Οι απόψεις της βουλευτού ΣΥΡΙΖΑ Καστοριάς κ. Ολυμπίας Τελιγιορίδου για το σχέδιο δίκαιης μετάβασης για τη Δυτική Μακεδονία
Μετά το τελεσίγραφο του κ. Μητσοτάκη στο συνέδριο του ΟΗΕ, τον Σεπτέμβριο του 2019, για το κλείσιμο όλων των λιγνιτικών μονάδων μέχρι το 2028, η κυβέρνηση της ΝΔ συγκρότησε την Συντονιστική Επιτροπή για την Δίκαιη και Αναπτυξιακή μετάβαση που σε συνεργασία με διεθνείς συμβούλους ανέλαβε την αρμοδιότητα να προτείνει ένα master plan για την επόμενη μέρα της Δυτικής Μακεδονίας.
Ανεπαρκές και αποσπασματικό σχέδιο χωρίς στρατηγική
Μία πρώτη και βασική παρατήρηση είναι πως το σχέδιο που παρουσίασε η επιτροπή δείχνει πως οι συντάκτες του δε γνωρίζουν την περιοχή και τα συγκριτικά της πλεονεκτήματα για ένα νέο αναπτυξιακό προγραμματισμό προς όφελος όλων. Για παράδειγμα το σχέδιο αγνοεί ένα βασικό πλεονέκτημα της γεωγραφικής θέσης της ΔΜ που όντας σε γειτονία με άλλες βαλκανικές χώρες θα μπορούσε να επιτελέσει έναν σπουδαίο ρόλο στις διακρατικές συνεργασίες στις μεταφορές, στο εμπόριο, στην εκπαίδευση, στην έρευνα, στην καινοτομία, στον τουρισμό, στον πολιτισμό.
Το master plan αναφέρεται στις ΠΕ Κοζάνης και Φλώρινας με εμφανή προχειρότητα και ανεπάρκεια. Οι κατευθύνσεις του θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν κοντόφθαλμες και ανεπαρκείς καθώς δεν αναφέρονται σε ένα ολοκληρωμένο στρατηγικό σχεδιασμό. Ακόμη όμως και οι αποσπασματικές προτάσεις που γίνονται δεν συνοδεύονται με τεκμηρίωση, με συγκεκριμένα χρονοδιαγράμματα και στόχων.
Δεν υπάρχει για παράδειγμα συνεκτικός σχεδιασμός με σαφή χρονοδιαγράμματα για
-ενέργειες για αποκατάσταση των ορυχείων,
-εξοικονόμησης ενέργειας,
-στήριξης του πρωτογενούς τομέα,
-δράσεις κυκλικής οικονομίας,
-δράσεις στήριξης και ανάπτυξης των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, της εργασίας, της επιχειρηματικότητας και της καινοτομίας,
-τεχνικής υποστήριξης δυνητικών δικαιούχων για ωρίμανση έργων/δράσεων για έργα δημόσιου χαρακτήρα,
-αξιοποίησης των βιομηχανικών εγκαταστάσεων και της βιομηχανικής κληρονομιάς,
-προβολής πολιτισμικής ταυτότητας,
-ανάδειξης φυσικού περιβάλλοντος
-δημιουργίας πόλου τουριστικής έλξης και
-δημιουργίας ενός ολοκληρωμένου νέου παραγωγικού μοντέλου με εξωστρέφεια.
Προκρίνεται κυρίως η κατανάλωση φυσικού αερίου και η δημιουργία φαραωνικών φωτοβολταϊκών πάρκων που όπως φαίνεται στο σχέδιο θα καλύπτουν έκταση 163.746 στρεμμάτων εις βάρους άλλων αναγκαίων δραστηριοτήτων. Αυτό προκρίνεται χωρίς καμία διαβούλευση με την τοπική κοινωνία και πηγάζει από την προαναγγελία του κ. Μητσοτάκη σε συνέντευξή του, τον Μάιο του 2020 στην εφημερίδα Bild, όπου έλεγε πως θα ωφεληθούν γερμανικές εταιρίες από αυτές τις επενδύσεις, αδιαφορώντας για τις θέσεις εργασίας.
