Ιστορική ημερομηνία η 12η Ιουνίου για την ελληνική και ειδικότερα τη βορειοελλαδική δημοσιογραφία, αφού πριν 118 χρόνια, κυκλοφόρησε η εφημερίδα «Νέα Αλήθεια». Στις 12 Ιουνίου του 1903, ο Ιταλός τυπογράφος Σαλβατόρε Μουρατόρι και ο Ιωάννης Κούσκουρας, κυκλοφορήσαν στη Θεσσαλονίκη, την ελληνική εφημερίδα «Αλήθεια» που εκδίδονταν ως το 1909, τρεις φορές τη βδομάδα.
Στην επικεφαλίδα του πρώτου φύλλου της έγραφε: «Εθνική εφημερίς. Ιδρυτής και υπεύθυνος ιδιοκτήτης Σαλβατόρε Μουρατόρι, Διευθυντής-διαχειριστής Ιωάννης Κούσκουρας, αρχισυντάκτης Ιωάννης Μπήτος».
Ο τύπος της Θεσσαλονίκης υπό το σκήπτρο τού σουλτάνου και την ολοκληρωτική δουλεία της ’Οθωμανικής αυτοκρατορίας ήταν πρωτοπόρος σε σκέψη και δημιουργική παρότρυνση για την υλοποίηση τού οράματος αυτού και είχε χρησιμοποιήσει τούς καλύτερους πνευματικούς ηγέτες σ’ αυτήν την προσπάθεια.
Γι’ αυτό και βλέπουμε να αρθρογραφούν συστηματικά και να δίνουν το παράδειγμα της προσφοράς και να εμψυχώνουν πνευματικοί άνδρες όπως ό Δήμιτσας, ό Χατζηκυριάκου, ό Πέτρος Παπαγεωργίου και άλλοι και να δημιουργούν παράδοση, μια παράδοση πού την έσβησαν οι φλόγες τού διχασμού αργότερα. Οι θλιβερές αυτές εξελίξεις ευθύνονται όχι λίγο για τα φαινόμενα τού εκτραχηλισμού τού τύπου, πού τόσο τον απομάκρυναν από την παράδοση, αλλά και τον έφεραν πλησιέστερα στο κοινό αίσθημα και στη μεροληπτούσα και φατριασμένη «κοινή περί δικαίου αντίληψη».
Θα μπορούσε, όμως, να λεχθεί ότι ό τύπος της Θεσσαλονίκης δεν έπαψε ποτέ να διακρίνεται, συγκριτικά βέβαια, για τη δημιουργική του πνοή, ακόμη και στις σκοτεινότερες μέρες τού διχασμού και των δυσμενών εθνικών περιπετειών. Ή αφετηρία της δημιουργικής αυτής πνοής βρίσκεται χρονικά πριν από την απελευθέρωση τού 1912.Ήταν ή έκδοση της «’Αλήθειας». Το πρώτο της φύλλο κυκλοφόρησε στις 12 ’Ιουνίου τού 1903.Στην αρχή τρισεβδομαδιαία, κυκλοφορούσε κάθε Τρίτη, Πέμπτη και Σάββατο.Ή εποχή ήταν όλο αναβρασμό.
Ο Μακεδονικός ’Αγώνας εισερχόταν στην πιο μαχητική και έντονη φάση του, ενώ υπόφωσκε το κίνημα των Νεοτούρκων, το όποιο σε πέντε χρόνια θα άλλαζε την όψη μιας θεοκρατικής αυτοκρατορίας πού επί αιώνες κυριαρχούσε στα Βαλκάνια. Ο τίτλος της «’Αλήθειας», ξένη ιδιοκτησία τότε, κινδύνευε να περιέλθει στους Βουλγάρους ή τους Ρουμάνους πού με την προπαγάνδα τους, σε συνδυασμό με τα ένοπλα σώματα, απειλούσαν τη Μακεδονία.
Έτσι βρέθηκε ό ’Ιωάννης Κούσκουρας, δάσκαλος από το Βογατσικό, πού αντικατέστησε την τάξη τού σχολείου με την κοφτερή σκέψη και τον κονδυλοφόρο τού μαχητή. Είχε μαζί τον επίσης δάσκαλο Γιάννη Μπήτο και ρίχτηκαν στον αγώνα.
