Από τις αρχές τής δεκαετίας τού ’90 ασχολούμαι με ό,τι ονομάζω «διμερή κατάρρευση», την οριστική, δηλαδή, κατάρρευση των δύο ιστορικών πολιτικο-οικονομικών συστημάτων, τουλάχιστον κατά τις εφαρμοσμένες εκδοχές τους, δηλαδή του κρατικοσοσιαλισμού (υπαρκτού σοσιαλισμού) και του νεοφιλελευθερισμού.
Υποστηρίζω ότι τόσο ο κεντρικός σχεδιασμός και η υπόσχεση μιας συνολικής απελευθέρωσης τής κοινωνίας μέσω του «προσωρινού» στραγγαλισμού τών ελευθεριών και τής ανθρώπινης αξιοπρέπειας, όσο και η αντίπαλη υπόσχεση μιας ασύδοτης υπερανάπτυξης τών μεγεθών τής αγοράς (και τών ολίγων) και η υπόσχεση πως η ίδια η δυναμική τής αγοράς, εν καιρώ, θα συμπαρασύρει ολόκληρη την κοινωνία στην ανάπτυξη και την ευημερία, αποδείχτηκαν επαγγελίες ιστορικά ανεδαφικές και κοινωνικά ασύμβατες.
Και στις δυο περιπτώσεις, σε διαφορετικές φάσεις, βιώσαμε την βαρβαρότητα. Με πρόσφατη την δραματική εμπειρία να οδηγούνται ολόκληρες κοινωνίες σε ανθρωπιστικές κρίσεις αδιανόητης κλίμακας από μια δράκα ασύδοτων κερδοσκόπων που, «αξιοποιώντας» τις τάχα ελευθερίες τού νεοφιλελευθερισμού, σε αγαστή συνεργασία με χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς, συνέτριψαν την κοινωνική συνοχή και την αξιοπρέπεια λαών, οικονομιών, κυβερνήσεων.
Συγχρόνως βιώνουμε την κατάρρευση θεσμών διεθνούς κύρους και κλίμακος. Αρκεί η τρέχουσα κρίση της ανατολικής Μεσογείου για να διαπιστώσει κανείς πως έννοιες και θεσμικά όργανα όπως Διεθνές Δίκαιο, Δίκαιο της Θάλασσας, ΝΑΤΟ, Ευρωπαϊκή Ένωση, διασυμμαχική αλληλεγγύη, ευρωπαϊκή αλληλεγγύη έχουν καταντήσει κακόγουστα ανέκδοτα. Η απαξίωση τών θεσμών και η αποθέωση της διεθνικής επιχειρηματικής ασυδοσίας οξύνει ακόμα περισσότερο τις διακρατικές διαφορές.
Αυτό που φαίνεται να μην αντιλαμβάνονται οι απολογητές τού νεο-φιλελευθερισμού είναι ότι η ελεύθερη αγορά (αποδεκτή από κάθε εχέφρονα) όταν μετατρέπεται σε ασύδοτη αγορά αδυνατεί να αυτοπεριοριστεί. Καταργεί την Πολιτική και γελοιοποιεί τους δημοκρατικούς θεσμούς. Αδυνατεί να επιβάλλει μόνη της ηθικούς ( με την πολιτική έννοια του όρου ) φραγμούς. Χωρίς ηθικούς φραγμούς, χωρίς στοιχειώδεις προϋποθέσεις αξιοπρεπούς διαβίωσης η κοινωνία. μετατρέπεται σε ζούγκλα. Ένα πεδίο σύγκρουσης αγεφύρωτων ατομικών αναγκών επιβίωσης, με κάθε τρόπο και με κάθε κόστος, όπου θρυμματίζεται η κοινωνική συνοχή και η προσωπική αξιοπρέπεια.
Νομίζω πως , για τις κοινωνίες του 21ου αιώνα, αυτή ακριβώς η διμερής κατάρρευση σηματοδοτεί την αφετηρία τής κοινωνικής και πολιτικής τους αυτονομίας.
Στην αναπόφευκτη ρήξη μεταξύ κοινωνικής αυτονομίας και αγοραίας ασυδοσίας, ουσιαστικά, μεταξύ Κοινωνίας και Αγοράς, οι ανθρωπιστικές δυνάμεις οφείλουν να είναι «έτοιμες από καιρό». Με ένα νέο οικονομικό μοντέλο. Σίγουρα ένα κανονιστικό (regulatory) οικονομικό μοντέλο με ασφαλιστικές όμως δικλείδες για την αποτροπή αποπληθωριστικών πιέσεων.
