Η μελατονίνη είναι η φυσική ορμόνη που εκκρίνει το σώμα μας και βοηθά στη διατήρηση του κύκλου μεταξύ ύπνου και αφύπνισης (ονομάζεται επίσης «βιολογικό ρολόι»).
Η φυσική μελατονίνη είναι ορμόνη που παράγεται στον εγκέφαλο. Συντίθεται στην υπόφυση και στη συνέχεια απελευθερώνεται στο αίμα. Η μελατονίνη παρασκευάζεται και συνθετικά και διατίθεται χωρίς ιατρική συνταγή ως συμπλήρωμα διατροφής.
Οι χρήσεις της μελατονίνης:
Η μελατονίνη χρησιμοποιείται συνήθως για:
• Να συμβάλλει στη μείωση του jet lag
• Στην αντιμετώπιση διαταραχών ύπνου σε άτομα με εναλλασσόμενα προγράμματα εργασίας
• για γενικές αϋπνίες
Πως επηρεάζει η μελατονίνη τον κύκλο αφύπνισης ύπνου.
Ο κύκλος αφύπνισης-ύπνου είναι η διαδικασία του ύπνου και της εγρήγορσης. Στους ανθρώπους αυτό σημαίνει κατά μέσο όρο 8 ώρες νυχτερινού ύπνου και 16 ώρες καθημερινής δραστηριότητας.
Η ενδογενής απελευθέρωση μελατονίνης (που γίνεται από τον εγκέφαλο) αυξάνεται καθημερινά σε απόκριση στο σκοτάδι και κορυφώνεται μεταξύ 11:00 και 3:00. Τα επίπεδα της νύχτας είναι περίπου 10 φορές υψηλότερα από ό,τι κατά τη διάρκεια της ημέρας. Τα επίπεδα πέφτουν απότομα πριν από το φως της ημέρας. Μικρότερες περίοδοι παραγωγής συμβαίνουν το καλοκαίρι με μεγαλύτερες ημέρες, και πιο παρατεταμένες περίοδοι παραγωγής συμβαίνουν το χειμώνα. Το φως τη νύχτα (όπως από smartphone ή τηλεόραση) εμποδίζει την παραγωγή και μπορεί να οδηγήσει σε διαταραχές του ύπνου. Η ηλικία καταστέλλει επίσης τα επίπεδα νυχτερινής μελατονίνης που απελευθερώνονται, τα οποία μπορεί να συμβάλουν στο πρόβλημα της αϋπνίας και της πρώιμης αφύπνισης που παρατηρούνται συχνά σε ηλικιωμένους ενήλικες.
Βοηθά η μελατονίνη στον ύπνο;
Όταν λαμβάνεται ως συμπλήρωμα, η λειτουργία του είναι να μιμείται τα αποτελέσματα της φυσικής ορμόνης. Η υπνηλία εμφανίζεται γενικά εντός 30 εώς 60 λεπτών μετά τη λήψη μιας δόσης.
Σε ποιες περιπτώσεις αντενδείκνυται η χρήση της
Μην χρησιμοποιείτε μελατονίνη εάν είστε αλλεργικοί σε αυτήν
Μην πάρετε χωρίς την προηγούμενη υπόδειξη γιατρού μελατονίνη εάν έχετε ορισμένες ιατρικές παθήσεις, όπως:
• Διαβήτης
• Κατάθλιψη
• Διαταραχή αιμορραγίας ή πήξης του αίματος, όπως αιμοφιλία
• Λαμβάνετε αραιωτικό αίματος όπως η βαρφαρίνη
• Έχετε διαπιστωμένη υψηλή ή χαμηλή αρτηριακή πίεση
• Επιληψία ή άλλη διαταραχή κρίσεων
• Εάν χρησιμοποιείτε οποιοδήποτε φάρμακο για να αποτρέψετε την απόρριψη μοσχεύματος οργάνων
• Μια αυτοάνοση κατάσταση
• Χρησιμοποιείτε άλλα ηρεμιστικά ή ηρεμιστικά
Μελατονίνη, εγκυμοσύνη και θηλασμός.
Μην χρησιμοποιείτε αυτό το προϊόν χωρίς ιατρική συμβουλή εάν είστε έγκυος.
