούντιο που έχει έδρα σε μια «πρωτεύουσα». !
-Πόσο δύσκολο είναι να ιδρύσεις ένα στούντιο κινηματογραφικών παραγωγών στην Ελλάδα;
Ξεκίνησα το εγχείρημα αυτό ως φυσική συνέχεια έπειτα από 20ετή καριέρα στην τηλεοπτική σκηνοθεσία, τη δημιουργία εκπομπών και ντοκιμαντέρ, και βασισμένος στις σπουδές μου στον κινηματογράφο. Η μυθοπλασία είναι ένας χώρος δύσκολος, διαφέρει από το ιστορικό ντοκιμαντέρ και τις τηλεοπτικές παραγωγές, ενώ κάθε μέρα μαθαίνω στην πράξη κάτι καινούργιο.
Το να στήσεις ένα κινηματογραφικό στούντιο, απαιτεί πολλές τεχνικές γνώσεις. Ένας κινηματογραφιστής οφείλει να γνωρίζει όλα τα στάδια παραγωγής μια ταινίας. Από το σενάριο, την ερμηνεία των ηθοποιών, την εικονοληψία, την φωτογραφία, την ηχοληψία, το φωτισμό, το μοντάζ, μέχρι το promotion και τη διαφήμιση. Αυτή τη στιγμή έχουμε ένα ολοκληρωμένο στούντιο με κινηματογραφικό φωτισμό, κινηματογραφικές κάμερες εγγραφής ασυμπίεστου ψηφιακού φιλμ RAW, σύστημα ηχοληψίας και ολοκληρωμένο editing room με δυνατότητα επεξεργασίας DOLBY VISION HDR και DOLBY ATMOS. Εφόσον υπάρχει τεχνογνωσία σε αυτά, και βρεις και την απαιτούμενη χρηματοδότηση, προχωράς παρακάτω.
Το πρόβλημα ξεκινά όταν έρχεσαι σε επαφή με το Ελληνικό Κράτος. Το κράτος, το Ελληνικό Δημόσιο, αποτελεί τροχοπέδη για τον κινηματογράφο. Οι διαδικασίες του κράτους εδώ είναι πολύ χρονοβόρες και απαρχαιωμένες, κάτι που δεν ισχύει αλλού στην Ευρώπη ή τις Ηνωμένες Πολιτείες. Για να πάρω άδεια θυμάμαι για 2-3 πλάνα σε αρχαιολογικό χώρο, η απάντηση στο αίτημα μου καθυστέρησε τόσους πολλούς μήνες που τελικά το γύρισμα ακυρώθηκε. Το κράτος θα έπρεπε πιστεύω να διευκολύνει και όχι να δυσχεραίνει τις διαδικασίες αυτές.
-Πως βλέπετε το παρόν και το μέλλον του κινηματογράφου στη χώρα μας;
Το παρόν είναι λίγο απογοητευτικό, αν λάβουμε υπόψη μας πως ο Ελληνικός Κινηματογράφος έχει γνωρίσει πολύ ένδοξες στιγμές στο παρελθόν. Και μη ξεχνούμε βέβαια και την τεράστια θεματολογία, από την Αρχαία Ελληνική Τραγωδία και τη Μυθολογία έως το σήμερα. Θεματολογία που έχει εμπνεύσει ουκ ολίγες φορές το Hollywood, από τον Πόλεμο των Άστρων του Τζορτζ Λούκας ως και τον Άρχοντα των Δαχτυλιδιών, κινηματογραφικές παραγωγές που είχαν έσοδα εκατοντάδων εκατομμυρίων δολαρίων. Φαντάσου όλη αυτή την πολιτισμική κληρονομιά να τη είχαμε αξιοποιήσει με εγχώριες παραγωγές στη διεθνή σημερινή γλώσσα την αγγλική.
Παρακολούθησα προχθές την εκδήλωση της Ελληνικής Ακαδημίας Κινηματογράφου, και ένοιωσα μεγάλη απογοήτευση, όχι από τις συμμετοχές, οι οποίες ήταν αξιολογότατες, αλλά από την απουσία φορέων του πολιτισμού και από την διοργάνωση της εκδήλωσης που προσωπικά θα την ήθελα πιο λαμπερή. Η οικονομική κατάσταση στη χώρα δεν ευνοεί δυστυχώς τέτοιες προσπάθειες. Ελπίζω στο μέλλον τα πράγματα να βελτιωθούν. Προς το παρόν οι τελευταίες παραγωγές της REC Productions, το ντοκιμαντέρ για τα 100 χρόνια του ποντιακού ελληνισμού στις ΗΠΑ, και η ταινία Genocide – A True Story , έγιναν χάρη στη χρηματοδότηση από Έλληνες ομογενείς στην Αμερική.