Αναμνηστική φωτογραφία, σε εσωτερικό χώρο, του Ιωάννη Κούσκουρα, ντυμένου με πολιτικά, σε ώριμη ηλικία. Ο Κούσκουρας υπήρξε εκδότης της εφημερίδας ”Νέα Αλήθεια” της Θεσσαλονίκης, την οποία αγόρασε από τον Salvatore Muratori, πρώην ιδιοκτήτη, διατηρώντας την με διακοπές μέχρι το 1971. Πριν από τον Κούσκουρα η εφημερίδα ονομαζόταν ΄΄Αλήθεια΄΄.
Τα πρώτα φύλλα της ήταν πρωτοσέλιδα. Το 1909 εξαιτίας κύριου άρθρου του αρχισυντάκτη της Γιάννη Μπήτου, με τίτλο «Η Ελλάς μάς καλεί», οι τουρκικές αρχές κατοχής, σταματούν την έκδοση της «Αλήθειας». Ο αρχηγός της νεοτουρκικής επανάστασης, δόκτωρ Ναζίμ Μπέης, κρατούμενος στις φυλακές Αθηνών, αιχμάλωτος του ελληνικού γενικού στρατηγείου, είχε δηλώσει: «Η Νέα Αλήθεια του Ιωάννη Κούσκουρα, κατέστρεψε την Τουρκία»
Ο Ιωάννης Κούσκουρας στις 2 Ιουνίου του 1909 ιδρύει τη «Νέα Αλήθεια», που ήταν η πρώτη καθημερινή απογευματινή εφημερίδα σ‘ ολόκληρη την Ελλάδα. Τα φύλλα της ήταν κανονικά σε σχήμα εφημερίδας και η έκδοσή της καθημερινά με 4 σελίδες. Η «Νέα Αλήθεια» κυκλοφόρησε ως το 1971 και με έντονη πατριωτική δράση αντικατόπτρισε στα πρώτα δύσκολα χρόνια της ζωής της, κάτω από την Τουρκοκρατία, την πνευματική Θεσσαλονίκη, με τους αξιόλογους διευθυντές της και τους προοδευτικούς συνεργάτες διανοούμενους της βορειοελλαδικής πρωτεύουσας.
Συνέλαβε όπως επισήμανε ο Κώστας Κουρτίδης, στο φύλλο της εικοσιπενταετηρίδας της, τον Ιούνιο του 1934: «…στη διατήρηση ιστορικής παράδοσης και ζωής. Έδωσε δύναμη και αυτοπεποίθηση στις ψυχές των Ελλήνων, όχι μόνο της Θεσσαλονίκης αλλά και όλης της Μακεδονίας και Θράκης…»
Η οικογένεια Κούσκουρα, με γενάρχη τον Αθανάσιο Κούσκουρα, είχε τις ρίζες της στο Βογατσικό της Δυτικής Μακεδονίας και πρόσφερε πολλά στο έθνος και τα γράμματα, στα χρόνια της τουρκικής σκλαβιάς και στην ταραγμένη ηρωική περίοδο του Μακεδονικού Αγώνα.
Η «Νέα Αλήθεια», δημιούργημα του Γιάννη Κούσκουρα ζυμώθηκε με τον Μακεδονικό Αγώνα, τους Βαλκανικούς πολέμους, την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης 1912, τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο, την κυβέρνηση του Ελευθερίου Βενιζέλου, τη μεγάλη πυρκαγιά του 1917, την άφιξη και εγκατάσταση των προσφύγων το 1922, την ίδρυση του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου και της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης το 1926, την πρώτη ραδιοφωνική εκπομπή του αείμνηστου Χρίστου Τσιγγιρίδη το 1927 και τη Γερμανική κατοχή απ΄ το 1941 ως το 1945.
Στις σελίδες της «Νέας Αλήθειας», έζησε ένας ολόκληρος κόσμος, που έδρασε και σημάδεψε τα πρώτα 70 χρόνια του αιώνα μας. Από τη «Νέα Αλήθεια» παρουσιάστηκαν και καθιερώθηκαν οι πιο πολλοί Θεσσαλονικείς πνευματικοί δημιουργοί, κοινωνικοί παράγοντες, πολιτευτές, καλλιτέχνες, η πρώτη και δεύτερη γενιά των δημοσιογράφων και εκδοτών εφημερίδων της Θεσσαλονίκης.
