Δεν γνωρίζουμε αν η απειλή των τουρκικών κυρώσεων για τους S400 θα «φρονηματίσει» την Άγκυρα, προς το παρόν όμως, οι δυτικές πιέσεις, και σε αυτό και σε άλλα θέματα, μάλλον το αντίθετο αποτέλεσμα φέρνουν. Η Τουρκία ωθείται, εκ των πραγμάτων, περισσότερο στην «αγκαλιά» της Ρωσίας, του Ιράν και, εσχάτως, της Κίνας του Σι. Απομένει να δούμε πόσο ευσταθές θα είναι μακροπρόθεσμα ένα τέτοιο «ευρασιατικό» μπλοκ, εντούτοις σχηματίζεται, τουλάχιστον εξ ανάγκης, μπροστά στα μάτια μας.
Γράφει ο Δημήτρης Κωνσταντακόπουλος*
Με την Κίνα υπήρχε μια ιδιαίτερη δυσκολία για την Τουρκία, και αυτή είχε να κάνει με τους Ουιγούρους, τουρκομανικό και μουσουλμανικό φύλο στην επαρχία Σινγιάνγκ της Βορειοδυτικής Κίνας. Η Τουρκία, όπως και πολλές δυτικές χώρες, κατηγορούσαν έως πρόσφατα την Κίνα για μείζονα καταπίεση των Ουιγούρων, πολλοί από τους οποίους ζουν πάντα στην ίδια την Τουρκία και θεωρούνται «αδελφοί» της, τόσο από εθνολογικής όσο και από θρησκευτικής άποψης. Η υπόθεσή τους είναι εξαιρετικά δημοφιλής και μεταξύ των ισλαμιστών και μεταξύ των ρευμάτων που εμπνέονται από παντουρκικές ιδέες. Στο παρελθόν ο ίδιος ο Ερντογάν είχε μιλήσει για «γενοκτονία» των Ουιγούρων και μόλις τον περασμένο Φεβρουάριο ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών εξέδωσε μια δριμεία ανακοίνωση κατά της Κίνας για τη μεταχείρισή τους.
Η στροφή Ερντογάν στο θέμα του Σινγιάνγκ
Όλα αυτά άλλαξαν όμως άρδην κατά την πρόσφατη επίσκεψη του Τούρκου Προέδρου στο Πεκίνο, όπου, σύμφωνα τουλάχιστο με τα κινεζικά ΜΜΕ, ο κ. Ερντογάν παρατήρησε ότι οι Ουιγούροι, όπως και οι άλλες εθνικές ομάδες στο Σινγάνγκ, διάγουν ευτυχή βίο, λόγω των κινεζικών οικονομικών επιτυχιών, προσθέτοντας ότι το θέμα αυτό δεν μπορεί να αφεθεί να εμποδίζει τις σχέσεις με το Πεκίνο.
Οι δηλώσεις δεν αναπαρήχθησαν ακριβώς στα τουρκικά μέσα, παρόλα αυτά όμως προκάλεσαν την μήνι διαφόρων ισλαμιστικών κινημάτων στον μουσουλμανικό κόσμο, μεταξύ αυτών των Αδελφών Μουσουλμάνων, που κατηγόρησαν τον Τούρκο Πρόεδρο για «προδοσία». Φιλοκυβερνητικοί σχολιαστές σε τουρκικές εφημερίδες επιχείρησαν να αμβλύνουν τις εντυπώσεις, υπογραμμίζοντας ότι το θέμα των Ουιγούρων είναι πάντα στην ημερήσια διάταξη των διμερών συνομιλιών, αλλά και αξιωματούχοι της τουρκικής πρεσβείας στο Πεκίνο υποστήριξαν ότι τα λόγια του Ερντογάν δεν αποδόθηκαν ορθώς στη μετάφραση. Θα έπρεπε να μεταφρασθούν ως «(η Τουρκία) ελπίζει ότι οι λαοί του Σινγιάνγκ της Κίνας ζουν ευτυχώς σε ειρήνη και ευημερία».