Να θυμίσουμε πως θα χαθούν 30.000 θέσεις εργασίας και το σχέδιο απολιγνιτοποίησης που μας παρουσίασαν, μιλάει δυνητικά για αναπλήρωση 5.000-8000 εργασιακών θέσεων, χωρίς να υπάρχει καμία τεκμηρίωση αξιοπιστίας του ισχυρισμού αυτού, ούτε προσδιορισμός και αξιολόγηση για τη δημιουργία θέσεων εργασίας και κανένα χρονοδιάγραμμα επίτευξης του στόχου. Αν μάλιστα προσθέσουμε πως με την ανάπτυξη φαραωνικών φωτοβολταϊκών πάρκων θα χαθούν θέσεις όχι μόνο από την κατάργηση της λιγνιτικής δραστηριότητας αλλά και θέσεις εργασίας από τον πρωτογενή τομέα που θα χάσει χρήσεις γης από τη γεωργία και την κτηνοτροφία, τότε η κατάσταση προϊδεάζεται ακόμη πιο δυσμενής.
Το master plan δεν είναι ούτε δίκαιο ούτε ολιστικό για την Δυτική Μακεδονία.
Το σχέδιο της ΝΔ ούτε για δίκαιη μετάβαση μιλάει αλλά και ούτε για όλη την Περιφέρεια της Δυτικής Μακεδονίας, όπως ψευδώς δήλωναν όλο το προηγούμενο διάστημα τα κεντρικά και τοπικά στελέχη της ΝΔ στη Δυτική Μακεδονία. Από τις επισκέψεις και τις συσκέψεις της επιτροπής για την Δίκαιη Μετάβαση στην Δ.Μ., έμειναν μόνο τα ψεύτικα λόγια των στελεχών της ΝΔ.
Ενδεικτικό σημείο αυτής της περιφερειακής διαστρέβλωσης είναι πως ακόμη και στους χάρτες που αποτυπώνονται στο σχέδιο αυτό και αναφέρονται στη Δυτική Μακεδονία δείχνουνε μόνο τις περιφερειακές ενότητες της Κοζάνης και της Φλώρινας.
Αποτυπώνεται «Χάρτης Δυτικής Μακεδονίας» και σε αυτόν δεν περιλαμβάνεται ούτε η Καστοριά, ούτε τα Γρεβενά (σελ. 24), ενώ αντιθέτως η περιοχή της Μεγαλόπολης αναφέρεται σε χάρτη Μεγαλόπολης και όχι Πελοποννήσου. Αυτό προφανώς γίνεται γιατί στην ΕΕ η λιγνιτική δραστηριότητα στην ΠΔΜ αντιμετωπιζόταν πάντα ως ενιαία οντότητα. Γι αυτό άλλωστε το στρεβλό υψηλό ΑΕΠ της ΠΔΜ λόγω της ΔΕΗ οδηγούσε σε μειωμένα κονδύλια της Ε.Ε. στα Κ.Π.Σ. και στο ΕΣΠΑ για το σύνολο της Δυτικής Μακεδονίας με αποτέλεσμα οι Π.Ε. Καστοριάς και Γρεβενών για δεκαετίες να χάνουν χρηματοδοτήσεις και θέσεις εργασίας.
Ενώ λοιπόν όλα τα προηγούμενα χρόνια και οι 4 ΠΕ είχαν αρνητικές συνέπειες σε άλλους τομείς λόγω της λιγνιτικής δραστηριότητας ως άρρηκτα τμήματα της Δ.Μ. συνεχίζεται και στο σχέδιο της κατ’ ευφημισμόν δίκαιης μετάβασης μια διαχρονική αδικία που ποτέ δεν εξισορρόπησε τις αρνητικές επιπτώσεις στην Καστοριά και τα Γρεβενά ούτε καν από την κατανομή του λιγνιτικού πόρου αφορούσε πάντα μόνο τους νομούς Κοζάνης και Φλώρινας.
