Οι επισκέψεις του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού στον Γέρμα

Ο εθνομάρτυρας άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός (+ 1779) εορτάζει στις 24 Αυγούστου. Στα πλαίσια αυτού του εορτασμού του, ο δάσκαλος Γιώργος Τ. Αλεξίου επισκέφτηκε για προσκύνημα, το πρωί της παραμονής 23 Αυγούστου το 2013, τον πανηγυρίζοντα εξοχικό ναό τού αναφερόμενου αγίου, που βρίσκεται στην ορεινή τοποθεσία “Σταυρός” του Γέρμα, κι έλαβε φωτογραφίες του. Οι φωτογραφίες του αυτές πλαισιώνουν το ακολούθως παρουσιαζόμενο κείμενο, που αναφέρεται στις δύο ιεραποστολικές επισκέψεις του αγίου Κοσμά του Αιτωλού στο χωριό Λόσνιτσα (νυν Γέρμας) Καστοριάς, κατά τις δεκαετίες 1760 – 1770.

Ο άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός στον Γέρμα (18^ος αιών)

1) Ο μαρτυρικός βίος και το θαυμαστό έργο του.

Σ τ ί χ ο ι

Κοσμάς ο Κόσμου κόσμος,, ηδ’ ωραιότης,

Κόσμον λιπών πρόσκαιρον αγήρω έχει

Θάνεν διά βρόχου Κοσμάς εικάδι Τετάρτη.

Ο άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός.
Εικόνα στο ναό του, στον Γέρμα.

Ο άγιος Κοσμάς γεννήθηκε το έτος 1714, από ευσεβείς γονείς, στο χωριό Μέγα Δένδρον της Αιτωλίας, όπου κι έμαθε τα πρώτα του γράμματα απ’ τον ιεροδιάκονον Ανανίαν Δερβισάνον. Το βαπτιστικό του όνομα ήταν Κώστας. Σε ηλικία 20 ετών .

Πήγε για σπουδές στη φημισμένη σχολή της Ιεράς μονής Βατοπαιδίου Αγίου Όρους. Εκεί διδάχτηκε τα Γραμματικά απ’ τον Π. Παλαμά και τη Λογική απ’ τον Ν. Τζαντούλιο. Μετά την αποφοίτησή του απ’ τη σχολή Βατοπαιδίου ο νεαρός Κώστας χειροτονήθηκε ιερομόναχος στην Ιερά μονή Φιλοθέου Αγίου Όρους κι έλαβε το μοναχικό όνομα Κοσμάς.

Στο βυζαντινό μοναστήρι του Φιλοθέου πρόσφερε ο ιερέας Κοσμάς τις πολύτιμες υπηρεσίες του επί 20 ολόκληρα έτη. Κατόπιν, σε ηλικία 45 ετών περίπου, πήρε τη μεγάλη απόφαση να βγεί και να κηρύξει στον κόσμο, για να βοηθήσει έτσι τους ομοεθνείς και ομόπιστούς του, που κινδύνευαν να εξισλαμιστούν με τη βία και ν’ αφελληνιστούν. Για την πραγμάτωση αυτού του ιερού σκοπού πήγε στην Κωνσταντινούπολη, παρουσιάστηκε στον τότε Οικουμενικό Πατριάρχη Σεραφείμ Β΄(1757-61) και του ανακοίνωσε τον ευσεβή πόθο του. Ο Πατριάρχης αναγνώρισε τη μεγάλη απόφαση – θυσία του ιερομόναχου Κοσμά, πρόβλεψε τ’ αγαθά αποτελέσματά της και γι’ αυτό έδωσε πρόθυμα τη συγκατάθεση κι ευλογία του στον αιτούντα και τον διόρισε μάλιστα ιεροκήρυκα του Γένους.

Μεγάλος ξύλινος Σταυρός
εμπρός στο ναό του Αγίου Κοσμά, Γέρμα.