Υψηλές δόσεις αυτού του φαρμάκου μπορεί να επηρεάσουν την ωορρηξία, καθιστώντας δύσκολο για εσάς να μείνετε έγκυος.
Δεν είναι γνωστό εάν η μελατονίνη περνά στο μητρικό γάλα ή εάν μπορεί να βλάψει ένα θηλάζον μωρό.
Μην χρησιμοποιείτε αυτό το προϊόν χωρίς ιατρική συμβουλή εάν θηλάζετε ένα μωρό.
Μην δίνετε συμπλήρωμα βοτάνων / υγείας σε ένα παιδί χωρίς ιατρική συμβουλή.
Δοσολογία
Πώς να πάρετε για ύπνο (αϋπνία):
• Δοσολογία: Πάρτε 0,1 mg έως 0,5 mg μελατονίνης τριάντα λεπτά πριν τον ύπνο. Η αποτελεσματικότητά της για την αϋπνία μπορεί να επιταχύνει ελαφρώς τον χρόνο που απαιτείται για να κοιμηθεί, αλλά μπορεί να μην αυξήσει τον συνολικό χρόνο ύπνου. Αυτό το φάρμακο φαίνεται να είναι ασφαλές για βραχυπρόθεσμη χρήση (λιγότερο από τρεις μήνες)
Υψηλές δόσεις μπορεί να σχετίζονται με περισσότερες ανεπιθύμητες ενέργειες όπως πονοκέφαλος ή έντονα όνειρα. Ξεκινάτε πάντα με τη χαμηλότερη δόση. Οι δόσεις άνω των 5 mg φαίνεται να μην είναι πιο αποτελεσματικές από τις χαμηλότερες δόσεις. Οι ανεπιθύμητες ενέργειες μπορεί να είναι χειρότερες σε ηλικιωμένους ενήλικες.
Μερικοί άνθρωποι μπορεί να έχουν παρενέργειες από τη μελατονίνη που μπορεί να περιλαμβάνουν:
• υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας, ζάλη, αδυναμία ή σύγχυση
• ζωντανά όνειρα, εφιάλτες
• αίσθημα κατάθλιψης, άγχους, ευερεθιστότητας
• πονοκέφαλο
• απώλεια όρεξης, διάρροια, ναυτία, πόνος στο στομάχι
• πόνος στις αρθρώσεις ή στην πλάτη
• αυξημένος κίνδυνος για επιληπτικές κρίσεις
Υψηλότερες εξωτερικές δόσεις (> 1 mg έως 10 mg) μπορούν να επιδεινώσουν τις παρενέργειες όπως υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας, μειωμένη σωματική ή διανοητική ικανότητα, χαμηλή θερμοκρασία σώματος και αυξημένα επίπεδα προλακτίνης.
Τι να αποφύγετε με τη χρήση μελατονίνης.
• Αποφύγετε την οδήγηση ή το χειρισμό μηχανημάτων για τουλάχιστον 4 ώρες μετά τη λήψη μελατονίνης ή έως ότου δεν υπάρχουν πλέον τα φαινόμενα υπνηλίας.
• Αποφύγετε τη χρήση αυτού του φαρμάκου με άλλα συνταγογραφούμενα φάρμακα, φάρμακα χωρίς ιατρική συνταγή ή συμπληρώματα διατροφής χωρίς να ρωτήσετε το γιατρό, το φαρμακοποιό σας ή άλλο πάροχο υγειονομικής περίθαλψης.
• Αποφύγετε το αλκοόλ ενώ παίρνετε αυτό το φάρμακο.
• Αποφύγετε τον καφέ, το τσάι, την κόλα, τα ενεργειακά ποτά ή άλλα προϊόντα που περιέχουν καφεΐνη, καθώς μπορεί να εξουδετερώσει τις επιδράσεις της μελατονίνης.
Σε περίπτωση λήψης υπερβολικής δόσης.
