Δικαιολογημένη ή υπερβολική αντίδραση; Αφού η Ιστορία μας διδάσκει…
Κατ’ αρχήν ας με συγχωρέσουν οι ειδικοί επιστήμονες που μπαίνω στα χωράφια τους, επειδή ασχολούμαι με ένα θέμα που δεν είναι της ειδικότητας μου, αλλά επειδή η προσέγγιση είναι περισσότερο ιστορική και κοινωνιολογική πιστεύω ότι θα με δικαιολογήσουν.
Η ιστορία των επιδημιών των λοιμώξεων και γενικά των ασθενειών έχει μακρά ιστορία στην υφήλιο. Στην αρχαία Ελλάδα ήδη από την εποχή του Τρωικού Πολέμου μαθαίνουμε ότι ο ευφυέστατος και πολυπράγμων Παλαμήδης προκειμένου να σταματήσει μια λοίμωξη ή επιδημία συμβούλευσε τους Έλληνες που πολιορκούσαν την Τροία, να σταματήσουν να τρώνε κρέας και να καταναλώνουν περισσότερα χόρτα και λαχανικά και να γυμνάζονται, καθιερώνοντας μάλιστα αγώνες με καράβια, μεταξύ των στρατευμάτων που πολιορκούσαν την Τροία, καθότι έτσι δυνάμωναν και θωράκιζαν τον οργανισμό τους και φυσικά το ανοσοποιητικό του.
Στη συνέχεια μαθαίνουμε από τους αρχαίους ιστορικούς ότι κατά την διάρκεια του Πελοποννησιακού Πολέμου ξέσπασε ο ΄΄ αττικός λοιμός ΄΄ ή ΄΄ σύνδρομο του Θουκυδίδη ΄΄ από τον οποίο νόσησε ακόμη και ο Περικλής που τελικά πέθανε εξ’ αιτίας του λοιμού αυτός και η οικογένειά του. Οι λεπτομερείς μαρτυρίες του Θουκυδίδη είναι ανεκτίμητες για την μελέτη του γεγονότος, καθώς ο ίδιος ήταν αυτόπτης μάρτυρας και είχε μολυνθεί, αλλά κατόρθωσε να επιζήσει. Επίσης, ο Ιπποκράτης ήταν ένας από τους γιατρούς που βρίσκονταν στην πόλη και η συνεισφορά του στην αντιμετώπιση του λοιμού ήταν σημαντική.
Εκτιμάται πως ο λοιμός σκότωσε από το 1/4 έως τo 1/3 του πληθυσμού της πόλης ο οποίος ανερχόταν σε 300.000, με τις στρατιωτικές απώλειες να ανέρχονται σε 300 ιππείς και 1.400 οπλίτες. Η θέα του πλήθους των νεκρικών πυρών στην πόλη έκανε τους Σπαρτιάτες να αποχωρήσουν ώστε να αποφύγουν την επιδημία. Πέρα από τον ίδιο τον Περικλή, ένα μεγάλο μέρος της ηγεσίας, των στρατιωτικών δυνάμεων στόλου και ξηράς πέθανε επίσης, και η εξουσία στην πόλη αναλήφθηκε από διάφορους αντικαταστάτες τους οποίους ο Θουκυδίδης χαρακτηρίζει ως ανίκανους και αδύναμους.
