Ναι στο master plan με 15 αδιαπραγμάτευτες προτάσεις – Κατά πλειοψηφία η πρόταση της περιφερειακής αρχής (ψήφισμα)

ΕΙΣΗΓΗΣΗ

Ο όρος «απολιγνιτοποίηση» δεν είναι μια σημερινή έννοια, είναι μια έννοια για την οποία όλοι γνώριζαν, αλλά επέλεγαν να μην μιλήσουν, υιοθετώντας την τακτική του στρουθοκαμηλισμού και προσπαθώντας να παρατείνουν την λειτουργία των λιγνιτικών μονάδων. Κανείς δεν σχεδίαζε λαμβάνοντάς την υπόψη, με αποτέλεσμα οι επιπτώσεις της να είναι ήδη ορατές.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση εδώ και 30 περίπου χρόνια πρωτοστατεί σε παγκόσμιο επίπεδο για την απεξάρτησή της από τα ορυκτά καύσιμα και προσπαθεί να ενταχθεί πλήρως σε μια σύγχρονη ενεργειακά «πράσινη» πραγματικότητα. Το 1996 υιοθέτησε την πρώτη Ευρωπαϊκή Ενεργειακή Δέσμη Οδηγιών, η οποία σηματοδότησε την ουσιαστική «πράσινη» μεταστροφή. Λαμβάνοντας υπόψη τα στοιχεία των οικονομικών μεγεθών που σχετίζονται με την λιγνιτική βιομηχανία, τις τιμές των ρύπων των εκπομπών του διοξειδίου του άνθρακα και την πρόθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για μείωση των εκπομπών CO₂, ήτανε αναμενόμενη η μετάβαση στην απολιγνιτοποίηση.

Από μεριάς της Ευρωπαϊκής Επιτροπής έγιναν κινήσεις προς αυτή την κατεύθυνση με την ανάθεση της μελέτης «Οδικός χάρτης για τη μετάβαση στη μεταλιγνιτική περίοδο στη Δυτική Μακεδονία», στη Παγκόσμια Τράπεζα.

Σε κυβερνητικό επίπεδο έχουμε την εκπόνηση του ΣΔΑΜ και την κατάρτιση ενός ειδικού μεταβατικού προγράμματος για τη δίκαιη μετάβαση, το οποίο, παρά τις όποιες του αδυναμίες, αποτελεί έναν οδηγό για την αλλαγή του παραγωγικού μοντέλου και δίνει χρήσιμα στοιχεία και παραμέτρους για περαιτέρω μελέτη.

Προηγήθηκε βέβαια η σύσταση του Εθνικού Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης, το οποίο εξελίχθηκε και τρέχει μέσω του πράσινου ταμείου. Αυτό συμπεριλάμβανε μεταξύ άλλων, την χρηματοδότηση των λιγνιτικών περιοχών με ποσοστό 6% από τα δικαιώματα του CO₂.

Σε επίπεδο Περιφέρειας συγκροτήθηκε αρχικά ομάδα εργασίας, με 7 υποομάδες, αποτελούμενη από 34 μέλη, ορισμένα από όλους τους φορείς της περιοχής, με σκοπό να συνεργαστούν με την Περιφερειακή Αρχή, ώστε με τις γνώσεις και την εξειδίκευσή τους ο καθένας στον τομέα του, να συνδράμουν στον συντονισμό και την προετοιμασία της Περιφέρειας για την μετάβαση στο καθεστώς της απολιγνιτοποίησης.

Επίσης συστάθηκε η Αντιπεριφέρεια Σχεδιασμού Αναπτυξιακής Μετάβασης, με αρμοδιότητα τον συντονισμό της ως άνω ομάδας και της υποστήριξης του σχεδιασμού της Περιφερειακής Αρχής σε θέματα σχετικά με την μετάβαση σε καθεστώς μηδενικής λιγνιτικής παραγωγής. Κοινή διαπίστωση όλων είναι ότι οι συνθήκες έτσι όπως είναι διαμορφωμένες, δεν επιτρέπουν άμεσα την αλλαγή του παραγωγικού μοντέλου.

Όλο αυτό το διάστημα, υπήρξε εκτεταμένη διαβούλευση με φορείς, υποψήφιους επενδυτές και πολίτες της Δυτικής Μακεδονίας, που ενίσχυσε την άποψη ότι ακόμα δεν είμαστε έτοιμοι για την αλλαγή αυτή, αφού δεν έχουν λυθεί βασικά ζητήματα που θα την καταστήσουν εφικτή. Τα ζητήματα αυτά είναι κυρίως θεσμικά, χωρικά, αναπτυξιακά (από άποψη κινήτρων), θέματα εξειδίκευσης του εργατικού δυναμικού της περιοχής κ.α.

