Το βιβλίο περιέχει αρχαϊσμούς, δηλαδή λέξεις και γραμματικά στοιχεία από προηγούμενες φάσεις εξέλιξης της ελληνικής γλώσσας που χρησιμοποιούνται μέχρι σήμερα από τις παλιότερες γενιές στην απομονωμένη περιοχή του Γράμμου Νομού Καστοριάς, ενώ έχει εγκαταλειφθεί η χρήση τους στη σύγχρονη γλώσσα. Τα στοιχεία αυτά είναι το αντικείμενο αναζήτησης και επιλογής στην εργασία αυτή.
Η μελέτη του λεξιλογίου στηρίχτηκε σε έγκυρες λεξικογραφικές πηγές και εκτενή βιβλιογραφία. Αρκετά λήμματα συνοδεύονται από συμπληρωματικά σχόλια και πληροφορίες, κατά περίπτωση.
Παρατίθενται στην Εισαγωγή πίνακες με συνώνυμα και ταυτόσημα, διπλοτυπίες, πολυτυπίες και οικογένειες λέξεων που δηλώνουν την έκταση και την ποικιλία του παλιότερου -αρχαίου και βυζαντινού- λεξιλογίου του ιδιώματος.
Τα ερμηνεύματα υποστηρίζονται, στην πλειονότητά τους, με παραδείγματα χρήσης.
Επίσης μαίνεται ενδεικτικά η γεωγραφική διασπορά των αρχαϊσμών σε διαλέκτους άλλων γεωγραφικών περιοχών· έτσι διαπιστώνεται ότι στον Γράμμο υπάρχουν αρχαϊσμοί κοινοί με τις άλλες περιοχές του ελλαδικού χώρου και τη Βόρειο Ήπειρο, αλλά και με μακρινές περιοχές όπως ο Πόντος, η Κύπρος, η Καππαδοκία, η Ουκρανία, η Ανατολική Ρωμυλία και η Κάτω Ιταλία.
Κατανοείται το ιστορικό βάθος και η ζωντανή συνέχεια της ελληνικής γλώσσας στο στόμα των απλών ανθρώπων και στη λόγια παράδοση, τόσο από την αρχαία γλώσσα -απ’ όπου προέρχεται ο μεγαλύτερος αριθμός αρχαϊσμών- όσο και από τη μεταγενέστερη και τη μεσαιωνική ελληνική, η οποία βιώνεται αμεσότερα στην καθημερινή ομιλία. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου).
Η μελέτη του λεξιλογίου στηρίχτηκε σε έγκυρες λεξικογραφικές πηγές και εκτενή βιβλιογραφία. Αρκετά λήμματα συνοδεύονται από συμπληρωματικά σχόλια και πληροφορίες, κατά περίπτωση.
Παρατίθενται στην Εισαγωγή πίνακες με συνώνυμα και ταυτόσημα, διπλοτυπίες, πολυτυπίες και οικογένειες λέξεων που δηλώνουν την έκταση και την ποικιλία του παλιότερου -αρχαίου και βυζαντινού- λεξιλογίου του ιδιώματος.
Τα ερμηνεύματα υποστηρίζονται, στην πλειονότητά τους, με παραδείγματα χρήσης.
Επίσης μαίνεται ενδεικτικά η γεωγραφική διασπορά των αρχαϊσμών σε διαλέκτους άλλων γεωγραφικών περιοχών· έτσι διαπιστώνεται ότι στον Γράμμο υπάρχουν αρχαϊσμοί κοινοί με τις άλλες περιοχές του ελλαδικού χώρου και τη Βόρειο Ήπειρο, αλλά και με μακρινές περιοχές όπως ο Πόντος, η Κύπρος, η Καππαδοκία, η Ουκρανία, η Ανατολική Ρωμυλία και η Κάτω Ιταλία.
Κατανοείται το ιστορικό βάθος και η ζωντανή συνέχεια της ελληνικής γλώσσας στο στόμα των απλών ανθρώπων και στη λόγια παράδοση, τόσο από την αρχαία γλώσσα -απ’ όπου προέρχεται ο μεγαλύτερος αριθμός αρχαϊσμών- όσο και από τη μεταγενέστερη και τη μεσαιωνική ελληνική, η οποία βιώνεται αμεσότερα στην καθημερινή ομιλία. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου).
“Αρχαίες και βυζαντινές λέξεις στο γλωσσικό ιδίωμα του Γράμμου”
του Χρήστου Παπαρίζου
Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών 2019
Περιεχόμενα
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η επιλογή των λέξεων
Οι κατηγορίες αρχαϊσμών
Η γεωγραφική προέλευση των ομιλητών και η συλλογή του υλικού
Παρατηρήσεις
Βραχυγραφίες
Βιβλιογραφία
Έργα, μελέτες, λεξικά, γλωσσάρια, λαογραφικές εργασίες, σύνδεσμοι – ηλεκτρονικές εκδόσεις, συνεργάτες
Γλωσσάρια ανά γεωγραφική περιοχή
Συγγραφείς αρχαίοι και βυζαντινοί
Όροι, οικωνύμια, τοπωνύμια
Σύμβολα
Φωνητική απόδοση συμβόλων και λέξεων
Φωνήεντα
Σύμφωνα
ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ
Ο Χρίστος Α. Παπαρίζος είναι διδάκτωρ εφ. Γλωσσολογίας, κάτοχος master στην εφ. Γλωσσολογία – Διδακτική των Ζωντανών Γλωσσών και πτυχιούχος του Τμήματος Γαλλικής γλώσσας της Φιλοσοφικής Σχολής του Α.Π.Θ. Ως ερευνητής και μετέπειτα ως Σύμβουλος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου (1997-2006), εισήγαγε τη σύγχρονη Διδακτική της Γλώσσας ως πεδίο της εφαρμοσμένης γλωσσολογίας στην ελληνική πρωτοβάθμια εκπαίδευση και είχε την εποπτεία σχεδιασμού των αντίστοιχων εφαρμογών στη σύνταξη των επίσημων Προγραμμάτων Σπουδών γλώσσας και των προδιαγραφών διδακτικού υλικού. Έχει διδάξει σε μαθητές διαλεκτόφωνων περιοχών της Κεντρικής Μακεδονίας. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα, παράλληλα με τη μητρική γλώσσα, αφορούν τη βαλκανική γλωσσολογία, τα εθνογλωσσικά ζητήματα, όπως και τις συνέπειες των ενιαίων οικονομικών χώρων, με την ελεύθερη διακίνηση προσώπων και πραγμάτων, στις γλώσσες της περιοχής.
Έχει δημοσιεύσει βιβλία και πολλά άρθρα σε επιστημονικά περιοδικά και ανακοινώσεις σε πρακτικά συνεδρίων.
Έχει δημοσιεύσει βιβλία και πολλά άρθρα σε επιστημονικά περιοδικά και ανακοινώσεις σε πρακτικά συνεδρίων.