-Το τελευταίο διάστημα, διαβάσαμε στις εφημερίδες ανακοινώσεις για δημιουργία στην Ελλάδα Film Office, και κινηματογραφικού στούντιο στις παλιές εγκαταστάσεις της ΔΕΗ στην Πτολεμαΐδα. Πως βλέπετε αυτές τις εξελίξεις;
Είχα τη χαρά να παραβρεθώ σε ενημερωτική εκδήλωση στην Θεσσαλονίκη, σχετικά με το Film Office της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας. Πιστεύω πως έτσι όπως παρουσιάστηκε, φαίνεται πολύ καλό εγχείρημα, που θα βοηθήσει ουσιαστικά την κινηματογραφική παραγωγή και θα προσελκύσει το ενδιαφέρον παραγωγών. Αν δεν υπάρχουν γραφειοκρατικά εμπόδια, σιγουρά είναι κάτι πολύ καλό. Το Film Office είναι ένας ευρωπαϊκός θεσμός που ξεκίνησε τα τελευταία 10 χρόνια σε πολλές χώρες. Καιρός ήταν να ξεκινήσει και εδώ. Όμως, είναι σημαντικό να λειτουργεί αξιοκρατικά και υποστηρικτικά, όχι εις βάρος του ιδιωτικού τομέα. Να υπάρχουν συγκεκριμένες αρχές λειτουργίας, χωρίς μικροκομματικές πρακτικές και ψηφοθηρική εκμετάλλευση, μια μάστιγα που ταλαιπωρεί το κράτος από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου και λειτουργεί μόνο για συγκεκριμένες κλίκες λίγων και εκλεκτών.
Μέχρι στιγμής, πολλές παραγωγές που χρηματοδοτούνται από φορείς του δημοσίου, δεν φτάνουν ποτέ στα αυτιά μας, και τις μαθαίνουμε εκ των υστέρων. Εκεί ίσως να ταιριάζει και η λέξη «Επαρχία». Προσωπικά, αν και η επιχείρηση μου είναι ίσως η μοναδική εγγεγραμμένη στο Επιμελητήριο Δυτικής Μακεδονίας και το ΓΕΜΗ με κύρια δραστηριότητα τις Κινηματογραφικές παραγωγές, κανένας κρατικός φορέας δεν ήρθε σε επαφή μαζί μου, ούτε έλαβα ποτέ κάποια πρόσκληση για ανταλλαγή απόψεων σε αυτά τα θέματα, που αφορούν άμεσα το επάγγελμα μου. Αν το Film Office καταφέρει να λειτουργήσει μακριά από τέτοιου είδους πρακτικές, τότε ναι, θα είναι ένα θετικό βήμα μπροστά.
Πιστεύετε πως η πολιτική εκμεταλλεύεται την τέχνη;
Ως ένα σημείο το έχουμε δει αρκετές φορές. Ο εμπορικός κινηματογράφος μέσα από την εικόνα διαμορφώνει ήθη και αντιλήψεις. Γενικότερα όμως η Τέχνη είναι προσωπική έκφραση. Είναι λοιπόν λογικό να περνά και πολιτικά μηνύματα. Όταν όμως γίνεται εργαλείο χειραγώγησης και προπαγάνδας, πλήττει την ίδια την αξία της, που είναι η έκφραση και η ανάδειξη της αλήθειας. Μπορεί για παράδειγμα ο Γερμανοί και οι Ρώσοι κινηματογραφιστές των αρχών του 20 αιώνα να ήταν πρωτοπόροι στην τεχνολογική εξέλιξη της 7ης τέχνης, ο τρόπος όμως που την χρησιμοποίησαν αργότερα οι πολιτικοί τύπου Γκέμπελς στη ναζιστική Γερμανία και αντίστοιχα οι Ρώσοι στην τότε Σοβιετική Ένωση, την αδίκησε. Και στη συνέχεια βέβαια με τις διάφορες παραγωγές του Χόλυγουντ που εξυμνούν την Αμερικανική υπεροχή στον ψυχρό πόλεμο, με τους υπερήρωες κλπ. εξυπηρετούσαν ανάλογους σκοπούς. Μη ξεχνάμε όμως από την άλλη πλευρά πως ο κινηματογράφος βοήθησε να γίνουν γνωστά στην ανθρωπότητα τα μεγαλύτερα εγκλήματα πολέμου, όπως το εβραϊκό ολοκαύτωμα. Κανείς δε μπορεί να ξεχάσει την εικόνα της έκρηξης της ατομικής βόμβας στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι. Ίσως από τις πιο γνωστές εικόνες που έχουν αποτυπωθεί σε φιλμ. Εικόνες σοκαριστικές που αποτυπώνουν την φρικαλεότητα του πολέμου.