Χαρακτηριστικά παραδείγματα της άνισης μεταχείρισης εις βάρος της Καστοριάς και των Γρεβενών και στο τωρινό σχέδιο «δίκαιης» μετάβασης:
– τα ποσοστά ενισχύσεων σε Κοζάνη και Φλώρινα για την υλοποίηση νέων επενδύσεων προσδιορίζονται στο 60% για τις μεγάλες επιχειρήσεις, 70% για τις μεσαίες και 80% για τις μικρές, ενώ για τις υπόλοιπες περιοχές της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας η πρόταση είναι να προβλεφθεί μέγιστη ενίσχυση της τάξης του 40% για τις μεγάλες επιχειρήσεις, 50% για τις μεσαίες και 60% για τις μικρές.
– στην Κοζάνη θα υπάρξει ανανεωμένο σύστημα τηλεθέρμανσης από περιβαλλοντικά φιλικότερες πηγές και στην Φλώρινα επέκταση αντίστοιχου συστήματος ενώ την ίδια στιγμή τίθεται εν αμφιβόλω η τύχη διανομής φυσικού αερίου σε Καστοριά-Γρεβενά ειδικά μετά την απόφαση για ιδιωτικοποίηση της ΔΕΠΑ.
– στο νέο «Εξοικονομώ» θα δίνεται +10% επιδότηση μόνο στις σχετικές αιτήσεις των περιοχών της Φλώρινας και της Κοζάνης
Τα παραπάνω αποτελούν μόνο μερικά από τα πρωτοφανή αντικίνητρα για την ανάπτυξη των επιχειρήσεων σε Καστοριά και Γρεβενά για την προσέλκυση νέων επενδύσεων. Αν για παράδειγμα μια μεγάλη εταιρία αποφασίσει να επενδύσει στη Δυτική Μακεδονία, θα μπορεί να εγκατασταθεί σε κάποιες περιοχές με επιδότηση ύψους 80% ενώ σε άλλες διπλανές περιοχές θα υπάρχει επιδότηση 40% γεγονός που μετατρέπει ουσιαστικά τη Δυτική Μακεδονία, σε περιφέρεια δύο ταχυτήτων.
Η απουσία της περιφερειακής συνείδησης στο σχεδιασμό της επόμενης μέρας θα οδηγήσει ολόκληρη την περιοχή σε ακόμη μεγαλύτερα ποσοστά ανεργίας, σε λουκέτα επιχειρήσεων και σε ακόμη μεγαλύτερη ερημοποίηση της Δυτικής Μακεδονίας καθώς με την απολιγνιτοποίηση χάνεται ένας μεγάλος κύκλος εργασιών για ολόκληρη την περιοχή. Η παντελής απουσία ανάπτυξης όλων των περιοχών θα δημιουργήσει τοπικούς υδροκεφαλισμούς και θα αναπαράγει στρεβλά μοντέλα ανάπτυξης του παρελθόντος που θα αποβούν εις βάρος τόσο των καθαρά λιγνιτικών περιοχών όσο και του συνόλου της περιφέρειας.
