Διαβάζουμε στο βιβλίο ” Το Αδελφάτο Αλμανιάς ”Η Σμίξης” ”, πως στο Παλιό Κωσταράζι συγκροτήθηκε μικρό Eκστρατευτικό Σώμα, αποτελούμενο από άντρες προερχόμενους από τον οικισμό του Κωσταραζίου *Σμίξη.
Το Σώμα αυτό, εστάλη στην Νότιο Ελλάδα και πιο συγκεκριμένα πήρε μέρος σε μία από τις πρώτες μάχες του Εθνικού Ξεσηκωμού, τη Μάχη της Αλαμάνας που δόθηκε στην ξύλινη γέφυρα της Αλαμάνας (Σπερχειού), πλησίον των Θερμοπυλών, στις 23 Απριλίου 1821 και συνδέθηκε με την ηρωική προσπάθεια του Αθανασίου Διάκου να αναχαιτίσει τις Οθωμανικές ορδές του Κιοσέ Μεχμέτ και του Ομέρ Βρυώνη.
Εκεί παρά τις λυσσαλέες μάχες και την υποχώρηση – ήττα των Ελλήνων, όσοι Κωσταραζινοί επέζησαν, επιστρέφουν στο χωριό έχοντας μάλιστα μαζί τους ως λάφυρο μεταξύ άλλων και μια οθωμανική πολεμική σημαία.
Αυτή η σημαία φυλασσόταν σε ειδική κρύπτη στο ιερό βήμα του Ιερού Ναού Γεννήσεως της Θεοτόκου Παλαιού Κωσταραζίου και μόνο κατά τις μεγάλες εορτές για λίγη μόνο ώρα, υψώνονταν μπροστά στους παραληρούντες από εθνικό ενθουσιασμό κατοίκους, οι οποίοι ήταν ακόμη σκλαβωμένοι.
Δυστυχώς, η σημαία αυτή, που θα αποτελούσε σήμερα ένα από τα σημαντικότερα ”ζωντανά” κομμάτια της ιστορίας του Κωσταραζίου, κατεστράφη κατά την πυρπόληση του χωριού, στις 30 Οκτωβρίου 1912, από τους αποχωρούντες Τούρκους προς τα Ιωάννινα και αφού την προηγούμενη μέρα έδωσαν μάχη στη γέφυρα της Σμίξης με Μακεδονομάχους που εξόρμησαν προς το Κωσταράζι από το Βογατσικό.
Λόγω αυτής της ηρωικής συμμετοχής των κατοίκων του και προς τιμήν τους, ο οικισμός Σμίξη, έλαβε και δεύτερο όνομα ”Αλαμάνα” το οποίο παραφρασμένο στο τοπικό ιδίωμα, αναφερόταν ως ”Αλμανιά”.
.
* Η Σμίξη ήταν ένας από τους τρεις οικισμούς (οι άλλοι δύο ήταν η Κρανιά και τα Παλιόσπιτα) οι οποίοι ενώθηκαν υπό του αρματωλού Κώστα Ρίζου και σχημάτισαν το Παλaιό Κωσταράζι για την καλύτερη προστασία από τους Οθωμανούς.
Η φωτογραφία της ανάρτησης, είναι ”Η Μάχη της Αλαμάνας”, λιθογραφία του Αλέξανδρου Ησαΐα.
