Προσαρμογή στα Ευρωπαϊκά δεδομένα
Τρεις φορές μέσα στην τελευταία δεκαετία επιχειρήθηκε να μεταρρυθμιστεί το τοπίο στην τοπική αυτοδιοίκηση με την προσδοκία να συμπλεύσουμε ως χώρα με τα ευρωπαϊκά δεδομένα. Με κύριο άξονα την εμβάθυνση της τοπικής αυτονομίας ,δέσμευση που προκύπτει από την επικύρωση με το νόμο 1850/1989 του «Ευρωπαϊκού χάρτη τοπικής αυτονομίας» και προϋποθέτει την αυξημένη διοικητική αποκέντρωση και την οικονομική αυτάρκεια συντάχθηκε ο «Καλλικράτης» ν. 3852/2010 ο οποίος περιόρισε δραματικά τον αριθμό των δήμων προκαλώντας ,όμως, πλήθος δυσλειτουργιών. Άλλωστε, λόγω του γεωγραφικού ανάγλυφου και της ιστορικής διοικητικής δομής που ανάγεται στα χρόνια της τουρκοκρατίας, είναι τουλάχιστον αφελές να προσδοκά κανείς την εφαρμογή των διατάξεων του «Χάρτη» χωρίς την πρόκληση, συχνά, ακραίων δυσλειτουργιών που φάνηκαν ξεκάθαρα ,κυρίως, στην περίπτωση των μεγάλων νησιωτικών δήμων .
Με το επόμενο βήμα , τον «Κλεισθένη» (ν.4555/2018)επιχειρήθηκε ένα ποιοτικό άλμα καθώς το ζητούμενο δεν ήταν πια η διοικητική ανασυγκρότηση ,αλλά η εμβάθυνση με την ενίσχυση της δημοκρατίας και της συμμετοχικότητας που προωθούνταν ξεκάθαρα με την υιοθέτηση της απλής αναλογικής .Θεωρήθηκε πως το νέο πλαίσιο της απλής αναλογικής δημιουργούσε προβλήματα «κυβερνησιμότητας», αν νοήσουμε βέβαια ως μοναδικό τρόπο διοίκησης των δήμων και των περιφερειών την άσκηση εξουσίας από το συμπαγή μηχανισμό μιας παράταξης που δεν ενδιαφέρεται καν για τις πολιτικές ζυμώσεις και την επιζήτηση κοινά διαμορφωμένων προτάσεων για τα μείζονα τουλάχιστο προβλήματα των τοπικών κοινωνιών.
Η ευκαιρία της απλής αναλογικής…
Οι προκλήσεις του «Κλεισθένη» θεωρώ πως αποτελούσαν κι ένα στοίχημα για την κοινωνία η οποία έπρεπε να «εκπαιδευτεί» στην εκλογή άξιων αντιπροσώπων στα αυτοδιοικητικά συμβούλια. Δινόταν ,δηλαδή, η δυνατότητα να ξεπεραστεί η επίπλαστη ασφάλεια της κυβερνησιμότητας μέσω της πολιτικής πατρωνίας που εξασφάλιζε η ενισχυμένη αναλογική και να αναζητηθούν συγκλίσεις ουσίας πάνω στα κοινά θέματα.
Πρόκειται ασφαλώς για μια απαιτητική διαδικασία που προϋποθέτει και ανάλογη πολιτική παιδεία και δημοκρατική κουλτούρα που δυστυχώς δεν περισσεύει στον τόπο μας . Πόσο μάλλον ,όταν η πρώτη εφαρμογή του «Κλεισθένη» ανέδειξε δημάρχους που δεν είχαν την πλειοψηφία στο δημοτικό συμβούλιο ,όπως στην περίπτωση της Θεσσαλονίκης.
Η διόγκωση του επιχειρήματος της κυβερνησιμότητας
Ως απάντηση στην «πρόκληση της συνεργασίας» η συντηρητική λογική όρθωσε την ανάγκη της «κυβερνησιμότητας». Λες και είναι αδύνατο να κυβερνηθεί ένας τόπος με τη συνεργασία παρατάξεων τη στιγμή που κυβερνώνται χώρες με παρόμοιο τρόπο. Διακυβέρνηση πάση θυσία ,με κάθε τρόπο ,ακόμη κι αν καταστρατηγείται η νωπή λαϊκή εντολή των πρόσφατων αυτοδιοικητικών εκλογών . Δεν επιχειρήθηκε έτσι με τον πρόσφατο νόμο 4623/2019 απλά να θεραπευτούν τα αντικειμενικά προβλήματα του προηγούμενου, αλλά να επιβληθεί μια άλλη φιλοσοφία για την αυτοδιοίκηση , να επιστρέψουν διατάξεις του 3852 /10 ή και να επινοηθούν άλλες, σύμφωνες με την κεντρομόλο συγκεντρωτική λογική .
Μέχρι εδώ θα ήταν όλα ανεκτά μια και πρόκειται για τη νομοθετική πρωτοβουλία της πλειοψηφίας με την ουσία της οποίας μπορεί κανείς να διαφωνεί ,οφείλει ,όμως, να πειθαρχήσει. Από τη στιγμή ,όμως, που το θέμα λαμβάνει και διαστάσεις πολιτικής συνέπειας και αξιοπιστίας σε σχέση με τις συζητήσεις που διαμείφθηκαν προεκλογικά, τότε σίγουρα γίνεται πρόβλημα που καταστρατηγεί την βούληση των δημοτών και το εκλογικό αποτέλεσμα των πρόσφατων εκλογών στην αυτοδιοίκηση.
