Καστοριά

Η σοφία της επανάληψης (του Ηλία Παπαμόσχου)

Ο δημιουργός ταυτίζεται με τον τόπο του, είναι η φωνή του. Ποιητής είναι αυτός που πραγματοποιεί το παιδικό του όνειρο, που κάνει επάγγελμα το παιχνίδι. Σ’ ένα ράφι της κρεβατοκάμαρας του Πάτερσον δυο μινιατούρες λεωφορείων. Το Πάτερσον του Τζιμ Τζάρμους καίτοι διαποτισμένο από τη μεταφυσική παρουσία του Ουίλιαμς φέρνει στον νου εκείνο το μέρος από το ποίημα του Στήβενς Σημειώσεις για έναν υπέρτατο μύθο, που επιγράφεται «It must gives pleasure» και πάει έτσι:

Perhaps,
The man-hero is not the exceptional monster,
But he that of repetition is most master.

Όλα μοιάζουν να επαναλαμβάνονται στο Πάτερσον, σαν ένα λάιτ μοτίφ, όπως στα κομμάτια των αμερικανών μινιμαλιστών, ωστόσο ο κόσμος προχωράει, ο κόσμος είναι σπείρα που ελίσσεται στο χάος. Όλα επαναλαμβάνονται, με προεξάρχοντες τους διδύμους, την πτώση των νερών, την εναλλαγή των ημερών. Θεμελιώδες στοιχείο της κινηματογραφικής δημιουργίας είναι η ψευδαίσθηση της απουσίας του σκηνοθέτη, η έλλειψη επίδειξης, υπερβολής, ο φόρος τιμής στην απλότητα, και ένας στωικισμός που θεμελιώνεται πάνω στην αγάπη για τη ζωή, στην ευγνωμοσύνη για την ύπαρξη. Γι’ αυτό η επανάληψη ακούγεται σαν ένας ψαλμός, που ανακαλύπτει τον θησαυρό και ευλογεί και αποθεώνει αυτό που λέγεται καθημερινό, το τετριμμένο. Το διαλυμένο τετράδιο με τα χειρόγραφα ποιήματα του Πάτερσον, από τα δόντια του ζηλιάρη σκύλου, μαρτυρά πως τίποτα δεν χάνεται, πως η δημιουργία, η ζωή είναι η αέναη κίνηση των νερών του καταρράκτη που αρέσκεται να κοιτά ο Πάτερσον, το αέναο της έμπνευσης που μαρτυρά ότι η ποίηση είναι ανεξάντλητη. Οι σκηνές κατά τις οποίες ο Πάτερσον πέφτει στην έκσταση της δημιουργίας, αυτό που οι πολλοί λένε έμπνευση, δεν είναι τίποτα άλλο από την παράσυρση της καρδιάς και του νου από το κύμα της ζωής, από τους χυμούς της, από την ομορφιά της ποικιλίας της, γιατί ο ποιητής μοιάζει σαν να κυλάει μέσα στις φλέβες του σύμπαντος κόσμου, είναι ένα συστατικό του αίματός του. Τις στιγμές αυτές αποσύρεται αλλά κι ανοίγεται προς τον κόσμο, είναι οι στιγμές που διαπερνά με την ευαισθησία τον χρόνο για να κρυφοκοιτάξει πίσω του το αιώνιο. Το ευαίσθητο βλέμμα κατεβάζει ταχύτητα και βλέπει τον χορό των πάντων, παρασύρεται από τον ρυθμό του κόσμου, όπως θα έλεγε ο Αξελός. Παρατηρεί και παρασύρεται από τη μυστική ροή, που τη βλέπουν μόνο οι προικισμένοι, οι αγαθοί, που δέχονται τη ζωή όπως τους έρχεται, όχι μόνο γι’ αυτούς, αλλά για όλους. Η αντισυμβατικότητα είναι αποτελεσματική και επαναστατική όταν είναι ιδιωτική, κι όταν είναι ιδιωτική γίνεται οικουμενική.

Ο Πάτερσον είναι ένας άνθρωπος ευγνώμων, γι’ αυτό του δίδεται το σατόρι, η βαθιά κι αδιάλειπτη φώτιση. Η ποίηση είναι κάτι εξαιρετικό και κάτι συνηθισμένο, όπως η αναπνοή. Το μυστικό της ζωής, όπως και της τέχνης, είναι το κυρίαρχο συστατικό της ομορφιάς: η αρμονία. Η ενότητα των πάντων που είναι αυτή καθαυτή η ροή, του Κόσμου, Η ποίηση είναι εκεί έξω, είναι η ζωή που τη λικνίζει το συναίσθημα. Το τετριμμένο και το εξαιρετικό είναι δίδυμα. Με εμφανή διάθεση χιούμορ ο Τζάρμους, για να δείξει ότι ποίηση μπορεί να κρύβει το συνηθισμένο γι’ αυτό κάνει φορτηγατζή τον ποιητή ή ποιητή τον φορτηγατζή. Ο χρόνος φθείρει, αλλά και δημιουργεί, σαν τα νερά του καταρράκτη, που τρώνε τον βράχο μα γονιμοποιούν την ψυχή. Ο Πάτερσον προσφέρει τον εαυτό του στον Κόσμο κι εκείνος τον ανταμείβει. Η ποίηση είναι καταρράχτης αγάπης.

frear.gr

Back to top button