Σταχυολόγηση προτάσεων χωρίς στόχευση για δίκαιη ανάπτυξη
Στο σχέδιο παρουσιάζονται κάποιες προτάσεις για την επόμενη μέρα που είναι κατώτερες των περιστάσεων. Χαρακτηριστικά αναφέρονται
1.Γίνεται αναφορά στην ανάδειξη της Δυτικής Μακεδονίας ως τουριστικός προορισμός. Πώς θα προβάλλουν όμως την περιοχή μας και πως θα προχωρήσουν σε επιπλέον υποδομές για την ανάδειξή της, άνθρωποι που ξεκάθαρα φαίνεται στο master plan πως δεν την ξέρουν;
Καμιά βαρύτητα δε δίνεται στην προϊστορία μας, την ιστορία μας, τα μουσεία μας, την λαογραφία και τον πολιτισμό μας, το φυσικό περιβάλλον και στις δραστηριότητες στις λίμνες , στους πανέμορφους ορεινούς μας όγκους και τόσα άλλα που απλά στο σχέδιο είναι σαν να μην υπάρχουν.
2.Στο επίπεδο των υποδομών γίνεται αναφορά για την Καστοριά στη σήραγγα της Κλεισούρας μήκους 10km που θα μας συνδέσει με την Πτολεμαΐδα (σελ. 39). Ένα έργο ενδοπεριφερειακό, την ίδια στιγμή που αγνοούνται έργα όπως ο Ε65 έργο ζωτικής σημασίας για το σύνολο της Περιφέρειας. Αξίζει να σημειωθεί πως η σήραγγα της Κλεισούρας δεν είναι έργο που συμπεριλαμβάνεται στη δίκαιη μετάβαση αλλά είναι ήδη ενταγμένο στον άξονα 7 του Επιχειρησιακού Προγράμματος της Δυτικής Μακεδονίας. Κι ενώ γίνεται αναφορά για ένα τέτοιο ενδοπεριφερειακό έργο δεν υπάρχει πουθενά στο πρόγραμμα που παρουσιάστηκε από την επιτροπή για την δίκαιη μετάβαση καμία αναφορά για τη σύνδεση του αεροδρομίου με τη σιδηροδρομική γραμμή Άργος Ορεστικό – Πόγραδετς – Δυτική Ευρώπη και Άργος Ορεστικό – Θεσσαλονίκη – Ανατολική Ευρώπη, που ξεκινήσαμε ως κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ.
Η σύνδεση αυτή μπορεί να καταστήσει την Καστοριά διαμετακομιστικό κέντρο όπως είχε εξαγγείλει ο πρώην πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας στο 1ο Αναπτυξιακό Συνέδριο Δυτικής Μακεδονίας. Η αναβάθμιση του αεροδρομίου Καστοριάς και η σύνδεση του με το σιδηρόδρομο δεν θα είναι μόνο για την εξυπηρέτηση του επιβατικού κοινού, αλλά οι συνδεδεμένες συγκοινωνίες (οδικό δίκτυο, σιδηρόδρομος και αεροπορική σύνδεση) είναι βασικές υποδομές ενός διαμετακομιστικού κέντρου που θα προσφέρει στην Καστοριά εκατοντάδες θέσεις εργασίας.
