Η Mάνη είναι από τις λίγες περιοχές της Ελλάδας που έχει διατηρήσει σε μεγάλο βαθμό αναλλοίωτα τα ήθη και τα έθιμά της στη διαδρομή των αιώνων. Σ’ αυτό το αναλλοίωτο στοιχείο της μανιάτικης παράδοσης είναι αφιερωμένο το πέμπτο «Τετράδιο» της σειράς «Λαογραφικές Καταγραφές» του Λυκείου των Ελληνίδων με τίτλο Ήθη και έθιμα της Μάνης (σελίδες 92, Αθήνα 2020).
Συγγραφέας του κειμένου είναι ο Στυλιανός Πετρέας, από παλιά και επιφανή μανιάτικη γενιά, η οποία όπως λέγεται κρατάει από τους Παλαιολόγους. Ο ίδιος γεννήθηκε και πέθανε (1920) στην Μάνη και υπήρξε παθιασμένος εραστής του τόπου του, στον οποίο άλλωστε αφιέρωσε και άλλες μελέτες και γραπτά, που χάθηκαν δυστυχώς όταν κάηκε το πυργόσπιτο στο οποίο φυλάσσονταν. Διδάκτωρ της φιλοσοφίας, με σπουδές στην Γερμανία, ο Στυλιανός Πετρέας δίδαξε επί πολλά χρόνια και έγραψε επίσης πολλά.
Την πραγματεία Ήθη και έθιμα της Μάνης την παρουσίασε σε νεαρή ηλικία, το 1893, όταν ακόμη σπούδαζε στο ‘Ερλανγκεν. Εδώ, ο αναγνώστης περιηγείται πρώτα στο κακοτράχαλο και άνυδρο μανιάτικο τοπίο, κι αυτό για να κατανοήσει κατόπιν καλύτερα το νήμα που συνδέει τους σημερινούς Μανιάτες με την αρχαία Σπάρτη, πολλά ήθη και έθιμα της οποίας διατηρούνταν ατόφια στη Μάνη ακόμη και μέχρι πολύ πρόσφατα. Ο Στυλιανός Πετρέας εφιστά την προσοχή στον χαρακτήρα των Μανιατών, στη δομή της μανιάτικης οικογένειας, στην οργάνωση της κατοικίας της, στα έθιμα γύρω από τη γέννηση, τον γάμο, τον θάνατο, αλλά και στις λαϊκές δοξασίες και την μαντεία, μ’ άλλα λόγια σε όλα όσα αφορούν τα βασικά στάδια του κύκλου της ζωής, κι αυτό σε μια κλειστή γεωγραφική περιοχή που διατήρησε συνήθειες αιώνων και δεν γνώρισε ποτέ σκλαβιά.
Το Λύκειον των Ελληνίδων απέκτησε το κείμενο χάρη στην ευγενική προσφορά της Εφόρου του Τμήματος Προβλημάτων Γυναίκας και Παιδιού Έφης Πετρέα, που “ξετρύπωσε” αυτή την ξεχασμένη μελέτη του προγόνου του συζύγου της και θέλησε να την φέρει στο φως. Η Ειδική Γραμματέας του Λυκείου των Ελληνίδων Κατερίνα Δασκαλάκη ανέλαβε από εκεί κι έπειτα την όλη επιμέλεια του “Τετραδίου”, επειδή το αρχικό κείμενο ήταν γραμμένο σε αρχαΐζουσα καθαρεύουσα, επομένως έχρηζε μεταγλώττισης, και επειδή κάποιες βιβλιογραφικές και άλλες επεξηγήσεις κρίθηκαν απαραίτητες. Το “Τετράδιο” είναι εικονογραφημένο και στο δεύτερο μέρος του δημοσιεύεται και φωτογραφική αποτύπωση του πρωτοτύπου, για τον αναγνώστη που θα ήθελε να ανατρέξει και σε αυτό.
Στη σειρά «Λαογραφικές Καταγραφές» του Λυκείου των Ελληνίδων κυκλοφορούν επίσης οι μελέτες:
Γιάννης Ζέρβας: Τελετουργικά έθιμα στο χωριό Στύρφακα της Δυτικής Φθιώτιδας. (εξαντλημένο)
Γιάννης Ζέρβας: Γάμος στην Κάρπαθο: το «γύρεμα» του γαμπρού στα χωριά Απέρι και Όθος. (εξαντλημένο)
Λευτέρης Δρανδάκις: Ο Τρανός Χορός στη Βλάστη Κοζάνης. (εξαντλημένο)
Λευτέρης Δρανδάκις: Ο Καλόγερος, ένα πολυσήμαντο θρακικό έθιμο.
(Διατίθενται στο Λύκειον των Ελληνίδων, τηλ. 2103611042, 2103628978, [email protected])
ΜΥΡΙΑ ΟΣΑ [γ]ραμμένα, εν πανίον. 1821-2021
Παράλληλα, το Μουσείο Ιστορίας της Ελληνικής Ενδυμασίας του Λυκείου των Ελληνίδων δίνει το «παρών» στους εορτασμούς για τα 200 χρόνια από την Επανάσταση με την ψηφιακή έκθεση «ΜΥΡΙΑ ΟΣΑ [γ]ραμμένα, εν πανίον. 1821-2021».
Η έκθεση παρουσιάζει πλήθος μικρές ιστορίες στο φόντο μιας μεγάλης, με σημείο αναφοράς το ένδυμα, τους μετασχηματισμούς του, καθώς και τις διαφορετικές χρήσεις του, αλλά και την επιρροή του στη μόδα από την εποχή της Επανάστασης έως σήμερα. Διαρθρώνεται σε 12 θεματικές ενότητες, κάθε μία από τις οποίες αναπτύσσεται μέσα από έργα βίντεο σύγχρονων εικαστικών.
Τα θέματα αναρτώνται σαν έργο σε εξέλιξη, κάθε Παρασκευή και ώρα 18.21, σε ψηφιακό περιβάλλον, διαθέσιμο στην ιστοσελίδα https://1821.lykeionellinidon.com. Ωστόσο, όταν οι περιστάσεις το επιτρέψουν επιλεγμένες θεματικές ενότητες θα παρουσιαστούν παράλληλα και στους χώρους του Μουσείου Ιστορίας της Ελληνικής Ενδυμασίας (Δημοκρίτου 7, Κολωνάκι) και του Κεντρικού κτιρίου του Λυκείου των Ελληνίδων (Δημοκρίτου 14, Κολωνάκι), επιτυγχάνοντας τη σύνδεση του φυσικού και του ψηφιακού κόσμου.
ΑΠΕ
