Στη διάσημη αλληγορία του, το «Σπήλαιο», ο Πλάτων παρομοιάζει τον κόσμο των κοινών θνητών με μια σπηλιά, όπου οι κρατούμενοι σε αυτήν δεν βλέπουν παρά τις σκιές των όντων που κινούνται πίσω τους. Κι όταν κάποιος προσπαθήσει να τους διηγηθεί την πραγματικότητα δεν τον πιστεύουν.
Όπως φαίνεται όμως, τώρα, αποκτούμε τα τεχνολογικά εργαλεία για να κατασκευάσουμε τέτοιες «σπηλιές» με τη βοήθεια των υπολογιστών, υπονομεύοντας την ίδια τη συμφωνία πάνω στα γεγονότα, που συνιστά και το θεμέλιο οποιασδήποτε ανθρώπινης κρίσης και έλλογης επιλογής και δράσης.
Δεν βρήκαμε ακόμα τρόπο να αντιμετωπίσουμε ικανοποιητικά τα Fake News (τις πλαστές ειδήσεις) και ήδη μας απειλεί μια νέα τεχνολογική επανάσταση στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης, η σύνθεση.
Χάρη σε αυτή είναι δυνατό να παραχθούν deep fakes (βαθιά πλαστά), δηλαδή ηχητικά ή βίντεο, όπου κάποιος εμφανίζεται να λέει ή να κάνει πράγματα που ουδέποτε είπε ή έκανε. Μερικοί ειδικοί μάλιστα τα έχουν βαφτίσει «συνθετικά μέσα», εγκαθιδρύοντας έμμεσα μια ύποπτη ισοδυναμία αλήθειας και ψεύδους, πραγματικότητας και απάτης.
Η παραγωγή των deep fakes καθίσταται δυνατή χάρη στις δυνατότητες των υπολογιστών να μαθαίνουν τις παραμικρές λεπτομέρειες της φωνής, του προσώπου, του σώματος και της κίνησής τους και μετά να τις μιμούνται με τρόπο που καθιστά εξαιρετικά δύσκολη έως αδύνατη τη διάκριση πραγματικού και πλαστού.
«Δεν είμαστε καθόλου καλά προετοιμασμένοι για αυτό που θάρθει. Και δεν νομίζω ότι το κοινό γνωρίζει το τι θα γίνει», είπε πρόσφατα ο επικεφαλής της επιτροπής της αμερικανικής Γερουσίας για τις μυστικές υπηρεσίες, αναφερόμενος στην ταχεία ανάπτυξη των τεχνολογιών σύνθεσης. «Προτού καλά- καλά προσαρμοσθούμε σε μια κατάσταση όπου η πραγματικότητά μας έμοιαζε εικονική, πλαστή (fakε), τώρα τα πλαστά πράγματα γίνονται η πραγματικότητά μας», σχολίασε ένας αναλυτής.
Γενίκευση της τεχνολογικής απάτης
Οι επιπτώσεις των deep fakes στην οικονομία, την πολιτική, το έγκλημα και την επικοινωνία είναι δυνητικά τεράστιες. Η ηθοποιός Scarlett Johansson ήταν από τους πρώτους που το κατάλαβαν όταν την εμφάνισαν σε ψεύτικα πορνογραφικά βίντεο που τα είδαν εκατομμύρια θεατές. Το ίδιο συνέβη και με την Ολλανδή τηλεοπτική παρουσιάστρια Dionne Stax. Παρότι το σχετικό πορνογραφικό σάιτ τα κατέβασε γρήγορα ήδη τα είχαν δει πολλοί άνθρωποι και η ζημιά είχε γίνει.
Η Ινδή δημοσιογράφος Rana Ayyub έπεσε θύμα της ίδιας μεθόδου, όταν προσπάθησε να ερευνήσει το βιασμό και τη δολοφονία ενός οκτάχρονου κοριτσιού από το Κασμίρ.
Την έπαθε όμως ακόμα και η πρόεδρος της αμερικανικής Βουλής Νάνσι Πελόζι όταν τροποποιήθηκε η φωνή και επιβραδύνθηκαν οι χειρονομίες της, κατά τη διάρκεια πραγματικών ομιλιών της, με τρόπο που να εμφανίζεται μεθυσμένη. Στο διαδίκτυο έχουν ήδη εμφανισθεί fake videos των Προέδρων Ομπάμα και Τραμπ.
Το πιο εξωφρενικό συνέβη στην Γκαμπόν, όπου η μακρά απουσία του προέδρου σε συνδυασμό με ένα πιθανώς deep fake, έπεισε τις ένοπλες δυνάμεις ότι ο Πρόεδρος έχει πεθάνει, ή δεν είναι σε θέση να ασκήσει τα καθήκοντά του, με αποτέλεσμα οι στρατιωτικοί να επιχειρήσουν (ανεπιτυχώς) να καταλάβουν την εξουσία!
