Βλέπουμε στο κέντρο την υπερχιλιόχρονη εκκλησία των Αγίων Αναργύρων να στέκει ανάμεσα σε ένα σύνολο παραδοσιακών κτιρίων και μεγάλων κήπων. Μια εικόνα που από την ανέγερση του Ναού μέχρι την εποχή της φωτογραφίας ήταν πάνω κάτω παρόμοια.
Ήταν αυτό το μοναδικό σύνολο, τοπίου και δομημένου περιβάλλοντος που έκανε αύτη τη γειτονία μια από τις ομορφότερες στη χώρα, καθώς διέσωζε αδιατάρακτη για αιώνες την ανάπτυξη μιας Βυζαντινής αστικής μονάδας. Θαυμάζοντας αυτήν την όμορφη φωτογραφία, αντί να καμαρώσουμε ας διαβάσουμε τι έγραφε την ίδια χρονιά (Μάιος 1965) ο καθηγητής Ν.Μουτσοπουλος στα “Τεχνικά Χρονικά”:
“…Ας πάρουμε για παράδειγμα κάτι πού φαίνεται σε πολλούς μοιραίο, ότι γκρεμίζονται τα αρχοντικά της Καστοριάς και αντικαθίστανται με κακόμορφα κτίρια ( είναι περίεργο ότι κακόμορφα κατασκευάσματα αντικαθιστούν τα μνημεία αυτά της λαϊκής αρχιτεκτονικής) , τι απομένει πια στην Καστοριά; Ποιος ο λόγος για να επισκεφτεί ο ξένος την Καστοριά, όταν δεν θα υπάρχει λόγος να περιδιαβαίνει στις καλντεριμωτες ουλτσες και να αγναντεύει πέρα στο Ντολτσό ή στο Αποζαρι τα αρχοντικά, να καθρεφτίζονται στα γαλήνια νερά της λίμνης; Ίσως απαντήσει κάποιος, μα απομένουν οι εκκλησίες της. Ξεχνά, όμως ότι οι εκκλησίες, οι βυζαντινές ή οι μεταβυζαντινές, είναι μέλη ενός ζωντανού οργανισμού και αλλοίμονο αν αυτός νεκρωθεί και πελεκηθει.Τότε θα απομείνουν νεκρά, μωσαϊκά κομμάτια, ξεκομμένα από τον κορμό, από την πηγή που τα γέννησε, από την δικαίωση του περιβάλλοντος…”
Το τραγικό στη Καστοριά δεν ήταν μόνο η αντιπαροχή, η απουσία νομοθεσίας προστασίας και τα κίνητρα αποκαταστασης και ενημέρωσης των Καστοριανών για την αξία των σπιτιών τους. Ήταν κυρίως η ατυχία να μην έχουμε τις κρίσιμες δεκαετίες, ανθρώπους σαν τον Παναγιώτη Θανόπουλο, Νομάρχη Ξάνθης, που έσωσε την παλιά πόλη της Ξάνθηςτο 1979 και την έφορο Αρχαιοτήτων Αργολίδας Ευαγγελίας Πρωτονοτάριου που έσωσε το Ναύπλιο το 1960.Πολλές φορές είναι το όραμα και η αποφασιστικότητα ενός ανθρώπου που κάνει τη μεγάλη διαφορά.
Ρωμύλος Μαντζούρας
ΦΩΤΟ: Έγχρωμη φωτογραφία του 1965, δημοσιευμένη στο βιβλίο “Εκκλησίες της Καστοριάς” του καθηγητή του Α.Π.Θ. και Ακαδημαϊκού Ν. Μουτσόπουλου.
