Σε συνέντευξη που μάς παραχώρησε ο χειρουργός-οφθαλμίατρος κ. Κωνσταντίνος Αυγίκος, μάς μιλάει για την επίδραση της αυξημένης χρήσης οθονών στα παιδικά μάτια και τις οφθαλμολογικές παθήσεις των παιδιών, μάς δίνει συμβουλές για το πώς θα προστατεύσουμε την όρασή μας και χρήσιμες πληροφορίες για τον προληπτικό οφθαλμολογικό έλεγχο.
Της Ελένης Κωστοπούλου
Στη σημερινή εποχή, η ταχύτητα εναλλαγής των εικόνων που περνάνε από τα μάτια μας είναι μεγαλύτερη απ’ ό,τι στο παρελθόν. Πόσο επιβαρύνει αυτό την υγεία των ματιών μας;
Η ταχεία εναλλαγή των εικόνων, σαν αποτέλεσμα της κατακλυσμιαίας εισβολής των οθονών στην καθημερινή μας ζωή, δεν αποτελεί τόσο μεγάλο πρόβλημα για τα μάτια σαν όργανα-υποδοχείς της όρασης όσο για τον εγκέφαλο που καλείται να επεξεργαστεί μεγάλο όγκο πληροφορίας σε μικρό χρόνο. Η επίδραση αυτή, αναμφισβήτητα πολυεπίπεδη, αποτελεί αντικείμενο συνεχιζόμενης επιστημονικής έρευνας σε διάφορα πεδία και θα περάσει καιρός μέχρι να καταλήξουμε σε ασφαλή συμπεράσματα.
Ο εγκλεισμός των παιδιών στο σπίτι και η τηλεκπαίδευση αύξησε εκθετικά το χρόνο χρήσης οθονών σε καθημερινή βάση. Τι θα συμβουλεύατε τους γονείς και τα παιδιά για να προστατεύσουν τα μάτια τους;
Ξεκινώντας, σημαντικό ρόλο παίζει η απόσταση της οθόνης από τα μάτια η οποία σχετίζεται με το μέγεθός της. Για μια συνήθη διαγώνιο (15 – 19 ίντσες) η οθόνη θα πρέπει να βρίσκεται περίπου 50 εκατοστά από τα μάτια ή περίπου όσο το τεντωμένο μας χέρι ενώ, αν μιλάμε για θέαση τηλεόρασης, η απόσταση θα πρέπει να υπερβαίνει τα 2-3 μέτρα. Το κέντρο της οθόνης θα πρέπει να βρίσκεται στο ύψος των ματιών ώστε ο αυχένας να μην βρίσκεται σε κάμψη και γενικότερα να υπάρχει μια σωστή θέση του σώματος. Η φωτεινότητα δεν θα πρέπει να υπερβαίνει αυτή του περιβάλλοντος χώρου.
Κυριότερη παράμετρος, όμως, είναι σαφώς ο χρόνος που περνάμε μπροστά από την οθόνη τόσο σαν σύνολο όσο και από άποψης διαλλειμάτων. Δημοφιλής στις ΗΠΑ και αρκετά ενδεικτικός είναι ο κανόνας “20-20-20”: για να περιορίσετε την κόπωση των ματιών, κάθε 20 λεπτά στρέψτε το βλέμμα σας σε ένα αντικείμενο τουλάχιστον 20 πόδια (έξι μέτρα) μακριά σας για τουλάχιστον 20 δευτερόλεπτα.
Αν ξεπεραστούν τα όρια, η κόπωση θα έρθει και μαζί της συμπτώματα όπως το τσούξιμο, η φαγούρα, το αίσθημα καύσου και το παροδικό θάμβος της όρασης. Η χρήση τεχνητών λιπαντικών μπορεί να βοηθήσει καθ’ ότι τα παραπάνω οφείλονται στη διαταραχή του δακρυϊκού φιλμ που φυσιολογικά επαλείφει την πρόσθια επιφάνεια των ματιών κι έχει πολυδιάστατο ρόλο.
Εννοείται ότι αν υπάρχει οποιαδήποτε διαθλαστική ανωμαλία (μυωπία, αστιγματισμός, υπερμετρωπία) θα πρέπει να χρησιμοποιούνται διορθωτικά γυαλιά ή φακοί επαφής με τη σωστή διόρθωση. Μεγαλώνοντας τα παιδιά οι βαθμοί τους αλλάζουν, οπότε είναι απαραίτητο να γίνονται οι τακτικοί οφθαλμολογικοί έλεγχοι στα προκαθορισμένα χρονικά διαστήματα.