Στο πλαίσιο αυτό βασική προϋπόθεση, πριν την εφαρμογή του ΣΔΑΜ, είναι η αντιμετώπιση των ζητημάτων αυτών από την μεριά της κυβέρνησης. Πέραν όμως από τις αυτονόητες κυβερνητικές υποχρεώσεις, εμείς ως Περιφερειακή Αρχή θέτουμε ως απαράβατο όρο την ενσωμάτωση συγκεκριμένων διεκδικήσεων στον κυβερνητικό σχεδιασμό.

Συγκεκριμένα οι διεκδικήσεις αυτές είναι οι εξής:

1. Να χαρακτηριστεί το εγχείρημα της απολιγνιτοποίησης ως μια στρατηγική επένδυση, όπως ορίζεται στο Ν. 4608/2019, ώστε να επιλυθούν ζητήματα που προκύπτουν ως προς τα κίνητρα και τα χρονοδιαγράμματα του σχεδιασμού.
2. Να ενσωματωθούν οι μεγάλες υποδομές της Περιφέρειας, που αφορούν σε οδικά δίκτυα, σιδηροδρόμους, αεροδρόμια και ψηφιακές υποδομές στον Εθνικό Σχεδιασμό και να υλοποιηθούν με άλλους πόρους και όχι αυτούς της δίκαιης μετάβασης.
3. Ο σχεδιασμός δίκαιης μετάβασης να αφορά στο σύνολο της ΠΔΜ, με έμφαση στις πληττόμενες περιοχές, ώστε να επιτευχθεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο η ισόρροπη ανάπτυξή της.
4. Να οριστεί πράσινο τέλος στις ΑΠΕ, συναρτήσει των επιπτώσεων της αλλαγής του παραγωγικού μοντέλου και της εκμετάλλευσης των εδαφών και των δικτύων, ως αντιστάθμισμα του λιγνιτικού πόρου που χάνεται, το οποίο δεν θα επωμιστούν οι παραγωγοί, αλλά η πολιτεία και που θα αφορά στο σύνολο της ΠΔΜ.
5. Να βρεθεί βιώσιμη λύση για την λειτουργία των τηλεθερμάνσεων, λαμβάνοντας υπόψη το κριτήριο της βιώσιμης ανάπτυξης, το οποίο μπορεί να δημιουργήσει πρόβλημα στη χρηματοδότηση από Ευρωπαϊκούς Πόρους.
6. Η διασφάλιση της λειτουργίας του ΑΗΣ Πτολεμαΐδα 5 και μετά το 2028, αλλά και η παράταση λειτουργίας των ΑΗΣ Μελίτης και Αγίου Δημητρίου, εφαρμόζοντας τεχνολογίες δέσμευσης CO₂, που θα τους καταστήσουν ως ένα βαθμό βιώσιμους, τουλάχιστον για όσα χρόνια χρειαστούν, μέχρι να αντισταθμιστούν το χαμένο ΑΕΠ και οι χαμένες θέσεις εργασίας της περιοχής.
7. Να ισχύσει χαμηλό ενεργειακό τιμολόγιο για τις επιχειρήσεις που είναι εγκατεστημένες ή θα εγκατασταθούν στην Περιφέρειά μας.
8. Να επιλεγεί κατάλληλο σύστημα διακυβέρνησης, στο οποίο να υπάρχει ουσιαστική συμμετοχή της ΠΔΜ, δημιουργώντας ένα παρατηρητήριο για την μετάβαση, που θα λειτουργεί υποστηρικτικά στο σύστημα διακυβέρνησης και θα παρακολουθεί την εξέλιξη και υλοποίηση του εν λόγω εγχειρήματος.
9. Να προβλεφθεί η προώθηση πράσινων τεχνολογιών στις επιχειρήσεις της περιοχής, μέσω ειδικών κινήτρων.
10. Να ξεκαθαρίσει από την πλευρά της η ΔΕΗ, το επιχειρηματικό της πλάνο για την περιοχή μας, έτσι ώστε να δούμε πώς θα κινηθεί η ίδια αναπτυξιακά, αλλά και να ξεκαθαρίσει το θολό τοπίο που υπάρχει σήμερα γύρω από τα εδάφη που καταλαμβάνει και τις εγκαταστάσεις που δεσμεύει.
11. Να τροποποιηθούν οι ΜΠΕ που έχουν ήδη εγκριθεί, ως προς το χρόνο και ως προς τις χρήσεις γης, ώστε να ξεκινήσει άμεσα η διαδικασία της αποκατάστασης των εδαφών, με την προϋπόθεση ότι δεν θα αντληθούν πόροι από το ταμείο δίκαιης μετάβασης και φυσικά δεν θα περιλαμβάνουν την αποκατάσταση των εδαφών που θα προορίζονται για χρήση από τη ΔΕΗ.
12. Να αναβαθμιστεί ο ρόλος του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας, ώστε να αποτελέσει σημαντικό πυλώνα ανάπτυξης και να συνδεθεί με τις επιχειρήσεις που θα δραστηριοποιούνται στην περιοχή.
13. Να προβλεφθεί η αξιοποίηση του λιγνίτη σε εξωηλεκτρικές χρήσεις, καθώς ο λιγνίτης αποτελεί ένα εθνικό στρατηγικό απόθεμα.
14. Να διευρυνθεί η ρήτρα της δίκαιης μετάβασης στο σύνολο της ΠΔΜ, στο πλαίσιο της ισόρροπης ανάπτυξης που προτείνει και η Ε.Ε.
15. Να ενεργοποιηθεί άμεσα το μεταβατικό πρόγραμμα, με δράσεις οι οποίες θα στηρίζουν και θα επιδοτούν την εργασία και όχι την ανεργία και θα έχουν άμεση εφαρμογή στην οικονομία της περιοχής, χωρίς να απαιτούν θεσμικές παρεμβάσεις, όπως είναι για παράδειγμα ένα διευρυμένο πρόγραμμα εξοικονόμησης ενέργειας, που δεν θα αφορά μόνο σε κατοικίες, αλλά και σε επιχειρήσεις, σε κτήρια του δημόσιου και ευρύτερα δημόσιου τομέα. Το πρόγραμμα αυτό μπορεί να κινήσει άμεσα την οικονομία της περιοχής, να συγκρατήσει την ανεργία και το χαμένο ΑΕΠ και να λειτουργήσει ως αφετηρία, ώστε να καταστεί η Περιφέρειά μας, η πρώτη πράσινη Περιφέρεια της Ελλάδας. Αυτό αποκτά ακόμα μεγαλύτερη σημασία αν λάβουμε υπόψη ότι η ΠΔΜ είναι η πιο ψυχρή Περιφέρεια της Ελλάδας.

