Εάν θα έπρεπε ν’ ασχοληθεί κάποιος με το θέμα αυτό δεν θα έφθαναν όχι ένα αλλά ούτε εκατό άρθρα να γράψει. Το θέμα ή ακόμη και το ερώτημα είναι τόσο μεγάλο και σύνθετο που η προσπάθεια απάντησής του θα είναι δυστυχώς αποσπασματική.
ΦΩΤΟ: Στιγμιότυπο από την διαδήλωση Ευρωπαίων γουναράδων στη Βόνη το 1988. Μεταξύ αυτών και τρεις καστοριανοί. (Κ. Μάρκου, Θ. Βρέττας, Α. Βενέτης)
Επειδή δε, μου αρέσει πάντα να αιτιολογώ τους λόγους για τους οποίους γράφω ένα άρθρο, δεν κρύβω ότι αφορμή για το άρθρο αυτό ήταν, το 379ο φύλο της τοπικής εφημερίδας <<Η Καστοριανή Εστία>> του αείμνηστου συμπολίτη μας εκδότη-συγγραφέα Ζάττα Παντελή στις 6 Αυγούστου 1992. Στο εν λόγω φύλλο λοιπόν φιλοξενούνται τρία άρθρα και μια απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου Καστοριάς με τους εξής τίτλους: ΄΄ Μεταφορά τεχνογνωσίας στην Αλβανία ΄΄ άρθρο δικό μου. ‘’ Το χρονικό της λάσπης και παραπληροφόρησης ‘’ άρθρο πρώην μέλους του Κέντρου Ελληνικής Γούνας και ΄΄ Ποιος θα μας φυλάξει από τους φύλακες ΄΄ άρθρο του τότε πρώην υφυπουργού και ενεργού βουλευτή και τέλος η απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου με τίτλο: Ομόφωνα κατά της μεταφοράς τεχνογνωσίας γούνας το Δ.Σ. Καστοριάς.
Από τότε πέρασαν σχεδόν 30 χρόνια και λίγο πολύ όλοι γνωρίζουμε την κατάσταση που επικρατεί σήμερα στον κλάδο και στον Νομό. Οι επιχειρήσεις γούνας και το εργατικό δυναμικό μειώθηκαν τόσο πολύ που ο κλάδος απειλείται από εξαφάνιση, οι εργαζόμενοι και πρώην βιοτέχνες γουνοποιοί μεταναστεύουν στο εξωτερικό (Κίνα, Ρωσία κλπ), το εργατικό δυναμικό είναι δυσεύρετο και μη ανανεώσιμο, οι αμοιβές τόσο των εργολαβιών όσο και των εργαζομένων είναι αδιανόητα χαμηλές, πολλές επιχειρήσεις δουλεύουν φασόν για λογαριασμό ξένων επιχειρήσεων, και γενικά ο κλάδος με τις δανειακές του υποχρεώσεις και την γενικότερη κατάσταση του ανταγωνισμού βρίσκεται σε πλήρη αποδομή.
Η κατάσταση του κλάδου που επικρατούσε τότε, φυσικά δεν συγκρίνεται με την σημερινή(ήταν ασυγκρίτως καλύτερη), αλλά ήταν πολύ χειρότερη από αυτή της δεκαετίες του 1980 και βρίσκονταν σε ένα μεταβατικό στάδιο, αφού δεν είχε ξεκινήσει ακόμη η μεγάλη προσέλευση των ρώσων αγοραστών και η λειτουργία του μόνιμου Εκθετηρίου Γούνας από την Ε.ΔΗ.ΚΑ.α.ε.
Έτσι λοιπόν η κοινωνία της Καστοριάς και κυρίως των γουναράδων εγκλωβίσθηκε τότε, ακόμη μια φορά στην λογική των αρνήσεων και ΟΧΙολογίας , όπως τις προηγούμενες δεκαετίας που βροντοφώναζε: ΟΧΙ στο ΙΚΑ, ΟΧΙ στα Δέρματα, ΟΧΙ η γούνα έξω από το Φανάρι, υπονόμευση των συνεταιριστικών και συνεργατικών προσπαθειών τύπου Ε.ΔΗ.ΚΑ. α.ε., Edika–Travel, κ.λπ.