Ποια είναι η γνώμη σας για τα γυαλιά που κυκλοφορούν στην αγορά και έχουν ως στόχο την προστασία των ματιών από την ακτινοβολία της οθόνης. Η χρήση τους είναι αναγκαία;
Η διάδοση της τεχνολογίας των LEDs αύξησε κατά πολύ την έκθεσή μας στο μπλε φάσμα της ορατής ακτινοβολίας γεγονός που πυροδότησε πολλές έρευνες σχετικά με πιθανές ανεπιθύμητες ενέργειες όχι μόνο στα μάτια αλλά και στον ανθρώπινο οργανισμό γενικότερα. Δημιουργήθηκαν υπόνοιες ότι μπορεί να υπάρχει τοξικότητα για τα κύτταρα του αμφιβληστροειδή όπως και ότι μπορεί να διαταράσσονται οι κιρκαδιανοί ρυθμοί του σώματος. Οι εταιρίες κατασκευής φακών έχουν ενσωματώσει αντίστοιχα φίλτρα σε πολλά από τα προϊόντα τους ενώ και οι κατασκευαστές οθονών προσπαθούν να μειώσουν την εκπομπή του “μπλε φωτός”. Όπως σε κάθε νέο πεδίο έρευνας, υπάρχουν προς το παρόν αντικρουόμενα συμπεράσματα. Συνεπώς, δεν μπορεί να δοθεί ισχυρή σύσταση για τη χρήση τους αλλά ούτε και αποτροπή.
Ποιες είναι οι πιο συχνές οφθαλμολογικές παθήσεις των παιδιών; Από ποια ηλικία και κάθε πότε πρέπει να εξετάζεται από τον οφθαλμίατρο ένα παιδί;
Οφθαλμολογικές παθήσεις με ιδιαίτερη σημασία στην πρώτη παιδική ηλικία, είναι ο συγγενής καταρράκτης, ο στραβισμός, η συγγενής απόφραξη του ρινοδακρυϊκού πόρου και η βλεφαρόπτωση. Αν η όραση του ενός ματιού είναι καλύτερη από του άλλου θα πρέπει να παρθούν μέτρα ώστε να αποφευχθεί η αμβλυωπία (τεμπέλικο μάτι).
Η πρώτη οφθαλμολογική εξέταση πρέπει να γίνεται αμέσως μετά τον τοκετό για να διαγνωστούν τυχόν συγγενείς παθήσεις. Αν το παιδί δεν παρουσιάζει κανένα εμφανές πρόβλημα η επόμενη εξέταση θα πρέπει να γίνει σε ηλικία τριών ετών. Αν βέβαια, τίθεται υποψία οποιουδήποτε προβλήματος, η εξέταση θα πρέπει να γίνει το συντομότερο δυνατό. Τα μεσοδιαστήματα των επανεξετάσεων τίθενται από τον οφθαλμίατρο για κάθε παιδί σε ατομική βάση ανάλογα με τα ευρήματα της εξέτασης.
Θα πρέπει να τονίσουμε ότι πολλές φορές προβλήματα όρασης, ειδικά αν αυτά αφορούν το ένα μόνο μάτι, είναι δυνατό να διαλάθουν της προσοχής των γονέων. Αυτά μπορούν να αποκαλυφθούν μόνο μετά από μία εξέταση στον οφθαλμίατρο. Η έγκαιρη διάγνωση και ακολούθως η θεραπευτική παρέμβαση μπορούν να αντιμετωπίσουν προβλήματα τα οποία, αν αφεθούν, ίσως οδηγήσουν σε μόνιμα ελαττώματα της όρασης με σοβαρές συνέπειες στην ανάπτυξη του παιδιού, τις επιδόσεις του στο σχολείο και τον αθλητισμό αλλά και την επαγγελματική του αποκατάσταση.
Η κατάργηση της υποχρεωτικότητας για οφθαλμολογική εξέταση πριν από την είσοδο του παιδιού στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση νομοτελειακά οδήγησε στην παράλειψη ή την καθυστέρηση των απαραίτητων ελέγχων σε ένα μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού. Ως αποτέλεσμα έχουμε σημαντική άνοδο της καθυστερημένης διάγνωσης προβλημάτων όρασης με αποτέλεσμα οι δυνατότητες θεραπευτικής παρέμβασης να μειώνονται. Η επαναφορά των υποχρεωτικών προληπτικών ελέγχων σε συγκεκριμένες ηλικίες – ορόσημα δεν μπορεί παρά να βελτιώσει το επίπεδο υγείας του πληθυσμού.
Τι ακριβώς περιλαμβάνει ένας πλήρης οφθαλμολογικός έλεγχος στα παιδιά;
Οι δοκιμασίες στις οποίες υποβάλλονται τα παιδιά διαφοροποιούνται ανάλογα με την ηλικία τους. Στον πρώτο οφθαλμολογικό έλεγχο αμέσως μετά τη γέννηση γίνεται κυρίως μια εκτίμηση της ανατομίας των ματιών με σκοπό να αποκλειστούν σοβαρές συγγενείς ανωμαλίες ή λοιμώξεις. Στην πορεία αρχίζουν να αποκτούν σημασία οι κινήσεις των ματιών και η συνεργασία μεταξύ τους, η ανάπτυξη της διόφθαλμης όρασης, η αντίληψη των χρωμάτων και η οπτική οξύτητα. Είναι πιθανό ο οφθαλμίατρος να χορηγήσει σταγόνες στο παιδί προκειμένου να διασταλούν οι κόρες των ματιών ώστε να αποκτήσει μια καλή εικόνα του βυθού (βυθοσκόπηση) ή να αποκαλύψει τους πραγματικούς βαθμούς αμετρωπίας. Στις περισσότερες περιπτώσεις, η επίσκεψη στον οφθαλμίατρο είναι μια διασκεδαστική εμπειρία για το παιδί.