Οι τέσσερις κατά σειρά αρχισυντάκτες της: Μπήτος, Σνωκ, Θεοδωρίδης και Οικονομίδης, διατήρησαν τον έντονο εθνικό και πνευματικό χαρακτήρα της, που της στοίχισε σκληρούς διωγμούς από τους Τούρκους, συνεχίζοντας τη θαρραλέα αρθρογραφία τους, η οποία ήταν το κύριο γνώρισμά της, από την εποχή ακόμη του σουλτάνου Αβδούλ Χαμίτ.
Η «Νέα Αλήθεια», ακολούθησε από την πρώτη στιγμή την πολιτική πορεία που χαράζει στον τόπο ο Ελευθέριος Βενιζέλος, πορεία που συνεχίζει χωρίς καμιά παρέκκλιση ο Κώστας Κούσκουρας, μετά το θάνατο του πατέρα του, το Φεβρουάριο του 1931 ‚όταν ήταν μόλις 20 χρονών, απόφοιτος τις Εμπορικής Σχολής και προστάτης 6 μικρότερων αδελφών.
Ο Κώστας Κούσκουρας για την πολιτική τοποθέτηση της «Νέας Αλήθειας» φυλακίστηκε κατά τη δικτατορία του Ιωάννη Μεταξά, ενώ οι Γερμανοί κατακτητές κατάσχουν τις εγκαταστάσεις της εφημερίδας. Τότε ο Κώστας κι ο αδελφός του Θανάσης, μπαίνουν στην εθνική αντίσταση και στο σπίτι τους φιλοξενούν με κίνδυνο της ζωής τους τον ασυρματιστή Αλέκο, του μυστικού σταθμού των Συμμάχων.
Τον Απρίλιο του 1944, τα δύο αδέλφια, ο Κώστας και ο Θανάσης, εντάσσονται σε κλιμάκιο κρούσης του Συμμαχικού Στρατηγείου Μέσης Ανατολής, που ανάπτυξε έντονη δράση στο Αιγαίο πέλαγος. Για τις υπηρεσίες τους αυτές παρασημοφορήθηκαν με μετάλλιο από τους Συμμάχους και την ελληνική κυβέρνηση.
Στα «Δεκεμβριανά», φυλακιστήκαν στο συνοικισμό της Βάρνας, ενώ κατασχέθηκαν οι εγκαταστάσεις του τυπογραφείου της «Νέας Αλήθειας». Αυτά τα λίγα για τη «Νέα Αλήθεια» και την οικογένεια Κούσκουρα, που η δημοσιογραφία της Θεσσαλονίκης δεν θα ξεχάσουν ποτέ.
Διασωθέντα φύλλα:
«Αλήθεια»
…πλήρης σειρά της Αλήθειας διασώζεται στην εθνική βιβλιοθήκη (1903-1909). Λείπουν συνολικά 26 φύλλα των ετών 1903-1906. Στο πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης διασώζονται 63 φύλλα δεμένα σ’ ένα τόμο, από 18 Μαρτίου 1904 μέχρι 7 Οκτωβρίου 1906. Στη Δημοτική βιβλιοθήκη της Κοζάνης υπάρχουν τόμοι των ετών 1908-1909-1910. Μεμονωμένα φύλλα βρίσκονται στα αρχεία του Μ. Κανδυλάκη, της Ενώσεως Συντακτών Ημερησίων Εφημερίδων Αθηνών, του Κέντρου Ιστορίας Θεσσαλονίκης, της εφημερίδας “Νέα Αλήθεια” των κληρονόμων του Κων. Σνώκ, του Ελληνικού Λογοτεχνικού και Ιστορικού αρχείου, του Βασίλη Τζανακάρη στις Σέρρες, των κληρονόμων του Στέφανου Κοτσάνου και του αρχείου του Ιορδάνη Αθανασιάδη…
«Νέα Αλήθεια»
Της περιόδου μέχρι την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης υπάρχουν στην Εθνική Βιβλιοθήκη, στη Μπενάκειο βιβλιοθήκη και στη Δημοτική βιβλιοθήκη Κοζάνης, ενώ φύλλα της υπάρχουν στα αρχεία του Μ. Κανδυλάκη, των κληρονόμων του Στέφανου Κουσιάνου, του Ιορδάνη Αθανασιάδη (35 φύλλα του 1911), του Κων. Σνώκ και του Κων. Κούσκουρα, της Ενώσεως Συντακτών Ημερησίων Εφημερίδων Μακεδονίας – Θράκης, του Κέντρου Ιστορίας Θεσσαλονίκης, του Χρ. Καβάδα και του Βασίλη Τζανακάρη στις Σέρρες.