Τι συνέβη λοιπόν τότε και το Κέντρο Ελληνικής Γούνας(Κ.Ε.Γ.) μπήκε στο στόχαστρο της αντιπαράθεσης και της επίθεσης; Ήθελε να κάνει μια έρευνα αγοράς στις βαλκανικές χώρες συμπεριλαμβανομένης και της Αλβανίας και οι αντιδρώντες το εξέλαβαν ότι υποκρύπτει μεταφορά τεχνογνωσίας στην γειτονική Αλβανία. Έστω και έτσι να ήταν μεγαλύτερο κακό μάλλον δεν θα πάθαινε ο κλάδος, από αυτό που βιώνει σήμερα. Ούτε φυσικά μια μελέτη έστω και θετική, θα σήμαινε ότι οι επιχειρήσεις να ξεσηκώνονταν να εγκατασταθούν στην γειτονική χώρα. Έστω όμως και έτσι να γινόταν θα υπήρχαν δύο περιπτώσεις. Είτε η ζημιά θα ήταν μικρότερη από την σημερινή ή θα προέκυπτε όφελος λόγω δημιουργίας ή εκμετάλλευσης νέων ευκαιριών. Εξάλλου υπήρχε τότε ήδη μια επιχείρηση βιοτεχνίας γούνας που λειτουργούσε στην γειτονική χώρα.
Τι έγγραφα λοιπόν μεταξύ άλλων το Αύγουστο του 1992 σε εκείνο το άρθρο μου.
<<…..Ζούμε σε μια μονοεπαγγελματική περιοχή, η οποία περνά τη μεγαλύτερη κρίση που γνώρισε ποτέ το τόπος με τις γνωστές σε όλους μας συνέπειες. Υπάρχουν πολλές προτάσεις οι οποίες μπορούν να βελτιωθούν, να συνδυαστούν, να συμπληρωθούν κ.λπ. Δεν μπορούμε σήμερα που τα σύνορα πέφτουν να λειτουργούμε με μεσαιωνικές αντιλήψεις τέτοιες, που γράφτηκαν στον τοπικό τύπο και ελαφρά τη καρδία παίρνονται αποφάσεις, για τις οποίες ίσως οι απόγονοί μας να μας κοροϊδεύουν ή να μας αναθεματίζουν. Έχουμε τις προηγούμενες εμπειρίες όπως: ΟΧΙ η γούνα έξω από το φανάρι. Μ’ αυτό το παράδειγμα δεν εκφράζω φυσικά την συγκατάθεσή μου στη μεταφορά τεχνογνωσίας της γούνας στην Αλβανία. Απεναντίας λέω και υποστηρίζω ΝΑΙ στην έρευνα της αγοράς και με επιφυλακτικότητα και περίσκεψη να καταλήξουμε (ΟΧΙ ΜΟΝΟΛΕΚΤΙΚΑ) σ’ ένα ΝΑΙ ή ένα ΟΧΙ, αλλά σε μια ολοκληρωμένη αναπτυξιακή πρόταση για τον Νομό Καστοριάς,(την οποία νομίζω ότι υποστηρίζει και η πρόεδρος των γουνεργατών) διότι διαφορετικά δεν θα επιτύχουμε κάτι καλύτερο, αλλά ίσως κάτι χειρότερο και θα είμαστε άξιοι της τύχης μας. Ο καθένας μας έχει τις ανησυχίες του και κυρίως οι γουνεργάτες και οι βιοτέχνες, οι οποίοι σίγουρα ανησυχούν από τον καθένα μας περισσότερο. Δεν πρέπει αυτή τους την ανησυχία να τη μετατρέψουμε σε φόβο, αγωνία και αβεβαιότητα για το μέλλον. Είναι αδιανόητο για ένα τόσο μείζον θέμα από το οποίο εξαρτάται η ύπαρξη ενός τόπου να παίρνονται αποφάσεις τόσο πρόχειρα, χωρίς κάποια σοβαρή προεργασία και συζήτηση…….>>. (Αυτά έγραφα τότε).