Οι εφαρμογές της τεχνολογικής απάτης δεν έχουν περιορισμό. Σύμφωνα με τη Wall Street Journal, ένας Βρετανός διευθυντής επιχείρησης έπεσε θύμα ενός audio deep fake. Νομίζοντας ότι είχε μιλήσει με το διευθυντή μιας ουγγρικής εταιρείας, ενέκρινε την αποστολή 250.000 λιρών.
Γνωρίζουμε ήδη τον σημαντικό (μερικοί πιστεύουν αποφασιστικό) ρόλο των fake news στην πρόσφατη εκλογή του Μπολσονάρου στη Βραζιλία και σε άλλες εκλογικές αναμετρήσεις στις ΗΠΑ και αλλού. Αλλά φαντάζεται κανείς πόσο διευρυμένες είναι οι δυνατότητες να κριθεί το αποτέλεσμα μιας αμφίρροπης εκλογικής αναμέτρησης, αν την παραμονή αρχίσουν να κυκλοφορούν στα κοινωνικά δίκτυα deep fakes.
Μεγάλες δυνατότητες για τους εγκληματίες
Στην πραγματικότητα βέβαια, οι απλοί άνθρωποι είναι αυτοί που κινδυνεύουν πολύ περισσότερο από τους ηθοποιούς, τους δημοσιογράφους, τους πολιτικούς ή τους επιχειρηματίες που μπορούν να βρουν κάποια μέσα να αμυνθούν.
«Μας έχουν πάρει φαλάγγι», δήλωσε ένας ειδικός στην ψηφιακή εγκληματολογία από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Μπέρκλεϊ, εξηγώντας ότι εκατό φορές περισσότεροι άνθρωποι εργάζονται για τη σύνθεση deep fakes, από όσους εργάζονται για να τα ανιχνεύσουν.
Υπονομεύοντας την δυνατότητα κρίσης των ανθρώπων
Η προσπάθεια του κοινού να διαχωρίσει το τι είναι αληθινό και τι είναι πλαστό ήδη απαιτεί τόσο μεγάλη προσπάθεια που καταλήγει τελικά στην απάθεια απέναντι στην πραγματικότητα, υπογραμμίζουν κοινωνιολόγοι και επικοινωνιολόγοι. Οι περισσότεροι άνθρωποι τα παρατάνε, στηρίζονται στα βασικά τους ένστικτα και διαισθήσεις, αναπαράγουν τις δικές τους προκαταλήψεις και καταλήγουν να μην πιστεύουν σε τίποτα. Η λογική και η γνώση, τα πιο σπουδαία από τα όπλα του ανθρώπου, χάνουν τη σημασία τους και παραμερίζονται. Το χειρότερο μάλιστα είναι ότι οι συκοφαντίες εναντίον αντιπάλων γίνονται ευκολότερα πιστευτές.
Είναι χαρακτηριστικό αυτό που συμβαίνει σε πολλές χώρες με την ανθρωπογενή κλιματική αλλαγή. Υπάρχει αυτή τη στιγμή ένας καταιγισμός επιστημονικών στοιχείων από τον ΟΗΕ, τον Παγκόσμιο Μετεωρολογικό Οργανισμό, τη NASA, το Χάρβαρντ, το Γέιλ, το Πρίνστον, τους αντίστοιχους οργανισμούς της Ευρώπης και χιλιάδες από τους καλύτερα καταρτισμένους επιστήμονες στον κόσμο. Κι όμως, ένα σημαντικό μέρος της κοινής γνώμης εξακολουθεί να πιστεύει ότι «δεν τρέχει τίποτα», ότι όλα αυτά είναι ψέματα και «συνωμοσίες», έστω και αν κανείς δεν μπορεί να περιγράψει τον σκοπό μιας τέτοιας συνωμοσίας και το ποιος έχει τη δύναμη να πείσει όλες τις κυβερνήσεις του πλανήτη, τον ΟΗΕ, τους επιστημονικούς οργανισμούς διεθνώς κ.λπ. να την υποστηρίξει. Αν υπάρχει όντως κάποια συνωμοσία, είναι πιθανότερο να την έχουν στήσει τα ισχυρότατα οικονομικά συμφέροντα που θίγονται από μέτρα για την αποτροπή της κλιματικής αλλαγής και έχουν κάθε λόγο να μας πείσουν ότι δεν υπάρχει ή δεν φταίνε αυτοί που υπάρχει.
Γενικότερα, ένα όλο και αυξανόμενο τμήμα της κοινής γνώμης έχει χάσει κάθε εμπιστοσύνη στα ΜΜΕ και τους πολιτικούς και πιστεύει ότι όλα είναι προϊόν συνωμοσίας. Καταλήγει έτσι να μην πιστεύει τα ΜΜΕ και τους πολιτικούς, ακόμα κι όταν λένε αλήθεια!
Όπως και σε πολλούς άλλους τομείς, έτσι και με τα deep fakes, η αλματώδης τεχνολογική επανάσταση θέτει τώρα πολύ μεγάλες, νέες προκλήσεις στην ανθρωπότητα, οι υπάρχοντες θεσμοί της οποίας δεν επαρκούν για να αντιμετωπίσουν.
ΑΠΕ