Μας δίνετε την κατάλληλη “πάσα” για την ταινία “Genocide – Μια αληθινή ιστορία”…
Η ταινία αυτή παρουσιάζει μια αληθινή ιστορία από την Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου. Η Βασιλική Τσανακτσιδου μας μεταφέρει με γλαφυρό τρόπο αυτή τη φρικαλεότητα που βίωσαν οι πρόγονοι της. Όταν μου πρότειναν να αναλάβω τη σκηνοθεσία και την εκτέλεση της παραγωγής, δε δίστασα στιγμή. Θεωρώ ότι είναι ο καλύτερος τρόπος να αναδειχθεί και να βοηθήσουμε στην αναγνώριση της γενοκτονίας. Γιατί εμείς την ιστορία την ξέρουμε καλά. Όμως ο περισσότερος κόσμος στον πλανήτη την αγνοεί. Και εγώ για παράδειγμα αγνοούσα πολλά από αυτά που έχουν υποφέρει οι άνθρωποι στο Αφγανιστάν και στην Αιθιοπία. Αναφέρω τις δύο αυτές χώρες, μιας και τυγχάνει να εμφανίζονται στην ταινία και δυό κοπέλες που κατάγονται από εκεί. Με αφορμή τη συμμέτοχη τους στην ταινία, ενδιαφέρθηκα και έμαθα την ιστορία τους.
Ο κινηματογράφος είναι ένας πολύ αποτελεσματικός τρόπος να γίνει παγκοσμίως γνωστό ένα τέτοιο γεγονός. Το πρώτο διάστημα που ετοιμαζόμασταν για τα γυρίσματα, έψαξα στον παγκόσμιο κινηματογραφικό κατάλογο, το IMDB, να δω αν υπάρχουν καταχωρημένες αντίστοιχες ταινίες. Με τη λέξη κλειδί “Genocide” εντόπισα δεκάδες ταινίες καταχωρημένες, όλες όμως αναφέρονται στη Γενοκτονία των Αρμενίων. Δεν υπήρχε ούτε μια ταινία καταχωρημένη, που να έχει ως θέμα την γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου. Για όλα όμως υπάρχει η πρώτη φορά.
Έτσι χάρη στην ιδέα της Βασιλικής και του Ποντιακού Συλλόγου Norwalk, πλέον υπάρχει καταχωρημένη και η ταινία Genocide – A True Story στο IMDB.