Είναι εύκολο να μιλάμε με αφορισμούς, να απορρίπτουμε και να αρνούμεθα. Τι αντιπροτείνουμε όμως;
Τελικά ο γούνα δεν κινδύνεψε από τους γείτονές μας αλλά ίσως ούτε και από τους μακρινούς μας ανταγωνιστές. Η δική μας στάση, νοοτροπία, ανεπάρκεια κ.λπ. είναι εκείνη, που μας αφαιρεί και μειώνει τα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα, που είχαμε και συνεχίζουμε να έχουμε. Έτσι λοιπόν το σύνδρομο της αντιζηλίας συνεχίζεται και δεν μας επιτρέπει να αξιοποιήσουμε τα όποια συγκριτικά πλεονεκτήματα έχουμε προς όφελός μας. Το ΄΄ εμφυλιοπολεμικό ΄΄ σύνδρομο που συνεχίζεται επί αιώνες, είναι ένα από τα χαρακτηριστικά μας, που μηδενίζει και απαξιώνει όλα τα πλεονεκτήματα που έχουμε. Υπάρχουν φυσικά και άλλα χαρακτηριστικά που κρατάν τον κλάδο σε τέλμα, αλλά δεν είναι ο κατάλληλη συγκυρία για να αναλυθούν αυτά λεπτομερώς και επιμελώς. Το ευχάριστο είναι ότι, έστω και μετά από τόσες περιπέτειες και περιπλανήσεις, θα γίνει μία έκθεση γούνας στην χώρα μας, που θα αντιπροσωπεύει τον κλάδο και αυτή θα γίνεται μόνο στην Καστοριά, αφού αυτή της Αθήνας αναστέλλεται. Ακούσθηκε επίσης ότι θα γίνει και ένα «Διεθνές Συνέδριο Γούνας» στην Καστοριά τον Μάιο, μετά από πρόταση του Περιφερειάρχη. Θετικό βήμα. Ας ελπίσουμε ότι δεν θα είναι μία συνάθροιση φορέων για διαπιστώσεις και ευχολόγια χωρίς την συμμετοχή τεχνοκρατών ακαδημαϊκών κ.λπ. όπως στο παρελθόν. Ένα σοβαρό, έγκυρο και αποτελεσματικό συνέδριο, προϋποθέτει μεταξύ άλλων, μία μεγάλη προετοιμασία τουλάχιστον ενός χρόνου και εισηγήσεις με έρευνα που θα κατατίθενται πριν μερικούς μήνες και θα τις εγκρίνει μια επιστημονική επιτροπή, θα υπάρξουν πρακτικά του Συνεδρίου, καθώς και πολλά άλλα που θα κατοχυρώνουν το κύρος και την σοβαρότητα του συνεδρίου. Οψόμεθα.