Άλλη σοβαρή επιδημία αναφέρεται ως η Πανώλη του Ιουστινιανού (541-542). Αρχικά εμφανίστηκε στην Αίγυπτο. Η πανώλη του Ιουστινιανού εξαπλώθηκε μέσω της Παλαιστίνης και της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και έπειτα σε όλη τη Μεσόγειο. Η πανούκλα άλλαξε την πορεία της αυτοκρατορίας, συντρίβοντας τα σχέδια του αυτοκράτορα Ιουστινιανού για επανένωση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας προκαλώντας τεράστιες οικονομικές απώλειες. Πιστεύεται επίσης ότι δημιούργησε μια «αποκαλυπτική» ατμόσφαιρα που ώθησε την ταχεία εξάπλωση του Χριστιανισμού. Σκότωσε γύρω στα 50 εκατ. ανθρώπους, δηλαδή το 26% του παγκόσμιου πληθυσμού. Ο αριθμός των θανάτων είναι αβέβαιος, ενώ οι σύγχρονοι μελετητές πιστεύουν ότι η πανούκλα σκότωνε πάνω από 5.000 άτομα την ημέρα στην Κωνσταντινούπολη κατά την κορύφωση της πανδημίας. Η αρχική πανούκλα σκότωσε τελικά ίσως το 40% των κατοίκων της πόλης και προκάλεσε το θάνατο έως και του ενός τέταρτου του ανθρώπινου πληθυσμού της Ανατολικής Μεσογείου.
Με τον όρο µαύρη πανώλη ή µαύρος θάνατος αναφέρεται η πανδημία των ετών 1348 – 1353, η οποία ήταν από τις πλέον καταστροφικές στην παγκόσμια ιστορία. Ο συνολικός ανθρώπινος απολογισμός της, υπολογίζεται σε 100 έως 200 εκατομμύρια νεκρούς στην Ευρώπη και στην Ασία.
Ο Μαύρος Θάνατος άφησε ωστόσο κάποιες περιοχές της Ευρώπης σχεδόν ανέπαφες από το καταστροφικό πέρασμα του: μεγάλα τμήματα του Βελγίου και της Πολωνίας, αλλά και η Πράγα δεν επηρεάστηκαν καθόλου την ίδια στιγμή που ολόκληρα κομμάτια γης σε άλλες περιοχές ερημώθηκαν κυριολεκτικά. Ενώ το Μιλάνο γλίτωσε από την πανώλη, αντιθέτως στην Φλωρεντία πέθαναν τα 4/5 του πληθυσμού της πόλης. Όσον αφορά τη Γερμανία, παρόλο που οι επιπτώσεις της πανώλης ήταν σημαντικά μικρότερες σε σχέση με την Ιταλία και την Γαλλία, δεν έλειψαν οι μαζικοί θάνατοι, όπως στη Βρέμη, το Αμβούργο και την Κολωνία.
Μετά την πανδημία πανώλης χρειάστηκαν 3 αιώνες για να επανέλθει ο ευρωπαϊκός πληθυσμός στα επίπεδα πριν από την πανδημία – μόλις τον 17ο αιώνα συνέβη αυτό.
Σε ευρύτερη σκοπιά η πανώλη έδρασε ως κατασταλτικός παράγοντας όσον αφορά την εμπιστοσύνη των γιατρών στην ιατρική του Γαληνού. Πλέον άρχισε δειλά δειλά η ανατομική εξέταση του ανθρωπίνου σώματος, πολύ περισσότερο απ’ ό,τι πριν την πανδημία και έγινε έτσι το πρώτο βήμα στην ανάπτυξη της σύγχρονης ιατρικής και της εμπειρικής επιστήμης.
Λέγεται ότι η τότε εξουσία έχασε εξαιτίας της ανημπορίας της γρήγορα το κύρος και το γόητρο της. Προκειμένου τότε να το ανακτήσει, σκέφτηκε να βρει ένα αλλόθρησκο εξιλαστήριο θύμα και τελικώς έριξε την ευθύνη για τον όλεθρο στους Εβραίους. Έτσι ξεπήδησε ξαφνικά μια θεωρία ότι δήθεν οι Εβραίοι είχαν δηλητηριάσει τα πηγάδια για να εξοντώσουν τους χριστιανούς, ωστόσο και οι Εβραίοι πλήττονταν, θερίζονταν εξίσου από την πανώλη. Η θεωρία αυτή πυροδότησε ένα γενικότερο κύμα διωγμών εναντίον των Εβραίων σε ολόκληρη την Ευρώπη.
11ος αιώνας – Λέπρα.