Επιπλέον, Τούρκοι διπλωμάτες εξηγούσαν ότι το θέμα των Ουιγούρων παραμένει πάντα στην ατζέντα των σινο-τουρκικών διπλωματικών διαβουλεύσεων και ότι μια τουρκική επιτροπή θα επισκεφθεί σήμερα το Σινγιάνγκ. Ακόμα κι έτσι όμως, υπάρχει πάντως μια άβυσσος με τις προγενέστερες κατηγορίες της Άγκυρας για γενοκτονία.
Η σημασία του Σινγιάγκ για την Κίνα
Για το Πεκίνο το θέμα έχει μείζονα σημασία. Ουιγούροι είναι οι δράστες των περισσότερων τρομοκρατικών επιθέσεων στην Κίνα και οι Κινέζοι ιθύνοντες υποπτεύονται τους Αμερικανούς ότι υποδαυλίζουν το αυτονομιστικό κίνημα των Ουιγούρων, απειλώντας μεσο-μακροπρόθεσμα την εδαφική ακεραιότητα της Κίνας και θέλοντας να τη διαλύσουν. Ένας φόβος που δεν μειώθηκε μετά την πρόσφατη τοποθέτηση της Ουιγούρας ακαδημαϊκού και κόρης ενός διακεκριμένου Ουιγούρου διανοούμενου και δημοσιογράφου, της Elnigar Iltebir, ως διευθύντριας για την Κίνα στο Συμβούλιο Εθνικής Ασφαλείας των ΗΠΑ, σύμφωνα με το αμερικανικό Foreign Policy. Η κίνηση Ερντογάν συμπίπτει εξάλλου με την ταχεία επιδείνωση των σινο-αμερικανικών σχέσεων σε όλα τα επίπεδα. Να επισημάνουμε επίσης ότι τις τελευταίες δεκαετίες είναι οι (υποστηριζόμενοι από τη Σαουδική Αραβία και από τις ΗΠΑ) Oυαχαμπί και σαλαφιστές που φαίνεται να διεισδύουν στην περιοχή εις βάρος της παραδοσιακής στροφής των σουφιστών.
Τι κρύβεται πίσω από τη στροφή της Άγκυρας
Η στροφή του Τούρκου Προέδρου φαίνεται να επιβεβαιώνει ότι η Άγκυρα αποδίδει τώρα προτεραιότητα στην αντιμετώπιση της απειλής που η ίδια εκτιμά ότι αντιμετωπίζει από τη Δύση και όχι στα παραδοσιακά προτάγματα του ισλαμισμού ή του παντουρκισμού. Πιθανώς όμως ήταν και υποχρεωμένη, αφού θέλει να συμμετάσχει στο μεγάλο σχέδιο «one belt, one road», υποδεχόμενη τον πακτωλό κινεζικών επενδύσεων που το συνοδεύει.
Σύμφωνα με καλά πληροφορημένους διπλωματικούς κύκλους, η Τουρκία επιδιώκει επίσης να προμηθευθεί από την Κίνα οπλικά συστήματα (και την τεχνολογία τους) που την ενδιαφέρουν ιδιαίτερα, όπως πυραύλους.
Η Άγκυρα, εξάλλου, όπως και πολλές άλλες δυνάμεις ανά τον κόσμο, ενδιαφέρεται επίσης για την ιδέα ενός «πολυδιάστατου», «πολυπολικού» κόσμου, όπου δεν θα μπορεί ένα κέντρο να επιβάλει παντού τη θέλησή του με στρατιωτικά μέσα ή οικονομικές κυρώσεις και όπου μεσαίες δυνάμεις θα έχουν περισσότερους βαθμούς ελευθερίας. Τόσο ο Ερντογάν όσο και ο Κινέζος Πρόεδρος Σι αναφέρθηκαν στην ανάγκη ενός «πολυδιάστατου», «πολύπλευρου» κόσμου, όπου τα Ηνωμένα Έθνη θα είναι το κέντρο του.