Λαμβάνοντας υπόψη όλα τα παραπάνω και την κρισιμότητα του όλου εγχειρήματος για την περιοχή μας, εισηγούμαι την έκδοση ψηφίσματος από το Περιφερειακό Συμβούλιο Δυτικής Μακεδονίας για την επανέγκριση του ΣΔΑΜ από το Υπουργικό Συμβούλιο, αφού υιοθετήσει τις διεκδικήσεις της ΠΔΜ και τις ενσωματώσει σε αυτό, ώστε να το καταστήσει δίκαιο, ρεαλιστικό, βιώσιμο και υλοποιήσιμο για την Δυτική Μακεδονία.

ΣΧΕΔΙΟ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ 

Το Περιφερειακό Συμβούλιο Δυτικής Μακεδονίας με την υπ. Αριθμ … απόφασή του εγκρίνει την έκδοση ψηφίσματος αναφορικά με το Σχέδιο Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης και

ζητά

1. Την επανέγκριση του ΣΔΑΜ από το Υπουργικό Συμβούλιο.
2. Την υιοθέτηση από το ΣΔΑΜ των ακόλουθων διεκδικήσεων:
3. Να χαρακτηριστεί το εγχείρημα της απολιγνιτοποίησης ως μια στρατηγική επένδυση, όπως ορίζεται στο Ν. 4608/2019, ώστε να επιλυθούν ζητήματα που προκύπτουν ως προς τα κίνητρα και τα χρονοδιαγράμματα του σχεδιασμού.
4. Να ενσωματωθούν οι μεγάλες υποδομές της Περιφέρειας, που αφορούν σε οδικά δίκτυα, σιδηροδρόμους, αεροδρόμια και ψηφιακές υποδομές στον Εθνικό Σχεδιασμό και να υλοποιηθούν με άλλους πόρους και όχι αυτούς της δίκαιης μετάβασης.
5. Ο σχεδιασμός δίκαιης μετάβασης να αφορά στο σύνολο της ΠΔΜ, με έμφαση στις πληττόμενες περιοχές, ώστε να επιτευχθεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο η ισόρροπη ανάπτυξή της.
6. Να οριστεί πράσινο τέλος στις ΑΠΕ, συναρτήσει των επιπτώσεων της αλλαγής του παραγωγικού μοντέλου και της εκμετάλλευσης των εδαφών και των δικτύων, ως αντιστάθμισμα του λιγνιτικού πόρου που χάνεται, το οποίο δεν θα επωμιστούν οι παραγωγοί, αλλά η πολιτεία και που θα αφορά στο σύνολο της ΠΔΜ.
7. Να βρεθεί βιώσιμη λύση για την λειτουργία των τηλεθερμάνσεων, λαμβάνοντας υπόψη το κριτήριο της βιώσιμης ανάπτυξης, το οποίο μπορεί να δημιουργήσει πρόβλημα στη χρηματοδότηση από Ευρωπαϊκούς Πόρους.
8. Η διασφάλιση της λειτουργίας του ΑΗΣ Πτολεμαΐδα 5 και μετά το 2028, αλλά και η παράταση λειτουργίας των ΑΗΣ Μελίτης και Αγίου Δημητρίου, εφαρμόζοντας τεχνολογίες δέσμευσης CO₂, που θα τους καταστήσουν ως ένα βαθμό βιώσιμους, τουλάχιστον για όσα χρόνια χρειαστούν, μέχρι να αντισταθμιστούν το χαμένο ΑΕΠ και οι χαμένες θέσεις εργασίας της περιοχής.
9. Να ισχύσει χαμηλό ενεργειακό τιμολόγιο για τις επιχειρήσεις που είναι εγκατεστημένες ή θα εγκατασταθούν στην Περιφέρειά μας.
