Έντεκα Νοεμβρίου 1912 , η πόλη και η περιοχή της Καστοριάς, απελευθερώθηκαν από τους Οθωμανούς και εντάχθηκαν στο Νεοελληνικό κράτος. Στην άγνωστη (μέχρι τώρα) αυτή λιθογραφία διαβάζουμε τον τίτλο : “Η μάχη των Γαριβαλδινών εν Καστορία”.
Κατά τους Βαλκανικούς πολέμους, καθώς οι φωτογραφίες ,ειδικά οι πολεμικές, δεν ήταν τόσο διαδεδομένες, οι λιθογραφίες με απεικονίσεις ηρωικών στιγμών του πολέμου είχαν ευρεία κυκλοφορία, τόσο στον Ελλαδικό χώρο, όσο και στις περιοχές με Ελληνικούς πληθυσμούς, ΗΠΑ, Αίγυπτο κλπ. Ήταν τόσο μεγάλη η παραγωγή και η ζήτηση που πολλές φορές οι απεικονίσεις ήταν εντελώς φανταστικές ή ελάχιστα σχετικές.
Στη περίπτωση μας, είναι γνωστό πως Γαριβαλδινοί εθελοντές συμμετείχαν σε συγκρούσεις με Οθωμανικά στρατεύματα, αλλά κυρίως με πολιτοφύλακες και εξοπλισμένους ντόπιους Μουσουλμάνους χωρικούς, στη περιοχή των Γρεβενών, της Σιάτιστας και στις παρυφές της περιοχής της Καστοριάς, στα τέλη Οκτωβρίου και αρχές Νοεμβρίου του 1912, πριν μεταφερθούν στο μέτωπο της Ηπείρου.
Όμως η συμμετοχή των εθελοντών αυτών ήταν ένα θέμα ιδιαίτερα προσφιλές σε όλους, λόγω του ρομαντικού του χαρακτήρα. Οι εθελοντές του σώματος αυτού ήταν είτε ξένοι, Ιταλοί, Άγγλοι, αλλά και πολλοί Έλληνες που πολεμούσαν σε πολέμους υπέρ της ελευθερίας. Στο πνεύμα του ιδρυτή του σώματος Τζουζέπε Γαριβάλδη από τα μέσα του 19ου αιώνα.
Στους Βαλκανικούς συμμετείχαν κυρίως Έλληνες που λόγω ηλικίας είχαν αποκλειστεί από τη στράτευση. Ή ενδυμασία τους ήταν παρωχημένη για την εποχή .Ολοι οι στρατοί των Βαλκανίων φορούσαν ήδη χακί, ενώ αυτοί το έντονο κόκκινο χιτώνιο χαρακτηριστικό των Γαριβαλδινών και είχαν εξοπλιστεί, όσοι δεν είχαν δικά τους όπλα, με παμπάλαια τουφέκια. Όμως το ηθικό τους, η ανιδιοτέλεια τους, το γεγονός ότι προέρχονταν από όλες τις οικονομικές τάξεις , τους έκαναν ιδιαίτερα δημοφιλείς και φυσικά οι εικόνες με αυτούς ως θέμα ήταν ιδιαίτερα αγαπητές, ασχέτως αν στη Καστοριά δεν έγινε τέτοιου είδους πολεμική σύγκρουση .
Η λιθογραφία αυτή μας δίνει έστω και λίγο μια ιδέα για τους αγώνες και τις αγωνίες της εποχής.
Η προέλευση της εικόνας από : Βαλκανικοί πόλεμοι 100 χρόνια, του κ. Φ. Σαραντόπουλου.
Ρωμύλος Μαντζούρας