«Ευρασιατικός νέο-κεμαλισμός»
Αυτοί οι προσανατολισμοί μοιάζουν να αντικατοπτρίζουτν και να αντικατοπτρίζονται στην άνοδο ενός «ευρασιατικού νεοκεμαλισμού», όπως αυτός που εκφράζει ο Ντογκού Περιντσέκ και το κόμμα του Βατάν, που λέγεται ότι επηρεάζει μια σημαντική μερίδα της τουρκικής στρατιωτικής ελίτ, αλλά και λειτουργεί ως άτυπο, ανεπίσημο κανάλι επικοινωνίας της Άγκυρας με «ευρασιάτες» στη Μόσχα, τη Δαμασκό, την Τεχεράνη και το Πεκίνο.
Επισκεπτόμενος το Ουρουντσί, πρωτεύουσα του Σινγιάνγκ, ο Περιντσέκ κατήγγειλε τον «χείμαρο των ψευδών», όπως είπε, που διασπείρονται για το θέμα των Ουιγούρων, υποστηρίζοντας μάλιστα ότι αυτά δεν στρέφονται μόνο κατά την Κίνας, αλλά και κατά της Τουρκίας, «γιατί η φιλία της Κίνας με την Τουρκία είναι απαραίτητη τόσο στην ασφάλεια, όσο και στην οικονομία μας».
Λεφτά, όπλα, πολιτική στήριξη
Η Κίνα είναι σήμερα ο μεγαλύτερος εξαγωγέας παραγωγικών επενδύσεων παγκοσμίως, αλλά και μια ισχυρή στρατιωτική δύναμη, υποψήφια σε ένα ορατό μέλλον για το στάτους της στρατιωτικής υπερδύναμης. Με την νέα πολιτική του στο θέμα, ο Ερντογάν αποβλέπει πιθανώς σε οικονομικές συνεργασίες που θα στηρίξουν την οικονομία του, αλλά και ενδεχομένως σε συνεργασίες στον τομέα της στρατιωτικής τεχνολογίας, ιδίως με δεδομένη την επιβαρυμένη σχέση με τις ΗΠΑ.
Ήδη το Πεκίνο εξέφρασε την ευαρέσκειά του επιτρέποντας την εισαγωγή φυστικιών από την περιοχή Αντέπ, αλλά είναι κυρίως το μεγάλο σχέδιο του Πεκίνου «one belt, one road» που, με δεδομένη την κεντρική θέση της Τουρκίας στον ευρασιατικό διάδρομο (που ξενικά ακριβώς από το Σινγιάνγκ), μπορεί να οδηγήσει σε κινεζικές επενδύσεις στην ενέργεια και τις υποδομές. Η Κίνα προγραμματίζει να επενδύσει ένα τρισ. στις χώρες από τις οποίες διέρχεται ο διάδρομος. Αλλά υπάρχουν και 150 εκατομμύρια εξαιρετικά εύποροι Κινέζοι τουρίστες.
Η τουρκική «επιτήδεια ταλάντευση»
Ουδείς μπορεί βέβαια να προβλέψει το πού θα καταλήξει εν τέλει αυτή η «επιτήδεια ταλάντευση» της Τουρκίας μεταξύ Ανατολής και Δύσης. Προς το παρόν πάντως, η Άγκυρα μοιάζει να έχει επιτύχει περίπου το ακατόρθωτο. Δεν ήρθε σε ανοιχτή ρήξη με τη Δύση, κατάφερε η οικονομική της κρίση να μην γίνει κραχ, αλλά και διατηρεί ταυτόχρονα τις καλύτερες δυνατές σχέσεις με όλους τους βασικούς αντιπάλους της Αμερικής. Παραμένει όμως ερώτημα αν θα μπορέσει επ΄ άπειρον να ισορροπεί πάνω από έναν ωκεανό αντιθέσεων.
*Ο Δημήτρης Κωνσταντακόπουλος είναι δημοσιογράφος του Αθηναϊκού/Μακεδονικού Πρακτορείου Ειδήσεων