Η λέπρα εξελίχθηκε σε πανδημία στην Ευρώπη κατά τον Μεσαίωνα, με αποτέλεσμα την κατασκευή πολλών νοσοκομείων με εστίαση σ’αυτή προκειμένου να φιλοξενήσουν τον τεράστιο αριθμό θυμάτων. Μια αργά αναπτυσσόμενη βακτηριακή ασθένεια που προκαλεί πληγές και παραμορφώσεις, θεωρήθηκε ως τιμωρία από τον Θεό. Τώρα, γνωστή ως ασθένεια του Χάνσεν, εξακολουθεί να προσβάλλει δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους ετησίως και μπορεί να είναι θανατηφόρος αν δεν αντιμετωπιστεί με αντιβιοτικά.
1492 – Η Κολομβιανή ανταλλαγή.
Μετά την άφιξη των Ισπανών στην Καραϊβική, οι ασθένειες όπως η ευλογιά, η ιλαρά και η βουβωνική πανώλη μεταδόθηκαν από τους Ευρωπαίους στους ιθαγενείς πληθυσμούς. Αυτές οι ασθένειες κατέστρεψαν τους αυτόχθονες πληθυσμούς, με το 90% να πεθαίνει σε ολόκληρη τη βόρεια και νότια ήπειρο. Το 1520, η αυτοκρατορία των Αζτέκων καταστράφηκε από την ευλογιά που έφεραν οι Αφρικανοί σκλάβοι.
1665 – Η μεγάλη πανώλη του Λονδίνου.
Η βουβωνική πανώλη οδήγησε στο θάνατο το 20% του πληθυσμού του Λονδίνου. Εκατοντάδες χιλιάδες γάτες και σκυλιά σφαγιάστηκαν ως πιθανή αιτία για την ασθένεια που εξαπλώθηκε μέσω λιμένων κατά μήκος του Τάμεση. Το χειρότερο ξέσπασμα έγινε το φθινόπωρο του 1666, περίπου την ίδια στιγμή με ένα άλλο καταστροφικό γεγονός – τη Μεγάλη Φωτιά του Λονδίνου.
1817 – Πρώτη πανδημία χολέρας.
Η πρώτη από τις επτά πανδημίες χολέρας για τα επόμενα 150 χρόνια, σκοτώνοντας 1 εκατ. ανθρώπους. Μεταφερόταν από το νερό και τα τρόφιμα που είχαν μολυνθεί από περιττώματα, το βακτήριο μεταφέρθηκε σε Βρετανούς στρατιώτες που το έφεραν στην Ινδία, όπου πέθαναν εκατομμύρια άνθρωποι. Η βρετανική αυτοκρατορία και το ναυτικό εξάπλωσαν τη χολέρα στην Ισπανία, την Αφρική, την Ινδονησία, την Κίνα, την Ιαπωνία, την Ιταλία, τη Γερμανία και την Αμερική, όπου σκότωσε 150.000 ανθρώπους. Παρόλο που δημιουργήθηκε εμβόλιο το 1885, οι πανδημίες συνεχίστηκαν.
1885 – Η τρίτη πανδημία πανώλης.
Ξεκινώντας από την Κίνα και πηγαίνοντας στην Ινδία και το Χονγκ Κονγκ, η βουβωνική πανώλη σκότωσε 15 εκατ. ανθρώπους. Αρχικά εξαπλώθηκε από τους ψύλλους κατά τη διάρκεια μιας έκρηξης σε ορυχείο στο Yunnan. Η Ινδία προσπάθησε να αντιμετωπίσει τις απώλειες και η πανδημία χρησιμοποιήθηκε ως δικαιολογία για κατασταλτικές πολιτικές που προκάλεσαν εξέγερση εναντίον των Βρετανών.
1889 – Ρωσική γρίπη.
Η πρώτη σημαντική πανδημία γρίπης ξεκίνησε στη Σιβηρία και το Καζακστάν, ταξίδεψε στη Μόσχα, πήγε στη Φινλανδία και στη συνέχεια στην Πολωνία, όπου μεταφέρθηκε στην υπόλοιπη Ευρώπη. Μέχρι το επόμενο έτος, είχε διασχίσει τον ωκεανό στη Βόρεια Αμερική και την Αφρική. Μέχρι το τέλος του 1890, 360.000 άνθρωποι είχαν πεθάνει.