Οι Δυτικομακεδόνες γουναράδες(όχι όλος ο κλάδος) κατά τους συντηρητικότερους υπολογισμούς πλήρωσαν σε μεσάζοντες(τα λεγόμενα πακέτα) από το 1994 και μετά, τουλάχιστον 500 εκατομμύρια(μισό δις) ευρώ, όταν το Μετοχικό Κεφάλαιο της Ε.ΔΗ.ΚΑ. α.ε. ήταν μόλις 300.000 ευρώ. Είναι ένα τεράστιο ποσό το οποίο εάν αξιοποιούνταν διαφορετικά, από τους φορείς και τις επιχειρήσεις, ο κλάδος θα ήταν σε πολύ καλύτερη κατάσταση σήμερα. Αυτό δείχνει με πόση ευκολία ο κλάδος ενέδιδε στις πιέσεις των μεσαζόντων αλλά ήταν πολύ φειδωλός συντηρητικός ή τσιγκούνης στις συνεταιριστικές ή συνεργατικές πρωτοβουλίες και συνεισφορές. Όταν οι γουναράδες είχαν ξοδέψει εκατομμύρια σε χλιδή σε αντιπαραγωγικές και άχρηστες επενδύσεις, σε πρόστιμα κ.λπ., μπορούσαν να συνεισφέρουν ποιο γενναιόδωρα στους επαγγελματικούς τους φορείς στα συνδικαλιστικά τους όργανα κ.λπ. έτσι ώστε να μπορούσαν αυτά με το κατάλληλο τεχνοκρατικό προσωπικό να παράξουν πλούτο με εναλλακτικές επενδύσεις στρατηγικής σημασίας και διασποράς του κινδύνου. Επειδή όμως δεν πρέπει να μοιρολογούμε και να γινόμαστε μοιρολατρικοί αλλά να συνεχίζουμε να αγωνιζόμαστε, θα πρέπει να κάνουμε προτάσεις και κινήσεις, που θα μας βοηθήσουν να ανακάμψουμε. Πριν απ’ όλα θα πρέπει να ξεκινήσουμε με μια στρατηγικής σημασίας κίνηση, που θα βοηθήσει να εντοπισθούν τόσο οι στρατηγικής σημασίας στόχοι όσο και οι τακτικές προσεγγίσεις των στόχων.
Συμπέρασμα-Πρόταση:
Η περιοχή της Καστοριάς σήμερα διαθέτει: Μια αξιόλογη και εξωστρεφή ακαδημαϊκή κοινότητα, φορείς με σημαντική και αξιόλογη εμπειρία, οργανωμένες και εξωστρεφείς επιχειρήσεις και φρέσκο-εκλεγμένους εκπροσώπους της αυτοδιοίκησης και του κοινοβουλίου. Ας αναλάβουν λοιπόν την πρωτοβουλία, Βουλευτές, Δήμαρχοι, Περιφερειάρχης Αντιπεριφερειάρχης κ.λπ. σε συνεργασία με την ακαδημαϊκή κοινότητα και τους φορείς, να διεξάγουν κάθε χρόνο ένα Διεθνές Συνέδριο με θέματα που θα αφορούν την ανάπτυξη πλουτοπαραγωγικών δραστηριοτήτων σε όλους του τομείς όπως, Οικονομία, Βιοτεχνία, Περιβάλλον, Πολιτισμός, Τουρισμός κ.λπ. Τα οφέλη που θα προκύψουν από μια τέτοιου είδους δραστηριότητα θα είναι τόσα πολλά που μόνο όφελος θα έχει όλη η περιοχή. Την ακαδημαϊκή κοινότητα δεν πρέπει να την θυμόμαστε μόνο για να αυξήσουμε τους φοιτητές τα ενοικιαζόμενα διαμερίσματα και γενικά για την τόνωση της τοπικής αγοράς, αλλά και για την σύνδεση της με την τοπική επιχειρηματικότητα. Τα συνέδρια αυτά μπορούν να δημιουργήσουν μια Δεξαμενή Σκέψης, η οποία μπορεί να αποδειχθεί πολύ χρήσιμη στην αξιοποίηση νέων και πρωτοπόρων προτάσεων και ενεργειών, που θα αντιστρέψουν άρδην την φθίνουσα πορεία όλου του νομού και της ευρύτερης περιοχής.
Ο Λεωνίδας θ. Πουλιόπουλος είναι οικονομολόγος, Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου. Τέως Επίκουρος Καθηγητής στο Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων του ΤΕΙ Δυτ. Μακεδονίας και νυν Πανεπιστημίου, με συγγραφικό έργο και αρθρογραφία σχετικά με τον κλάδο της Γούνας, την τοπική ιστορία, ακαδημαϊκές δημοσιεύσεις σε διεθνή περιοδικά, κ.λπ.