10. Να επιλεγεί κατάλληλο σύστημα διακυβέρνησης, στο οποίο να υπάρχει ουσιαστική συμμετοχή της ΠΔΜ, δημιουργώντας ένα παρατηρητήριο για την μετάβαση, που θα λειτουργεί υποστηρικτικά στο σύστημα διακυβέρνησης και θα παρακολουθεί την εξέλιξη και υλοποίηση του εν λόγω εγχειρήματος.
11. Να προβλεφθεί η προώθηση πράσινων τεχνολογιών στις επιχειρήσεις της περιοχής, μέσω ειδικών κινήτρων.
12. Να ξεκαθαρίσει από την πλευρά της η ΔΕΗ, το επιχειρηματικό της πλάνο για την περιοχή μας, έτσι ώστε να δούμε πώς θα κινηθεί η ίδια αναπτυξιακά, αλλά και να ξεκαθαρίσει το θολό τοπίο που υπάρχει σήμερα γύρω από τα εδάφη που καταλαμβάνει και τις εγκαταστάσεις που δεσμεύει.
13. Να τροποποιηθούν οι ΜΠΕ που έχουν ήδη εκπονηθεί, ως προς το χρόνο και ως προς τις χρήσεις γης, ώστε να ξεκινήσει άμεσα η διαδικασία της αποκατάστασης των εδαφών, με την προϋπόθεση ότι δεν θα αντληθούν πόροι από το ταμείο δίκαιης μετάβασης και φυσικά δεν θα περιλαμβάνουν την αποκατάσταση των εδαφών που θα προορίζονται για χρήση από τη ΔΕΗ.
14. Να αναβαθμιστεί ο ρόλος του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας, ώστε να αποτελέσει σημαντικό πυλώνα ανάπτυξης και να συνδεθεί με τις επιχειρήσεις που θα δραστηριοποιούνται στην περιοχή.
15. Να προβλεφθεί η αξιοποίηση του λιγνίτη σε εξωηλεκτρικές χρήσεις, καθώς ο λιγνίτης αποτελεί ένα εθνικό στρατηγικό απόθεμα.
16. Να διευρυνθεί η ρήτρα της δίκαιης μετάβασης στο σύνολο της ΠΔΜ, στο πλαίσιο της ισόρροπης ανάπτυξης που προτείνει και η Ε.Ε.
17. Να ενεργοποιηθεί άμεσα το μεταβατικό πρόγραμμα, με δράσεις οι οποίες θα στηρίζουν και θα επιδοτούν την εργασία και όχι την ανεργία και θα έχουν άμεση εφαρμογή στην οικονομία της περιοχής, χωρίς να απαιτούν θεσμικές παρεμβάσεις, όπως είναι για παράδειγμα ένα διευρυμένο πρόγραμμα εξοικονόμησης ενέργειας, που δεν θα αφορά μόνο σε κατοικίες, αλλά και σε επιχειρήσεις, σε κτήρια του δημόσιου και ευρύτερα δημόσιου τομέα. Το πρόγραμμα αυτό μπορεί να κινήσει άμεσα την οικονομία της περιοχής, να συγκρατήσει την ανεργία και το χαμένο ΑΕΠ και να λειτουργήσει ως αφετηρία, ώστε να καταστεί η Περιφέρειά μας, η πρώτη πράσινη Περιφέρεια της Ελλάδας. Αυτό αποκτά ακόμα μεγαλύτερη σημασία αν λάβουμε υπόψη ότι η ΠΔΜ είναι η πιο ψυχρή Περιφέρεια της Ελλάδας.
18. Την ενσωμάτωσή τους στο ΣΔΑΜ.

e-ptolemeos.gr