Νομοθετώντας εκ των υστέρων /Καταστρατηγώντας την εντολή των δημοτών
Ψηφίστηκαν αλλαγές στον πρόσφατο νόμο που κατασκευάζουν με τρόπο άκομψο πλειοψηφίες, παραχωρούν υπερεξουσίες σε πρόσωπα και όργανα ή απονευρώνουν θεσμικά όργανα αφαιρώντας τους ουσιαστικές αρμοδιότητες .
Και για του λόγου το αληθές ας αναφερθώ στην αλλαγή της περίπτωσης β΄ της παραγράφου 1 του άρθρου 83 του ν. 3852/2010 σχετικά με τις αρμοδιότητες του συμβουλίου κοινότητας. Στον «Καλληκράτη» οριζόταν ότι «εισηγείται ποια έργα και δράσεις θα εκτελεστούν στην κοινότητα, από το ποσοστό των κεντρικών αυτοτελών πόρων που προορίζονται για επενδυτικές ανάγκες του δήμου, που της αναλογούν, σύμφωνα με την παράγραφο 4Α του άρθρου 259» , στον «Κλεισθένη» (ν.4555/18) το εισηγείται έγινε «αποφασίζει» για να επανέλθει απειλητικότερο με τις τελευταίες ρυθμίσεις (ν.4623/19) της κυβέρνησης.
Αφαιρέθηκαν δηλαδή ουσιαστικές αρμοδιότητες από τα κοινοτικά συμβούλια καθιστώντας τα εν πολλοίς διακοσμητικά και ενισχύθηκε ο συγκεντρωτισμός του δημοτικού συμβουλίου χωρίς στην ουσία να απαιτείται αυτό για να κυβερνηθεί ο δήμος. Πρόκειται απλά για άλλη αντίληψη στη διοίκηση που θεωρεί τα κοινοτικά συμβούλια όργανα δεύτερης κατηγορίας και τη δυνατότητα τους να αποφασίζουν για την εκτέλεση δράσεων πρόκληση .
Παρόμοια καταστρατήγηση της βούλησης των πολιτών για χάρη της υποτιθέμενης κυβερνησιμότητας εντοπίζεται και στην αλλαγή με τις πρόσφατες τροποποιήσεις (παρ.1,αρθρ.1,ν.4623/19) της παραγράφου 7 του άρθρου 73 για τη συνένωση των δημοτικών παρατάξεων .Οριζόταν ότι «Υφιστάμενες παρατάξεις μπορούν να συνενωθούν σχηματίζοντας νέα παράταξη, με γραπτή δήλωση προς το προεδρείο του δημοτικού συμβουλίου, την οποία υπογράφει το σύνολο των μελών των συνενούμενων παρατάξεων» ,ενώ με τον πρόσφατο νόμο ορίζεται πως το πρακτικό σύμπραξης «υπογράφεται από την απόλυτη πλειοψηφία » και «δεν ανακαλείται».
Εξίσου σημαντικές ενστάσεις μπορούν να διατυπωθούν και για τις αλλαγές στη συγκρότηση των επιτροπών ,την εκλογή νέου δημάρχου κ.α.
Τι συμβαίνει δηλαδή ; Άλλα ψήφισαν οι πολίτες κι άλλα τους προκύπτουν .Μ άλλο συνδυασμό εκλέγεται ο σύμβουλος και σε άλλο βρίσκεται, αν η πλειοψηφία το αποφασίσει.Άραγε το επιχείρημα της κυβερνησιμότητας αρκεί για να δικαιολογηθούν τα παραπάνω;
Η πρόκληση της συνεργασίας
Είναι αντιληπτό πιστεύω(ή προϊόντος του χρόνου θα γίνει) ακόμη κι από τους πιο ένθερμους οπαδούς της παραταξιακής –δημαρχοκεντρικής αντίληψης πως οι χειρουργικές επεμβάσεις που επιχειρήθηκαν στον «Κλεισθένη» ,χωρίς να τον καταργούν, δεν αποσκοπούσαν απλά να διευκολύνουν τη συγκρότηση βιώσιμης διοίκησης ,αλλά στοχεύουν πολύ βαθύτερα: Να ανακόψουν κάθε προοπτική διοίκησης στη βάση της συνεργατικότητας , της σύγκλισης και της κατανομής αρμοδιοτήτων .
Μόνο που αυτή η αλλαγή πολιτικής πρακτικής που επιχειρείται με την πρόφαση της κυβερνησιμότητας γίνεται κατόπιν εορτής και με τρόπο προσβλητικό προς τους πολίτες και τους συμμετέχοντες στις πρόσφατες αυτοδιοικητικές εκλογές.
Κατά τη γνώμη μου η τακτική αυτή οδηγεί στην απώλεια μιας ακόμη ευκαιρίας: Να γίνει ο χώρος της αυτοδιοίκησης πεδίο, όχι πειραματισμού, αλλά καλλιέργειας συνεργατικής πολιτικής παιδείας, ώστε να μπορέσουμε κάποια στιγμή να δράσουμε αντίστοιχα και κατά τη διαδικασία ψήφισης της κυβέρνησης .
Αν δεν εκπαιδευτούμε σ αυτό θα παραμείνουμε ,και με καθεστώς απλής αναλογικής ακόμη ,έρμαια της πολιτικής πατρωνίας που λυμαίνεται τον τόπο για ολόκληρες δεκαετίες.
