Οι δυσκολίες της ζωής, το άγχος, η έντονη και απαιτητική καθημερινότητα, αύξησαν την ψυχική ανάγκη του ανθρώπου για κοινωνική επαφή, διασκέδαση και επικοινωνία. Γι’ αυτό το λόγο, όρισαν κάποιες μέρες το χρόνο να είναι μέρες ξεκούρασης και χαράς.
Στις λαϊκές κοινωνίες της υπαίθρου, αυτές οι ξεχωριστές μέρες συνδέθηκαν κυρίως με θρησκευτικές εορτές, όπου κυρίαρχο στοιχείο αυτής της ψυχαγωγίας είναι ο χορός και το τραγούδι. Αν γυρίσουμε το χρόνο πίσω και κάνουμε μία αναδρομή στο παρελθόν, θα δούμε ότι οι ρίζες του πανηγυριού χάνονται βαθιά μέσα στο χρόνο και ήδη από την αρχαιότητα ήταν άμεσα συνυφασμένο το πανηγύρι με το θρησκευτικό συναίσθημα των ανθρώπων.
Αν δούμε την ετυμολογική σημασία της λέξης, προέρχεται από το “μεσαιωνικό πανηγύριον”, υποκοριστικό του αρχ. “πανήγυρις” (από το ουδ. της αντων. πας, πάσα, παν (όλος) + αρχ. άγυρις, η συνάθροιση πλήθους, αγορά. Η “άγυρις” είναι αιολικός τύπος της λέξης αγορά, απ’ όλους καί η λέξη αγύρτης (επαίτης, αλήτης, απατεώνας), από το αρχ. αγείρω (συναθροίζω, συλλέγω, επαιτώ).
Αν και τα πανηγύρια ακολούθησαν μία διαφορετική πορεία από την αρχική τους παράδοση, βλέπουμε τους καλοκαιρινούς μήνες να υπάρχει μια ζωντάνια στα χωριά, αφού συρρέει ο κόσμος για να γιορτάσει, να χορέψει και να ανταμώσει.
Πολλών σημερινών πανηγυριών χαρακτηριστικά τους είναι τα πλαστικά τραπεζοκαθίσματα, τα σουβλάκια, τα πλαστικά ποτήρια, μικροφωνικές εγκαταστάσεις και κάποιοι γραφικοί μικροπωλητές να κάνουν την εμφάνισή τους.
Η μετάβαση και η εξέλιξη από τη παλιά στη σύγχρονη παράδοση είναι που γοητεύει. Ένα πανάρχαιο, λοιπόν, έθιμο, που κληρονομήσαμε από τους προγόνους μας. Στην ερώτηση τι στοιχεία έχουν τα πανηγύρια; Θα συνοψίζαμε πολιτισμού, κουλτούρας και ιστορικής μνήμης!
Εν κατακλείδι, ποιος είναι ο “κλειδάριθμος” των πανηγυριών; Η ξεγνοιασιά, η ανεμελιά, οι μυρουδιές από τις ψησταριές, τα όργανα, ο χορός, το τραγούδι, με κάποιους συλλόγους να έχουν την τιμητική τους και να δείχνουν υπερβολικό ζήλο στη διοργάνωση. Ένα άλλο, παλι, σήμα κατατεθέν του πανηγυριού είναι και οι χειραψίες. Γι’ αυτό το λόγο, έρχεται η κυβέρνηση και βάζει “φρένο” σε όλα αυτά, καταργώντας τα, ένα-ένα από την αρχή του καλοκαιριού…
Πάντως, λίγο πολύ “κατάπιαμε” την κατάργηση των μικρών πανηγυριών. Όπως αυτό του Δισπηλιού. (Του Μαυρόβου αυτοκαταργήθηκε ήδη). Μπροστά μας, όμως, στον δροσερό Σεπτέμβρη, είναι το πανηγύρι του Άργους! Πώς θα αντέξουμε την κατάργησή του; Καθότι, όλοι μας, λίγο-πολύ είμαστε για τα πανηγύρια; Καθότι, μας είναι λίγο ακριβός ο Λάκης Γαβαλάς, ο οποίος έχει κάνει αλλεπάλληλες εμφανίσεις στην Καστοριά μας, για να ψωνιζόμαστε σ’ αυτόν και μας πέφτει κάπως μακριά η Θεσσαλονίκη, για να καλύψουμε τις εσωρουχικές ανάγκες μας εκεί!
Ακόμα κι από μυθιστορήματα θα ξεμείνουμε, αφού στους πάγκους του πανηγυριού είχαμε την ευκαιρία να διαλέξουμε και βιβλία. Με ένα δεκάευρω έπαιρνες τρία βιβλία της Λένας Μαντά, τρις Λένες δηλαδή και είχες και ένα ευρώ ρέστα για τους ζητιάνους.
Θα χάσουμε και το φλερτ, εκεί στην αιθαλομίχλη των ψησταριών, όπου μασουλάμε σουβλάκια και κοιταζόμαστε με τους απέναντι. Που και αυτοί μασουλάνε σουβλάκια.
Στην δεύτερη παραγγελιά έχουμε ήδη γνωριστεί. Η ώρα η καλή!…
Τρώγαμε και Φαρσαλινό χαλβά! (Τον Μακεδονικό χαλβά μας τον πήραν οι Σκοπιανοί, ο φαρσαλινός μας έμεινε).
Ειδικά το πανηγύρι του Άργους είναι ιστορικό. Λένε πως η αρχή του ανάγεται στο 700μ.Χ. Φαίνεται πως βρέθηκε το αποξηραμένο σουβλάκι της εποχής εκείνης (μεταξύ μας, μερικά σουβλάκια μοιάζουν αποξηραμένα κι όταν σερβίρονται).
Κι όμως! Ήρθε ο καιρός να σιγήσουν οι φωνές των πραματευτάδων, να σβήσουν οι ψησταριές, να σταματήσει το στριφογύρισμα η μπαλαρίνα και να χάσουν τις χειραψίες οι πολιτικοί και οι διάφοροι επώνυμοι (ενεργοί και μη).Και να σταματήσει το κλάμα του κλαρίνου!
Επιβιώσαμε από την οικονομική κρίση, θα επιβιώσουμε και από τον ιό. Θα επιβιώσει, τελικά, και το μεγάλο πανηγύρι μας!
Όπως προείπαμε και στην αρχή, λοιπόν, τα πανηγύρια είναι η ζωή του λαού!
Το φάρμακο για την κατήφεια, η ευκαιρία μας για ξεφόρτωμα κάθε άγχους και κάθε αρνητικής φόρτισης!…
Ελένη Κωστοπούλου
Δημήτρης Ιωαννίδης