1919 – Ισπανική γρίπη.
Το 1918 εμφανίστηκε η πρώτη μεγάλη πανδημία του 20ου αιώνα και ήταν τόσο φονική, που εξόντωσε πάνω από είκοσι εκατομμύρια ανθρώπους σε ολόκληρο τον κόσμο.
1957 – Ασιατική γρίπη.
Ξεκίνησε από το Χονγκ Κονγκ και εξαπλώθηκε σε όλη την Κίνα και έπειτα στις Ηνωμένες Πολιτείες, η ασιατική γρίπη έγινε ευρέως διαδεδομένη στην Αγγλία όπου, σε έξι μήνες, απεβίωσαν 14.000 άνθρωποι. Ένα δεύτερο κύμα ακολούθησε στις αρχές του 1958, προκαλώντας συνολικά περίπου 1,1 εκατ. θανάτους παγκοσμίως, με 116.000 θανάτους μόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες. Δημιουργήθηκε εμβόλιο που αντιμετώπισε αποτελεσματικά την πανδημία.
1981 – HIV/AIDS.
Πρώτη ταυτοποίηση έγινε το 1981.. Το AIDS είναι υπεύθυνο για 35 εκατ. θανάτους σε όλο τον κόσμο.
SARS (2002-2003)
Το σοβαρό οξύ αναπνευστικό σύνδρομο γνωστό και ως SARS.
Η Γρίπη των χοίρων ή H1N1 (2009 – 2010).
Η γρίπη πρωτοεμφανίστηκε στο Μεξικό,
Συνολικά, από την εμφάνιση της ασθένειας στο Μεξικό τον Απρίλιο του 2009 έως τον Αύγουστο του 2010, είχαν επιβεβαιωθεί σχεδόν 18.500 θάνατοι από τον ιό, σε 214 χώρες.
Έμπολα (2014 – 2016)
Δεν υπάρχει ειδική θεραπεία για την ασθένεια. Η νόσος έχει υψηλά ποσοστά θνησιμότητας: ποσοστό 50% έως και 90% των ατόμων που μολύνονται από τον ιό, καταλήγει συνήθως στον θάνατο.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
Λαμβάνοντας υπόψη τα ιστορικά δεδομένα, τα αποτελέσματα καθώς και ότι σήμερα τα μέσα που διαθέτουμε ως κοινωνία, είναι πολύ διαφορετικά και αποτελεσματικά, άπ’ ότι σε παλαιότερες εποχές, θα πρέπει να είμαστε ποιο ψύχραιμοι, αφού η ενημέρωση είναι άμεση, έχουμε διεθνείς οργανισμούς με μεγάλη εμπειρία και η ιατρική έχει άλλες γνώσεις και δυνατότητες απ΄ ότι παλαιότερα, προκειμένου να περάσουμε αυτή την περιπέτεια όσο το δυνατόν με λιγότερες απώλειες.