Αυτό το έργο έχει ξεκινήσει, έχει ευρωπαϊκή χρηματοδότηση, έχει εγκριθεί η μελέτη από το interreg, έχουν υπογραφεί οι συμβάσεις συμφωνίας με Αλβανία και Βουλγαρία αντίστοιχα και έχει εγκριθεί από την Κομισιόν και το Ευρωπαϊκό Σιδηροδρομικό Δίκτυο. Η κυβέρνηση όμως της ΝΔ και τα τοπικά της στελέχη αγνοούν και παγώνουν αυτό το έργο που είναι εξωστρεφές και θα μας συνδέει με τη Δυτική Ευρώπη, τα Βαλκάνια, και την Ανατολή μόνο και μόνο γιατί το εμπνεύστηκε και το ξεκίνησε ο ΣΥΡΙΖΑ. Θίγεται ο μικροκομματικός μικρόψυχος εγωισμός τους και προτιμούν να το χαρίσουν σε άλλη πόλη…
3.Στο σχέδιο της ΝΔ προτείνεται, πρότυπη κλινική φυσικής αποκατάστασης έως 200 κλινών μέσω ΣΔΙΤ με ιδιώτη επενδυτή στο Αμύνταιο (σελ.103). Είναι σαφές πως τώρα εξηγείται γιατί η ΝΔ έκλεισε την 24ωρη λειτουργία του ΚΕΦΙΑΠ στο Άργος Ορεστικό. Γιατί στον προγραμματισμό αυτής της κυβέρνησης είναι η δημιουργία κέντρου φυσικής αποκατάστασης με συμμετοχή ιδιωτών, με ΣΔΙΤ, στο Αμύνταιο. Ακόμη δηλαδή και στον τομέα της υγείας, βλέπουν την μετανοσοκομειακή περίθαλψη για ανθρώπους που έχουν πραγματική ανάγκη με όρους κέρδους. Έκλεισαν την 24ωρη λειτουργία του Κέντρου Αποκατάστασης στο Άργος Ορεστικό που έδινε τη δυνατότητα στους ασθενείς να έχουν δωρεάν περίθαλψη πολύ υψηλών προδιαγραφών καθώς οι εγκαταστάσεις του ΚΕΦΙΑΠ είναι υπερσύγχρονες, για να υπάρχουν «πελάτες» και ανάλογο ενδιαφέρον από τους επενδυτές ιδιώτες. Να σημειώσουμε πως αυτό στρέφεται και κατά του δημόσιου ΚΕΦΙΑΠ Αμυνταίου. Η εμπορευματοποίηση λοιπόν της υγείας είναι αποτυπωμένη σε αυτό το πρόγραμμα της δήθεν δίκαιης μετάβασης που αδιαφορεί ακόμη και για την υγεία των πολιτών της περιοχής μας.
4.Τέλος, ο εμπαιγμός της περιοχής μας είναι τόσο μεγάλος που το σχέδιο αναφέρεται για τη σημασία του φυσικού αερίου και της ΛΑΡΚΟ. Δεν μας λένε όμως το πώς δίνουν μεγάλη σημασία καθώς ξέχασαν να γράψουν ότι μόλις την προηγούμενη βδομάδα η κυβέρνηση της ΝΔ με τροπολογία της τελευταίας στιγμής ψήφισε για την προώθηση των ιδιωτικοποιήσεων του ΔΕΔΔΗΕ, της ΔΕΠΑ Υποδομών και της ΛΑΡΚΟ. Η αρνητική αυτή εξέλιξη μειώνει τα εργαλεία ενεργειακού μετασχηματισμού που έχει η χώρα, την εκμετάλλευση του μεταλλευτικού πλούτου.
Η πώληση της ΛΑΡΚΟ θα οδηγήσει στην ανεργία πολλούς συμπατριώτες μας. Η δε ιδιωτικοποίηση του φυσικού αερίου βάζει τέλος στην ελπίδα για φθηνό καύσιμο που τόσο ανάγκη έχει η περιοχή μας και θέτει υπό αμφισβήτηση το χρονοδιάγραμμα δικτύου και διανομής φυσικού αερίου στην περιοχή μας.
Έλλειψη σχεδίου για τον πρωτογενή τομέα
Στο σχέδιο της ΝΔ για την δίκαιη μετάβαση, ο πρωτογενής τομέας δεν είναι στις επιλέξιμες δράσεις. Βασικές προϋποθέσεις γι αυτό είναι
-η αποκατάσταση των εδαφών των ορυχείων αλλά ταυτόχρονα και
-ο χωροταξικός σχεδιασμός που δε θα στερεί από τον πρωτογενή τομέα τις απαραίτητες εκτάσεις ανάπτυξής του με την κατάληψη της συντριπτικής πλειοψηφίας των εδαφών από φωτοβολταϊκά πάρκα.