Άραγε υπάρχει κοινωνική διαθεσιμότητα, τούτη την εποχή τής αναδίπλωσης, τής εσωστρέφειας, τών ατομικών δρόμων, τών σκληρών ανταγωνισμών επιβίωσης, τών νεόπτωχων, την εποχή τών Μνημονίων;
Τουλάχιστον εδώ στην «ευημερούσα» πλευρά του πλανήτη, αβγατίζουν σιγά σιγά νέες κοινωνικές δυνάμεις προσανατολισμένες στην ανάγκη να συν-διαμορφώσουμε επιτέλους ανθρωπο-κεντρικά οικονομικά και πολιτικά μοντέλα, ικανά να διακρίνουν τον Άνθρωπο πίσω από τους αριθμούς και τις «καμπύλες απόδοσης».
Χωρίς αυτήν την στροφή προς την Κοινωνία, φοβάμαι πως η δική μας οικογένεια, η Ευρωπαϊκή Ένωση θα παραπαίει μέσα στην αντίφαση ενός πλεονασματικού Βορά, που θα αναπτύσσεται πάνω στα σωρευτικά ελλείμματα τού Νότου. Αντίφαση που θα οδηγήσει, νομοτελειακά, στην διάλυση της.
Χωρίς την αποφασιστική σύγκρουση με την ασυδοσία τών λεγόμενων «αγορών» και την ανασύσταση μηχανισμών λελογισμένου κοινωνικού ελέγχου στις οικονομικές δράσεις, μία απλώς και μόνον νομισματικώς ενιαία Ευρωπαϊκή Ένωση, αν συνεχίσει να λειτουργεί όπως σήμερα λειτουργεί, θα εξελιχθεί απλώς σε κεντρικό μηχανισμό επιβολής μέτρων συστηματικής και επαναλαμβανόμενης λιτότητας για τους πολλούς χάριν μιας ολιγαρχίας «ισχυρών».
Ακόμα και αν η Ευρώπη προχωρήσει στην Πολιτική Ενοποίηση, τούτο δεν θα έχει κανένα ουσιαστικό νόημα αν δεν ταυτιστεί με την Πολιτική Αυτονομία απέναντι στην επιδιωκόμενη ηγεμονία τού υπερεθνικού επιχειρηματικού ολοκληρωτισμού, ο οποίος χειραγωγεί κυβερνήσεις και οδηγεί τις στρατιές τών νεόπτωχων στους κάδους απορριμμάτων τών ευρωπαϊκών μεγαλουπόλεων, τών πάλαι ποτέ κέντρων τού Διαφωτισμού και τών βιομηχανικών επαναστάσεων.
Και εδώ δεν επαρκούν τα κόμματα παλαιού τύπου. Απαιτούνται ευρύτατες κοινωνικές συναινέσεις, εθνικού και ενωτικού χαρακτήρα.
Θα ρωτήσετε «και οι αντιστάσεις του Συστήματος;»
Μα όλες οι ιστορικές κατακτήσεις σμιλεύτηκαν μέσα στους λίγους θύλακες ελευθερίας που επιτρέπει κάθε ιστορική εξουσία. Μέσα σε κείνες τις πολύτιμες συστημικές ρωγμές, απαραίτητες (και από το σύστημα σχεδιασμένες) για την απορρόφηση τών κοινωνικών κραδασμών αλλά συγχρόνως και μυστικές πύλες προς τα πεδία τής πνευματικής δημιουργίας και τών μεγάλων ανατροπών.
Τέλος, αναφορικά με τα δικά μας τρέχοντα ζητήματα, τώρα που διαθέτουμε αναμφισβήτητο στρατιωτικό πλεονέκτημα, σε μια εποχή που τα πάντα κρίνονται από ποιοτικούς και όχι ποσοτικούς συσχετισμούς δυνάμεων, τώρα που αμφισβητούνται στην πράξη κυριαρχικά μας δικαιώματα, επιτέλους ας κάνουμε αισθητή την παρουσία μας. Θάλεγα ιδιαιτέρως αισθητή την παρουσία μας. Νομίζω πως πρόκειται για υπερώριμη εθνική και κοινωνική απαίτηση.
Νίκος Δόικος Βικιπαίδεια
