Η δήλωση του Προέδρου των ΗΠΑ Μπαίντεν, «για την άρση των πνευματικών δικαιωμάτων των φαρμακευτικών εταιριών για τα εμβόλια της πανδημίας και την ελεύθερη παραγωγή αυτών», είναι η σημαντικότερη δήλωση πολιτικού ηγέτη παγκοσμίως από τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο και μετά.
Ο Πρόεδρος των ΗΠΑ που εκπροσωπεί την κατεξοχήν καπιταλιστική χώρα στον πλανήτη, θέτει το ζήτημα της άρσης των πνευματικών δικαιωμάτων για το καλό της ανθρωπότητας, ενώ καμίας χώρας πολιτικός ηγέτης ανεξαρτήτως της πολιτικής φιλοσοφίας, καπιταλιστικής, σοσιαλιστικής ή κομμουνιστικής δεν έθεσε το ζήτημα της άρσης των πνευματικών δικαιωμάτων. Τίθενται επομένως τα εξής ερωτήματα:
1. Κατά πόσο είναι εφικτή, νόμιμη και οικονομικά αποδεκτή η άρση των πνευματικών δικαιωμάτων;
2. Η άρση των πνευματικών δικαιωμάτων έρχεται σε αντίθεση με τα συνταγματικά δικαιώματα της ατομικής ιδιοκτησίας και της οικονομικής ελευθερίας;
Το ελληνικό σύνταγμα στο άρθρο 17, παρ.1 αναφέρεται η ιδιοκτησία τελεί υπό την προστασία του κράτους, τα δικαιώματα όμως που απορρέουν απ΄΄ αυτή δεν μπορούν να ασκούνται εις βάρος του εθνικού συμφέροντος. Στην παρ. 2 κανένας δεν στερείται την ιδιοκτησία του, παρά μόνο για δημοσία ωφέλεια, προηγείται δε η πλήρης αποζημίωση των απαλλοτριωμένων.
Στο άρθρο 21, παρ.3 αναφέρεται ότι το κράτος μεριμνά για την υγεία των πολιτών και παίρνει ειδικά μέτρα….
Επομένως η ιδιοκτησία και η οικονομική ελευθερία τελεί υπό την προστασία του κράτους. Αναστέλλεται ή απαλλοτριώνεται μόνο εφόσον πρόκειται για την δημόσια ωφέλεια και την προστασία της υγείας των πολιτών.
Αυτές οι διατάξεις ενσωματώνονται σ΄ όλα τα δημοκρατικά συντάγματα του κόσμου. Πολύ πιο προοδευτικές απόψεις για τα ανωτέρω ζητήματα είναι καταγεγραμμένες στο πρωτογενές δίκαιο της Ε.Ε.
Στην ενοποιημένη συνθήκη της Ε.Ε 2016/C202/01, στο άρθρο 3, παρ.1. Η Ένωση έχει σκοπό να προάγει την ειρήνη, τις αξίες της και την ευημερία των λαών της. 2. Η Ένωση παρέχει στους πολίτες της χώρο ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης χωρίς εσωτερικά σύνορα, μέσα στον οποίο εξασφαλίζεται η ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων σε συνδυασμό με κατάλληλα μέτρα όσον αφορά τους ελέγχους στα εξωτερικά σύνορα, το άσυλο, τη μετανάστευση και την πρόληψη και καταστολή της εγκληματικότητας. 3. Η Ένωση εγκαθιδρύει εσωτερική αγορά. Εργάζεται για την αειφόρο ανάπτυξη της Ευρώπης με γνώμονα την ισόρροπη οικονομική ανάπτυξη και τη σταθερότητα των τιμών, την κοινωνική οικονομία της αγοράς με υψηλό βαθμό ανταγωνιστικότητας, με στόχο την πλήρη απασχόληση και την κοινωνική πρόοδο, και το υψηλό επίπεδο προστασίας και βελτίωσης της ποιότητας του περιβάλλοντος. Προάγει την επιστημονική και τεχνολογική πρόοδο.