Τα έξοδα των γυρισμάτων και της παραγωγής καλύφθηκαν από τους παραγωγούς και από κάποιες χορηγίες ομογενών. Πρόκειται ουσιαστικά για ένα δραματοποιημένο ντοκιμαντέρ μικρού μήκους. Τα γυρίσματα πραγματοποιήθηκαν συνολικά σε 3 ημέρες. 2 ημέρες γυρισμάτων στις ΗΠΑ το Νοέμβριο του 2017, μια μέρα στο Norwalk του Connecticut και άλλη μια στη Φιλαδέλφεια, και τον Απρίλιο του 2018 έγινε το γύρισμα στην Ακρινή Κοζάνης. Ήταν γυρίσματα που έγιναν χωρίς χάσιμο χρόνου, μιας και είχαμε ένα συγκεκριμένο σενάριο, και είχα ήδη δημιουργήσει στο μυαλό μου τα πλάνα. Πάντα το μυαλό μου όταν διαβάζω ένα κείμενο, το κάνει απευθείας εικόνα. Διαβάζοντας το κείμενο της Βασιλικής, μου ήρθε κατευθείαν σαν εικόνα το μοναστήρι μέσα στο βράχο, στην Ακρινή. Αυτό που χρειάστηκε αρκετό χρόνο ήταν το μοντάζ. Το μοντάζ ξεκίνησε τον Μάιο του 2018, ήρθε η Βασιλική στο τέλος του καλοκαιριού και κάναμε κάποιες τροποποιήσεις, ενώ ξαναήρθε το Νοέμβριο για να δει το τελικό αποτέλεσμα. Η τελική διάρκεια της ταινίας είναι 19 λεπτά, και έχει και αυτό το συμβολισμό του σε σχέση με την ημέρα μνήμης. Προχώρησα στη συνέχεια στο σχεδιασμό των αφισών και των διαφόρων εντύπων, προσκλήσεων, φυλλαδίων, ώστε να ταιριάζουν όλα αισθητικά με την εικαστική ταυτότητα της ταινίας. Η πρεμιέρα έγινε στις 29 Μαρτίου στο Norwalk, και ακολούθησαν προβολές στo RITZ Movie Theater στη Φιλαδέλφεια υπό την αιγίδα του Hellenic Film Society USA, στην Αστόρια της Νέας Υόρκης και στη Βοστώνη. Ήμουν όμως εξαρχής αντίθετος στην εμπορευματοποίηση ενός τέτοιου γεγονότος, δεν επιθυμούσα καμία συμμετοχή σε διαγωνισμούς ταινιών με χρηματικά έπαθλα, βραβεία κλπ. Ήθελα η προβολή της ταινίας να είναι ένα είδους event με παράλληλες εκδηλώσεις, μια αφορμή για επικοινωνία, ανταλλαγή απόψεων κλπ. Και κάπως έτσι είναι και η πρεμιέρα στην Κοζάνη. Όνειρο μου είναι να συμμετέχω και σε μια ταινία μεγάλου μήκους για τη γενοκτονία, αντάξια των χολιγουντιανών παραγωγών, και να καταφέρουμε με τέτοιες δράσεις την παγκόσμια γνωστοποίηση και αναγνώριση της Γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου.
Ποια είναι τα σχέδια σας για το επόμενο διάστημα;
Καταφέραμε με ίδια κεφάλαια και να αγοράσουμε κάποια εξειδικευμένα ψηφιακά εργαλεία από την Dolby Laboratories και την Technicolor, για την ψηφιακή αποκατάσταση – digital restoration παλιού ασπρόμαυρου φιλμ. Είναι όπως με τις παλιές ασπρόμαυρες ελληνικές ταινίες που μετά από επεξεργασία απέκτησαν χρώμα. Τον τελευταίο καιρό έχω παρακολουθήσει κάποια συνδρομητικά σεμινάρια των παραπάνω εταιριών, ώστε να επιμορφωθώ πάνω στη διαδικασία του film restoration. Στόχος είναι να προχωρήσω εξασφαλίζοντας την κατάλληλη αδειοδότηση, στην ψηφιακή αποκατάσταση όλου του υλικού που υπάρχει σε μορφή φιλμ από την εποχή της γενοκτονίας . Έχω κάνει ήδη κάποια demos της ψηφιακής επεξεργασίας, ωστόσο απαιτεί πάρα πολύ χρόνο και συνεργασία με ειδικούς που γνωρίζουν τα υφάσματα και τα υλικά της εποχής, ώστε να είμαστε όσο πιο κοντά γίνεται στην πραγματικότητα. Σας το ανακοινώνω από τώρα, αν και είμαστε σε πρώιμο στάδιο, ωστόσο πιστεύω πως για πρώτη φορά θα καταφέρουμε να υλοποιήσουμε αυτή την πρωτοποριακή ιδέα μας της ψηφιακής αποκατάστασης.
Η ταινία θα προβληθεί σήμερα Παρασκευή 3 Μαΐου στις 8 το βράδυ, στη Στέγη Ποντιακού Πολιτισμού της Ευξείνου Λέσχης Κοζάνης, υπό την αιγίδα της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας.
Κινηματογραφική Λέσχη Κοζάνης
