Ήθελα από καιρό να αναφερθώ στο πλούσιο συγγραφικό έργο του Ομότιμου Καθηγητή Στάθη Πελαγίδη, τον οποίο είχα την τύχη να έχω καθηγητή στο παλιό γυμνάσιο Καστοριάς και να τον γνωρίσω καλύτερα στη συνεργασία που είχαμε σε δύο βιβλιοπαρουσιάσεις μου, καθώς επίσης και σε άλλες συγγραφικές συνεργασίες κυρίως ιστορικού περιεχομένου.
Με την ευκαιρία όμως της επιβράβευσής του τελευταίου του βιβλίου από τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο, θεώρησα ότι ήρθε η ώρα να του κάνουμε κι’ εμείς ένα μικρό και συμβολικό αφιέρωμα, για την συνεισφορά του όχι μόνο όσο αφορά την Ιστορία και τον ξεριζωμό του ποντιακού Ελληνισμού από τις αρχέγονες εστίες τους, αλλά και γενικότερα για την καταγραφή της Ιστορίας του τόπου και της Πατρίδας μας που αφορά κυρίως θέματα της μικροϊστορίας, που είναι πολλές φορές σημαντικότερα από την μακροϊστορία που διδασκόμαστε ή μας διδάσκουνε.
Τι λέει λοιπόν μεταξύ άλλων η επιστολή του Οικουμενικού Πατριάρχη για το τελευταίο έργο του κ. Πελαγίδη. <<….Διεξελθόντες μετά προσοχής το προφρόνως ημίν αποσταλέν πόνημα της υμετέρας αγαπητής Ελλογιμότητας υπό τον τίτλο <<Μακεδονία κιβωτός των ξεριζωμένων Ελλήνων 1913-1930. Οι 1385 οικισμοί και η καταγωγή των προσφύγων κατά περιοχές και χώρες προέλευσης>>, και αποθησαυρίσαντες αυτό εις την Πατριαρχικήν Βιβλιοθήκην, προαγόμεθα όπως εκφράσωμεν υμίν ολοθύμους ευχαριστίας δια την ευγενή χειρονομίαν σας και συγχαρητηρίους ευχάς δια την πραγμάτευσιν του λίαν σημαντικού τούτου θέματος….. Με αυτάς τα σκέψεις, ευχαριστούμεν άπαξ έτι δια την αποστολήν του ως άνω σπουδαίου έργου σας, απονέμοντες υμίν την Πατριαρχικήν ημών ευλογίαν, επικαλούμεθα εφ’ υμάς πανοικί την πλουσιόδωρον χάριν και τον φωτισμόν του Αγίου Πνεύματος, του Πνεύματος της αληθείας, της σοφίας και της συνέσεως >>.
Ας δούμε λοιπόν πως τον παρουσιάζουν αυτό τον ιστοριοδίφη καστοριανό συγγραφέα, οι διάφοροι εκδοτικοί οίκοι που εξέδωσαν τα 25 περίπου βασικά βιβλία του.
Ο Ευστάθιος (Στάθης) Ε. Πελαγίδης είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας. Οι έρευνές του εστιάζονται σε θέματα του μικρασιατικού και του προσφυγικού ελληνισμού, ενώ οι πηγές, απ’ όπου αντλεί τα στοιχεία του, είναι: τα Βρετανικά Αρχεία, τα Αρχεία της Κοινωνίας των Εθνών, στη Γενεύη και τα Ιστορικά Αρχεία του Υπουργείου Εξωτερικών της Ελλάδας. Μερικά από τα αυτοτελή ιστορικά του έργα: “Το κρυπτοχριστιανικό ζήτημα στον Πόντο”, “Προσφυγική Ελλάδα (1913-1930). Ο πόνος και η δόξα”, “Η αποκατάσταση των προσφύγων στη Δυτική Μακεδονία (1923-1930)”, “Από την Αιολίδα στην Παμφυλία. Ζωντανός και μνημειακός ελληνισμός”, “Άγιος Γεώργιος Περιστερεώτα. 1200 χρόνια”, “Ο ηρωικός Πόντος”, “Ο μακεδονικός αγώνας στις περιοχές Καστοριάς και Φλώρινας”, “Ο κώδικας της Μητροπόλεως Καστοριάς, 1665-1769” και πολλά άλλα. Εξάλλου, πάμπολλα είναι τα επιστημονικά του δημοσιεύματα στον περιοδικό επιστημονικό τύπο. Ερευνά, επίσης, συστηματικά και το σημερινό προσφυγικό πρόβλημα που έχει να κάνει με τους αδελφούς μας από την πρώην Σοβιετική Ένωση. Είναι από τους λίγους ιστορικούς που μελετούν επιστημονικά το κορυφαίο αυτό εθνικό θέμα. Για το ίδιο θέμα έχει οργανώσει στο πανεπιστήμιο ειδικό πρόγραμμα μαθημάτων.
Επειδή όμως, τέτοιων ανθρώπων την προσφορά, συνήθως την αξιολογούμαι την εκτιμάμε και την τιμάμε κατόπιν εορτής, καλό θα είναι τέτοιους συμπολίτες μας ερευνητές, να τους τιμούμε και να τους αξιοποιούμαι στην ώρα τους.<< Just in time>> που λέμε στην διεθνή επιστημονική ορολογία. Δυστυχώς όμως οι προτεραιότητες σ’ αυτόν τον τόπο ήταν είναι και δυστυχώς για πολύ καιρό ακόμη θα είναι άλλες και όχι αυτές που προωθούν την συλλογική ευημερία αλλά δυστυχώς, καθ’ υπερβολή, την ατομική. Γι’ αυτό με την νοοτροπία αυτή δεν αντιμετωπίσαμε σωστά τις ευκαιρίες που μας δόθηκαν, μ’ αποτέλεσμα όλα μας τα λάθη σφάλματα ολιγωρίες κ.λπ. να τα βρίσκουμε μπροστά μας.
Εμείς πάντως μ’ αυτό το σύντομο αφιέρωμα πιστεύουμε ότι, προσθέτουμε ένα ακόμη ιστορικό αποτύπωμα, σε μια συγγραφική προσωπικότητα της ιδιαίτερης πατρίδας μας της Καστοριάς, που μας τιμά και μας κάνει υπερήφανους στον χώρο της διανόησης και της αποκάλυψης της ιστορικής αλήθειας, που τόσο έχουμε ανάγκη σήμερα.
Τέλος ευχόμαστε στον Ομότιμο Καθηγητή εκ βάθους καρδίας, να είναι γερός και δημιουργικός και να προσφέρει πνευματικό έργο σε μία περίοδο που ο ελληνισμός το χρειάζεται περισσότερο από ποτέ άλλοτε.
Λεωνίδας Πουλιόπουλος