Επομένως η Ε.Ε, λειτουργεί υπό την υπέρτατη θεμελιώδη αρχή της ελεύθερης οικονομίας της αγοράς, υπό την αίρεση της κοινωνικής οικονομίας. Δηλαδή η οικονομική ελευθερία είναι θεμιτή εφόσον προάγει την ισόρροπη κοινωνική ανάπτυξη ή τα όρια αυτής είναι μέχρι εκεί που δεν βλάπτεται το κοινωνικό συμφέρον.
Υπέρτατη αρχή που κατισχύει έναντι των ατομικών δικαιωμάτων και των ατομικών οικονομικών ελευθεριών είναι η κοινωνική ωφέλεια και το δημόσιο όφελος. Επί πλέον συνδράμει η Ε.Ε, στην επιστημονική και τεχνολογική πρόοδο δεν την απαγορεύει ή δεν αναστέλλει. Δεν βάζει φραγμούς στην καινοτομία.
Καθοριστικό είναι το άρθρο 17, της Χάρτας των θεμελιωδών δικαιωμάτων της Ε.Ε, (2016/C202/02), που αποτελεί μέρος του θεμελιώδους (και άρα υποχρεωτικού), δικαίου της Ε.Ε, παρ. 1 «κάθε πρόσωπο δικαιούται να είναι κύριος των νομίμως κτηθέντων αγαθών του, να τα χρησιμοποιεί, να τα διαθέτει και να τα κληροδοτεί. Κανείς δεν μπορεί να στερείται την ιδιοκτησία του παρά μόνο για λόγους δημόσιας ωφέλειας.. …Η χρήση των αγαθών μπορεί να υπόκειται σε περιορισμούς από τον νόμο, εφόσον αυτό είναι αναγκαίο προς το γενικό συμφέρον».
Το δε άρθρο 52 που αναφέρεται στην εμβέλεια και ερμηνεία των δικαιωμάτων παρ. 1 “περιορισμοί επιτρέπεται να επιβάλλονται μόνο εφόσον είναι αναγκαίοι και ανταποκρίνονται πραγματικά σε στόχους γενικού ενδιαφέροντος που αναγνωρίζει η Ένωση ή στην ανάγκη προστασίας των δικαιωμάτων και ελευθεριών τρίτων”.
Συμπερασματικά, η προστασία της υγείας και η γενικότερη κοινωνική ωφέλεια και συμφέρον, αποτελούν τον ουσιώδη λόγο και την δικαιολογητική βάση της άρσης των ιδιοκτησιακών δικαιωμάτων των εμβολίων κατά του ιού της πανδημίας.
Ο Πρόεδρος των ΗΠΑ σηματοδοτεί, πέραν των άλλων, μία σημαντική στροφή στην εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ. Η γενική στρατηγική του απελθόντος Προέδρου Τράμπ, ήταν πρώτα η Αμερική. Η νέα εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ συνοψίζεται στο Πρώτα ο Κόσμος. Όχι με την μεταπολεμική στρατηγική της επιβολής και της βίας αλλά της συνεργασίας και της αλληλεγγύης, τουλάχιστον στον τομέα των υγειονομικών κρίσεων. Προξενεί όμως τεράστιο ζήτημα η αφωνία του ΟΗΕ, του ΠΟΥ, των Μ.Κ.Ο, των περιβαλλοντικών οργανώσεων και κυρίως των φιλανθρωπικών ιδρυμάτων των ΗΠΑ, όπου όχι μόνο σιωπούν αλλά αντιτίθενται στην άρση των πνευματικών δικαιωμάτων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το κοινωφελές ίδρυμα του Μπιλ Γκέιτς, όπου διαφώνησε για την άρση αυτών.
Το ζήτημα δεν είναι πολιτικό, υπό την στενή και βραχυπρόθεσμη έννοια των κυβερνητικών ή πολιτικών δοξασιών και δογμάτων του κάθε κράτους αλλά είναι κοινωνικό, και ως κοινωνικό αναφέρεται σε όλα τα συντάγματα των κρατών του πλανήτη.