Πώς μπορούμε να καταφέρουμε και να πείσουμε ένα παιδί σε μικρή ηλικία να φοράει τα γυαλιά του;
Θα ξαφνιαστείτε από το πόσο μεγάλο είναι το ποσοστό των παιδιών που αποδέχεται πολύ γρήγορα τη χρήση των διορθωτικών γυαλιών, ιδιαίτερα όσο μεγαλύτερο είναι το διαθλαστικό πρόβλημα. Σε κάθε περίπτωση είναι προτιμότερο το παιδί να έχει επιλέξει μόνο του το σκελετό των γυαλιών του, να υπάρχει σωστή εφαρμογή στο πρόσωπο και να του δοθεί χρόνος ώστε να προσαρμοστεί στη χρήση τους. Οι γονείς θα πρέπει να είναι “δίπλα” στο παιδί όσο αυτό ξανα-ανακαλύπτει τον κόσμο μέσα από τα νέα του γυαλιά!
Από ποια ηλικία πρέπει να φοράμε στο παιδί γυαλιά ηλίου;
Τα βρέφη θα πρέπει ούτως ή άλλως να προστατεύονται από τον ήλιο με τη χρήση κατάλληλου ρουχισμού, καπέλου με γείσο και επάλειψη ηλιοπροστατευτικών σκευασμάτων στο εκτεθειμένο δέρμα τους. Σύμφωνα με τις συστάσεις φορέων εγνωσμένου κύρους, όπως η American Academy of Ophthalmology, δεν υπάρχει κανένας λόγος παιδιά ακόμη και νεώτερα του ενός έτους να μην φορούν γυαλιά ηλίου αρκεί αυτά να πληρούν κάποια πρότυπα σχετικά με την προστασία από την υπεριώδη ακτινοβολία και την αντοχή τους σε θραύση.
Πολλά παιδιά όταν μπαίνουν στην εφηβεία επιθυμούν να αντικαταστήσουν τα γυαλιά τους με φακούς επαφής. Μπορεί να είναι αυτό επικίνδυνο;
Η χρήση φακών επαφής μπορεί να αποδειχθεί επικίνδυνη σε οποιαδήποτε ηλικία αν δεν τηρούνται οι βασικές αρχές φροντίδας τους, τις οποίες θα πρέπει να γνωρίζουν οι χρήστες. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να έχει προηγηθεί εκτενής εκπαίδευση από τον οπτικό και, τουλάχιστον τον πρώτο καιρό, να υπάρχει επίβλεψη από έναν ενήλικο. Με αυτές τις προϋποθέσεις, οι έφηβοι μπορούν να απολαύσουν με ασφάλεια την καλύτερη όραση και τους επιπλέον βαθμούς ελευθερίας σε σχέση με τα γυαλιά, ειδικά στις μεγάλες αμετρωπίες. Επιπλέον, αποκτούν μια σαφή εικόνα για το πώς θα μπορούσε να είναι η ενήλικη ζωή τους μετά από μια διαθλαστική επέμβαση που θα τους απάλλασσε οριστικά από το πρόβλημα.
Κλείνοντας τη συνέντευξη, υπάρχει κάτι άλλο που θα θέλατε να προσθέσετε;
Θα ήθελα να σας ευχαριστήσω που μου δώσατε την ευκαιρία να απευθυνθώ στους αναγνώστες σας επιλύοντας, ελπίζω, κάποιες απορίες τους. Για τον ιατρό είναι ευχής έργο να έχει απέναντί του έναν σωστά ενημερωμένο ασθενή. Δυστυχώς, η πληθώρα πηγών πληροφόρησης και η ελεγχόμενη αξιοπιστία πολλών από αυτές καταλήγουν στη διαμόρφωση συγκεχυμένων απόψεων περί υγείας στο ευρύ κοινό. Η έγκυρη ενημέρωση, λοιπόν, με τρόπο απλό και κατανοητό αποτελεί μια από τις σημαντικότερες υποχρεώσεις του ιατρού προς την κοινότητα. Στα πλαίσια αυτά, παραμένω στη διάθεσή σας για να ρίξουμε άπλετο φως και σε άλλες πτυχές της Οφθαλμολογίας οποτεδήποτε το κρίνετε σκόπιμο.
Σας ευχαριστώ πολύ για την ενημερωτική συνέντευξη που μάς παραχωρήσατε και για το χρόνο που μάς διαθέσατε.
Από την εφημερίδα ΝΕΑ ΚΑΣΤΟΡΙΑ