Επομένως θα πρέπει να γίνουμε ποιο πειθαρχημένοι σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο να μην υποτιμούμε την λεπτομέρεια, να ακολουθούμε τις οδηγίες τον ειδικών και με πίστη ή μη σε μεταφυσικές δυνάμεις, να διατηρήσουμε την ψυχραιμία μας, καθότι η ζωή η φύση και η συμπαντική λογική έχει τους δικούς της κανόνες, τους οποίους εμείς έχουμε χρέος να αντιπαλέψουμε. Μπορεί κάποιοι να πιστεύουν στο δόγμα ότι ΄΄ Πεπρωμένον φυγείν αδύνατον ΄΄ αλλά υπάρχει και το άλλο που λέει ‘’Συν Αθηνά και χείρα κίνει’’. Επομένως και η δική μας προσπάθεια με κάθε τρόπο ακόμη και με προσευχή είναι μέσα στο πλαίσιο αυτής της λογικής ρήσης. Εξάλλου έχει αποδειχθεί και επιστημονικά ότι η αυτοσυγκέντρωση, αυθυποβολή, διαλογισμός, ΠΡΟΣΕΥΧΗ κ.λπ. εντάσσονται σχεδόν στην ίδια κατηγορία εκείνων των ΄΄ εργαλείων ΄΄ που δημιουργούν διεργασίες στον οργανισμό μας που μας εμψυχώνουν και δυναμώνουν κατά τέτοιο τρόπο, έτσι ώστε, να ισχυροποιείται το ανοσοποιητικό μας σύστημα, που το αποτέλεσμα μπορεί να αποκαλείται ακόμη και ως ΘΑΥΜΑ. Γι’ αυτό λοιπόν επειδή οι καιροί είναι πονηροί και ο κίνδυνος δεν είναι μόνο υγειονομικός, ας παραμείνουμε αρραγείς, ενωμένοι, αλληλέγγυοι, προασπιζόμενοι ΘΕΡΜΟΠΥΛΕΣ. Διότι κάποιοι καιροφυλακτούν και ίσως προσπαθήσουν να εκμεταλλευτούν την κατάσταση καθότι: Ο Λύκος στην αναμπουμπούλα χαίρεται. Και τον εξ’ ανατολών Λύκο, δεν πρέπει να τον υποτιμούμαι, καθότι είναι πληγωμένος και γίνεται ακόμη ποιο επικίνδυνος.
Σε τέτοιες ανάλογες περιπτώσεις, στο διάβα της Ιστορίας, έγιναν συνταρακτικές αλλαγές στον κόσμο μας, όχι όμως πάντα προς το θετικότερο. Εάν λοιπόν δεν ξεπερασθεί σύντομα το πρόβλημα οι ανατροπές, σε αντιλήψεις, γεωπολιτική, αναθεώρηση στρατηγικών επιλογών κ.λπ., θα είναι τόσο μεγάλες που οι προηγούμενες κρίσεις θα φαντάζουν ασήμαντες σε σχέση με την σημερινή. Ας ελπίσουμε ότι αυτή τη φορά οι αλλαγές θα είναι προς το θετικότερο και ο άνθρωπος προεξάρχοντος των εξουσιαστών, θα καταλάβει ότι, η φύση δεν απεχθάνεται μόνο το καινό αλλά και την ανθρώπινη απληστία και αλαζονεία κυρίως των εφήμερων ισχυρών.
Το πόσο κρίσιμη είναι η κατάσταση επιβεβαιώνεται και από την ρήση ενός φίλου μου που ζει χρόνια στην Γερμανία και πάντοτε διακρίνονταν για την ευθυκρισία του λέγοντάς με.<< Προτιμώ να αρρωστήσω τώρα που υπάρχουν κρεβάτια διότι αργότερα δεν ξέρω τι θα γίνει>>.
Επομένως σήμερα ο Πατριωτισμός μας δεν αξιολογείται μόνο με την ικανότητα της προάσπισης των συνόρων αλλά και με την ατομική ευθύνη απέναντι στους συνανθρώπους που είναι ευάλωτοι στον Κορονοϊό. Διότι η πρόσφατη συμπεριφορά μας απέναντι στο υγειονομικό πρόβλημα που ενέσκηψε έδειξε ότι δεν έχουμε την ανάλογη ωριμότητα που επιβάλουν οι περιστάσεις. Όσο για το αρχικό ερώτημα εάν η αντίδρασή μας σε παγκόσμιο επίπεδο ήταν δικαιολογημένη ή υπερβολική θα το δήξει το αποτέλεσμα, ΚΑΘΟΤΙ η ιστορία θα έπρεπε να μας διδάσκει, και δεν θα πρέπει να μας διαφεύγει η Ρήση του Μεγάλου Ιπποκράτη ότι κάλλιον το προλαμβάνειν ή το θεραπεύειν.