Η Ε.Ε, ενώ έχει το πληρέστερο και πιο προοδευτικό θεσμικό νομικό πλαίσιο, δεν μπορεί να αρθρώσει ενιαίο λόγο. Ο Μακρόν για παράδειγμα συντάσσεται με τον Μπάιντεν, ενώ αντίθετα η Μέρκελ αντιτίθεται. Αναδεικνύεται το μεγαλύτερο πρόβλημά της Ε.Ε. Δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει αποτελεσματικά τα εργαλεία άσκησης της κοινωνικής και οικονομικής πολιτικής, εξ αίτιας της έλλειψης κεντρικής κυβέρνησης.
Εκτός αυτού μία σειρά διεθνών συμβάσεων όπως για παράδειγμα η απαγόρευση χρήσης βιολογικών όπλων (Διεθνής σύμβαση Γενεύης 1997), ή της προστασία της βιοποικιλότητας και της πολιτιστικής πολυμορφίας του ΟΗΕ, (Διεθνής σύμβαση Ρίο 1992, για την βιολογική ποικιλότητα), θέτουν συγκεκριμένο πλαίσιο που αφορά την διασυνοριακή διασπορά και την προφύλαξη του περιβάλλοντος και του ανθρώπου.
Ρυθμίζονται δε η διασυνοριακή ρύπανση και η διασυνοριακή ευθύνη με σωρεία διεθνών συμβάσεων για το περιβάλλον, μέρος του οποίου είναι και ο άνθρωπος. Το περιβάλλον έχει ανακηρυχθεί πλέον ως πολιτιστική κληρονομιά και κοινωνική ιδιοκτησία και ως εκ τούτου έννομο κοινωνικό αγαθό. Η δε προστασία αυτού καθώς και της προστασίας της ποιότητας της ζωής του ανθρώπου αποκαλείται παγκόσμιο κοινωνικό όφελος, επί της οποίας δεν υφίσταται κανένα ατομικό δικαίωμα ιδιοκτησίας.
Είναι αναγκαίο να επισημανθεί ότι όλα τα συντάγματα τουλάχιστον της Δύσης, αναφέρονται στην κοινωνική οικονομία της αγοράς. Ο όρος κοινωνική οικονομία είναι υπερβατικός. Διαπερνά τις βραχυπρόθεσμες κυβερνήσεις, τις πολιτικές φιλοσοφίες ή θρησκευτικές ή στενές κομματικές αντιλήψεις η καπιταλιστικές, σοσιαλιστικές ή κομμουνιστικές αντιλήψεις (ιδεοληψίες). Καλύπτει το σύνολο των πολιτών ανεξαρτήτως κόμματος, φυλής, χρώματος η θρησκευτικών αντιλήψεων αυτών.
Επομένως το ζήτημα δεν είναι κομματικό ή φιλοσοφικών και πολιτικών ιδεοληψιών αλλά κοινωνικό. Οι διαφωνίες ή έριδες ή οι αντεγκλήσεις δεν έχουν νόημα. Το πρόβλημα δεν είναι ποιος το λέει αλλά ποιος το κάνει.
Επιβάλλεται επομένως η άμεση άρση των πνευματικών ιδιοκτησιακών δικαιωμάτων των εμβολίων για το κοινωνικό όφελος. Δεύτερον τροποποίηση της Διεθνούς σύμβασης της Γενεύης 1997, που αναφέρεται στην απαγόρευση όχι μόνο της χρήσης αλλά και της έρευνας καλλιέργειας ιών για πολεμικά όπλα. Τρίτον επιβάλλεται η δημιουργία Διεθνούς Παγκόσμιου Ταμείου για την έρευνα, την προστασία από τους ιούς, καθώς και για την αντιμετώπιση μελλοντικών πανδημιών.
Σε αντίθετη περίπτωση θα πρέπει να εξηγήσουν και να αποδείξουν οι κυβερνήσεις όλου του κόσμου στους αρνητές των εμβολίων αρχικά αλλά και σ΄ όλους του πολίτες του κόσμου ότι ο ιός δεν είναι ανθρώπινη καλλιέργεια και δεν αποτελεί ανθρώπινη κατασκευή για απόκτηση επιχειρηματικών, οικονομικών και πολιτικών ωφελημάτων και επιδιώξεων. Απαιτείται άμεση διεθνή δράση πριν η υγειονομική και οικονομική κρίση μεταλλαχθεί σε κοινωνική έκρηξη.
5 λεπτά ανάγνωση