Η μελατονίνη θεωρείται ότι είναι πολύ ασφαλής βραχυπρόθεσμα με χαμηλό κίνδυνο υπερδοσολογίας. Εάν υποψιάζεστε υπερβολική δόση ή σοβαρές ανεπιθύμητες ενέργειες, ζητήστε ιατρική βοήθεια έκτακτης ανάγκης
Είναι τελικά ασφαλής η χρήση μελατονίνης;
Η μελατονίνη είναι ένα σχετικά ασφαλές συμπλήρωμα όταν χρησιμοποιείται βραχυπρόθεσμα.
Γενικά, αυτό το φάρμακο φαίνεται να είναι σχετικά μη τοξικό, ακόμη και σε υψηλότερες δόσεις όπως 3 έως 5 mg μία φορά την ημέρα.
Πόσο επηρεάζει η χρήση ηλεκτρονικών συσκευών τα επίπεδα της μελατονίνης;
Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι το φως από ηλεκτρονικές συσκευές μπορεί να εμποδίσει την απελευθέρωση φυσικής ορμόνης μελατονίνης τη νύχτα. Η επίδραση ήταν πιο σημαντική για τα μικρότερα παιδιά, με τα επίπεδα της νύχτας να μειώνονται έως και 37% σε ορισμένες περιπτώσεις. Αυτό μπορεί επίσης να είναι προβληματικό για παιδιά ηλικίας 9 έως 16 ετών.
Ηλεκτρονικές συσκευές εκπομπής φωτός, όπως τηλεόραση, φορητοί υπολογιστές, smartphone και tablet, συχνά μπαίνουν στην κρεβατοκάμαρα τη νύχτα ή χρησιμοποιούνται μετά το σκοτάδι. Τα παιδιά δεν πρέπει να διαθέτουν ηλεκτρονικά είδη, συμπεριλαμβανομένων τηλεοράσεων, στο υπνοδωμάτιό τους κατά την κατάκλιση και όλοι πρέπει να αποφεύγουν τη χρήση συσκευών εκπομπής φωτός και χρόνου οθόνης τουλάχιστον μία ώρα πριν τον ύπνο.
Περιέχουν τα τρόφιμα μελατονίνη;
• Μια μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Research and Nutrition Research σημειώνει ότι ορισμένα προϊόντα διατροφής περιέχουν διάφορες ποσότητες μελατονίνης όπως
• Ντομάτες
• Καρύδια
• Δημητριακά ρυζιού / κριθαριού
• Φράουλες, ξινά κεράσια
• Ελαιόλαδο
• Κρασί, μπύρα
• Γάλα αγελάδας
Η έρευνα διαπιστώνει ότι η σύνθεση μελατονίνης εξαρτάται από τη διαθεσιμότητα του απαραίτητου αμινοξέος τρυπτοφάνης, ένα απαραίτητο συστατικό της διατροφής. Εάν η πρόσληψη τρυπτοφάνης είναι πολύ περιορισμένη, η σύνθεση της μελατονίνης μειώνεται σημαντικά στους ανθρώπους.
Οι δίαιτες πλούσιες σε λαχανικά, φρούτα και προϊόντα σιτηρών θα περιέχουν σημαντικά επίπεδα μελατονίνης.
Σύνοψη
Οφέλη:
• Η βραχυπρόθεσμη χρήση (λιγότερο από 3 μήνες) είναι σχετικά ασφαλής με λίγα στοιχεία τοξικότητας
• Διατίθεται σε διάφορες μορφές δοσολογίας και δόσεις
Μειονεκτήματα:
• Δεν έχει εγκριθεί για οποιαδήποτε χρήση από το FDA (συμπλήρωμα διατροφής χωρίς συνταγή)
• Η ποιότητα ορισμένων προϊόντων δεν είναι πάντα εξασφαλισμένη
• Οι δόσεις τείνουν να ποικίλλουν μεταξύ των ασθενών. Πάντα να ζητάτε έναν ιατρό για συμβουλές δοσολογίας σε παιδιά
• Υψηλότερες δόσεις (2 έως 10 mg) που χρησιμοποιούνται για παρατεταμένη περίοδο μπορεί να οδηγήσουν σε αναζωπύρωση της αϋπνίας και δεν έχουν μελετηθεί επαρκώς.
Χρήστος Βασιλάκης, Φαρμακοποιός