Από τον νέο παραγωγικό σχεδιασμό δεν μπορεί να λείπει η αξιοποίηση των παραδοσιακών καλλιεργειών με τα επώνυμα προϊόντα της περιοχής, η σύνδεση της αγροτικής παραγωγής με την γνώση και την έρευνα μέσω αξιοποίηση του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας και η δυνατότητα χρηματοδότησης αγροτικών επιχειρήσεων για την εναρμόνιση με την πράσινη συμφωνία ώστε να είναι φιλικές στο περιβάλλον να περιορίζουν αλλά και να αντιμετωπίζουν το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής.
Το master plan δεν ασχολείται ούτε στο ελάχιστο
-με την στήριξη των τοπικών ΠΟΠ και ΠΓΕ προϊόντων που είναι προϊόντα ποιότητας και ταυτότητας και το πως αυτά θα αναπτυχθούν (αρωματικά-φαρμακευτικά φυτά, κρόκος, οπωροκηπευτικά, όσπρια, τοπικές φυλές ζώων κλπ)
– με την αξιοποίηση και διαχείριση του υδροφόρου ορίζοντα με φράγματα και αρδευτικά δίκτυα (η ΠΔΜ διαθέτει πλούσιους υδατικούς πόρους καθώς είναι μια περιοχής με 12 λίμνες και πολλά ποτάμια)
-με την προσφορά χαμηλού κόστους ενέργειας για τις γεωργικές εκμεταλλεύσεις μέσω ΑΠΕ και ενεργειακών κοινοτήτων
-με την ψηφιακή γεωργία και γεωργία ακριβείας λόγω ιδιαίτερων κλιματικών συνθηκών
-με τις νέες τεχνικές καλλιέργειας και κτηνοτροφικών εκμεταλλεύσεων.
-στοχευμένες δράσεις για την προσέλκυση νέων στο αγροτικό επάγγελμα
– με στήριξη σε οργανώσεις παραγωγών και συνεταιριστικά σχήματα που θα μπορούσαν να αξιοποιήσουν σύγχρονες γεωργικές εφαρμογές
-με την απαραίτητη τεχνική και τεχνολογική επιμόρφωση σε θέματα γεωργίας, κτηνοτροφίας και μελισσοκομίας.
Επίσης λείπουν δράσεις στις οποίες η περιοχή είχε προηγούμενη τεχνογνωσία, όπως για παράδειγμα κατά το παρελθόν υπήρχε παραγωγή λιπασμάτων και εδαφοβελτιωτικών με βάση το λιγνίτη, οι οποίες θα μπορούσαν να επαναλειτουργήσουν. Ταυτόχρονα θα μπορούσαν να ενισχυθούν στη μεταλιγνιτική εποχή δράσεις κυκλικής οικονομίας με αξιοποίηση των αποβλήτων της κτηνοτροφίας για παραγωγή λιπασμάτων για την αξιοποίησή τους για παραγωγή βιοαερίου και ενέργειας.
Απουσιάζουν επίσης προτάσεις για την ενίσχυση της τυποποίησης και της μεταποίησης που θα αυξάνουν την προστιθέμενη αξία των προϊόντων, θα δημιουργούν θέσεις εργασίας, θα συμβάλλουν στην βιωσιμότητα των αγροτικών επιχειρήσεων και θα προσφέρουν στον καταναλωτή προϊόντα ποιότητας και ασφάλειας.
Στο σχέδιο υπάρχει μια γενική μόνο αναφορά σε αγροτικά προϊόντα της περιοχής μας, χωρίς κανέναν ουσιαστικό προγραμματισμό για το μέλλον. Η μετάβαση δεν αφορά τις παραγωγικές δυνατότητες της περιοχής, τους ανθρώπους της εργασίας και του μόχθου. Η μετάβαση στο σχεδιασμό της ΝΔ ευνοεί μόνο μεγάλα συμφέροντα, τους λίγους και εκλεκτούς.
Ολυμπία Τελιγιορίδου
Βουλευτής Καστοριάς
