ΚαστοριάΠαλαιά ΚαστοριάΠρόσωπα

Καστοριανοί εθνομάρτυρες: Αδελφοί Εμμανουήλ

Τα αδέρφια Ιωάννης (1774-1798) και Παναγιώτης Εμμανουήλ (1776-1798) γεννήθηκαν αμφότεροι στην πόλη της Καστοριάς, έχοντας το οικογενειακό επώνυμο Μπατρίνος. Παρενθετικά, σύνηθες της εποχής ήταν να χρησιμοποιείται ως επώνυμο το όνομα του πατρός, στην προκειμένη περίπτωση Εμμανουήλ. Όμοια, ο έμπορος πατέρας τους χρησιμοποιούσε ως επώνυμο το Ιωάννου, αφού ήταν υιός του Ιωάννου Μπατρίνου. Μετά τη φοίτηση στα σχολεία της Καστοριάς, ο μεγαλύτερος Ιωάννης παροίκησε για σπουδές στην ουγγρική Πέστη, κοντά στον καστοριανό διδάσκαλο και θείο του Γ. Λεόντιο.
Το 1892, σε ηλικία 18 ετών, εγκαταστάθηκε στη Βιέννη, όπου άκμαζε η καστοριανή παροικία και ξεκίνησε τη φοίτησή του στην ιατρική. Παράλληλα, ο μικρότερος Παναγιώτης έφτασε στη Βιέννη, όπου σπούδασε λογιστικά για 2 έτη και εργάστηκε στον μεγάλο εμπορικό οίκο του Χιώτη Ευστρ. Αργέντη. Τα επόμενα χρόνια ο Ιωάννης μετέφρασε και εξέδωσε δύο γερμανικά συγγράμματα: «Εγκόλπιον των παίδων» (1792) και «Στοιχείων της αριθμητικής δοκίμιον» (1797) του A. Pichler. Επίσης, διασώζεται και ένα πατριωτικό του ποίημα σε πρωτοχρωνιάτικο φύλλο της «Εφημερίς» των Σιατιστινών αδελφών Μαρκίδες – Πούλιου «Ωδάριον συγχαριστικόν εις το Νέον Έτος» (1797).
Παράλληλα, στην ίδια πόλη διέμενε και ο διδάσκαλος, φιλόσοφος και συγγραφέας Ρήγας Βελεστινλής, ο οποίος οργάνωνε πρώιμες επαναστατικές δράσεις εναντίον των Οθωμανών. Το 1795 οι αδελφοί Εμμανουήλ συγχρωτίστηκαν με τον Ρήγα, ασπάστηκαν τις επαναστατικές ιδέες του και έγιναν κοινωνοί των αρχών του Γαλλικού Διαφωτισμού και Επανάστασης, που πρόσφατα είχε ξεσπάσει. Μάλιστα, ο Ιωάννης ταξίδεψε στην Σιάτιστα και Καστοριά (Μαι – Νοε 1797) με πρόσχημα την τακτοποίηση ζητημάτων της μητρικής του περιουσίας, αλλά ουσιαστικά για να διακινήσει τα επαναστατικά φυλλάδια του Ρήγα, όπως ο Θούριος.
Ο Ρήγας συνελήφθη στην υπό Αυστρο-ουγγρική κατοχή Τεργέστη στα τέλη του 1797, μετά από προδοσία του Κοζανίτη έμπορου Δημ. Οικονόμου. Τον Φεβρουάριο του 1898 μεταφέρεται στη Βιέννη, όπου ανακρίθηκε μαζί με 7 συντρόφους του, που επίσης συνελήφθησαν, μεταξύ των οποίων τα αδέλφια Εμμανουήλ. Τα πρακτικά των ανακρίσεων, που δημοσιεύθηκαν μετά από 100 χρόνια, αποδεικνύουν την απερίφραστη ομολογία των κατηγορουμένων. Στις 16/29 Απριλίου οι φιλομοναρχικές και φιλοοθωμανικές αυστριακές αρχές παραδίνουν τους 8 σιδηροδέσμιους στον Οθωμανό Καϊμακάμη του Βελιγραδίου ως ενόχους επαναστατικών πράξεων. Ο μεσαιωνικός πύργος Νεμπόϊσα (Кула Небојша, σε ακριβή μετάφραση «ατρόμητος πύργος»), που βρίσκεται μέχρι σήμερα στην άκρη της πόλης και δίπλα στη συμβολή του ποταμού Σάβα με τον μεγάλο Δούναβη, ήταν ο τελευταίος τόπος εγκλεισμού και σκληρού βασανισμού των επαναστατών για 45 ημέρες. Τελικώς, με σουλτανικό φιρμάνι όλοι τους στραγγαλίστηκαν χωρίς κάποια δίκη στις 11/24 Ιουνίου 1798 και οι σωροί τους ρίχθηκαν στα νερά του ποταμού.
Το 1930 τοποθετήθηκε στην παλιά πλατεία Ντολτσό στην Καστοριά μια λιτή μαρμάρινη στήλη του Π. Ενεπεκίδη, αφιερωμένη στους αδελφούς Εμμανουήλ, ενώ μεταπολεμικά η πλατεία πήρε το όνομά τους. Το λαμπρό αρχοντικό της οικογένειας, αφού αποκαταστάθηκε, μετατράπηκε το 1999 σε Ενδυματολογικό Μουσείο υπό τη διαχείριση του Μουσικοφιλολογικού Συλλόγου «Αρμονία». Αντίστοιχα, ο πύργος Νεμπόϊσα στο Βελιγράδι το 2007 αποκαταστάθηκε με ελληνο-σερβική συνεργασία και λειτουργεί ως μουσείο. Τέλος, προσφάτως ιδρύθηκε το Διεθνές Ινστιτούτο Διαβαλκανικής Συνεργασίας «Ρήγας Βελεστινλής» και πραγματοποιούνται κάθε χρόνο εκδηλώσεις σε κάποιο τόπο καταγωγής των 8 Εθνομαρτύρων (Βελεστίνο, Καστοριά, Χίος, Σιάτιστα, Ζίτσα Ιωαννίνων, Λευκωσία Κύπρου) και το Βελιγράδι.

Back to top button