Μετά τον εν λόγω διορισμό του, ο άγιος Κοσμάς άρχισε την ιεραποστολική του δράση, οργώνοντας κυριολεκτικά επί 20 έτη την τότε υπόδουλη και δεινοπαθούσα Ελλάδα. Συγκεκριμένα, επισκέφτηκε τη Θράκη, Μακεδονία, Ήπειρο, Θεσσαλία, Ρούμελη, Πελοπόννησο και πολλά νησιά του Αιγαίου και του Ιουνίου πελάγους. Συνολικά πραγματοποίησε τέσσερις μεγάλες περιοδείες στον ευρύτερο ελλαδικό χώρο, αντιμετωπίζοντας πολλούς και θανάσιμους κινδύνους, από Τούρκους κι Εβραίους. Κατά τις περιοδείες του αυτές κήρυξε αμέτρητες φορές τον Θείο λόγο, βάπτισε, εξομολόγησε και κοινώνησε χιλιάδες χριστιανούς, ίδρυσε περισσότερα από 210 ανώτερα (Ελληνικά) σχολεία και 1100 κατώτερα, ανακοίνωσε καταπληκτικές προφητείες, έκανε πάρα πολλά θαύματα και τελικώς οδηγήθηκε στον δι’ αγχόνης μαρτυρικό θάνατο, στις 24 Αυγούστου 1779, στο χωριό Κολικόντασι της Βορείου Ηπείρου.

Αυτή είναι σε γενικές γραμμές η θαυμαστή ζωή και η καταπληκτική δράση του αγίου Κοσμά του Αιτωλού, του μεγάλου μάρτυρα της Εκκλησίας μας και του Έθνους, που τιμάται δεόντως κατά τα τελευταία έτη απ’ τους χριστιανούς όλης της Ελλάδος, και ιδιαίτερα απ’ τους ευσεβείς Χριστιανούς του Γέρμα και της Καστοριάς.

Απολυτίκιον του αγίου Κοσμά

Θείας πίστεως διδασκαλία, κατεκόσμησας την Εκκλησίαν,

ζηλωτής των Αποστόλων γενόμενος.

Συ γαρ τη θεία αγάπη πτερούμενος, Ευαγγελίου τον λόγον

διέσπειρας. Κοσμά ένδοξε, Χριστόν τον Θεόν ικέτευε,

δωρήσασθε ημίν το μέγα έλεος.

2) Οι δύο επισκέψεις του αγίου Κοσμά στον Γέρμα (18^ος αιών)

Ο Γέρμας Καστοριάς,
το αγαπημένο χωριό του αγίου Κοσμά.

Ο ιερομάρτυρας και εθνομάρτυρας Κοσμάς ο Αιτωλός (1714 – 1779) επισκέφτηκε τον Γέρμα δύο φορές, κατά τη Β΄ και Γ΄ περιοδεία του, (1763-73 και 1775-77, αντίστοιχα). Την πρώτη φορά συγκέντρωσε τους κατοίκους του χωριού στην τοποθεσία «Όχτος», τους κήρυξε τις ψυχοσωτήριες «Διδαχές» και τους ανακοίνωσε τις θαυμαστές προφητείες του. Εκεί τότε προγνώρισε, αναζήτησε και βρήκε τον Ι. Τσ., που έπασχε από δαιμονικό νόσημα, (συγκέντρωνε κι έκαιγε ανθρώπινα οστά), τον αποκάλυψε στους συγχωριανούς του, τον θεράπευσε και τέλος, χάρισε σ’ αυτόν και στους απογόνους του την ικανότητα να γιατρεύουν διαστρέμματα άκρων και κατάγματα οστών. Τότε επίσης ίδρυσε το πρώτο σχολείο του Γέρμα και τοποθέτησε σ’ αυτό ως δάσκαλο τον ιερέα Γεώργιο Κατσιάπη.

Η πέτρα όπου πάτησε και κήρυξε ο άγιος Κοσμάς.
Βρίσκεται έξω από το ναό του στον Γέρμα.

Για δεύτερη φορά ο εθναπόστολος Κοσμάς επισκέφτηκε τον Γέρμα τη χρονική περίοδο 1775 – 1777. Κατά την επίσκεψή του αυτή κήρυξε ξανά στους Γερμανιώτες και θεράπευσε αρκετούς ασθενείς τους. Τέλος, τους αποχαιρέτησε για πάντα και αναχώρησε προς το Κωσταράζι. Πρίν την αναχώρησή του όμως, και για να τον θυμόμαστε, όπως είπε, πάτησε σε μια πέτρα και αποτύπωσε θαυματουργικά επάνω της το πέλμα του ανυπόδητου ποδιού του. Η πέτρα αυτή σώζεται σήμερα μισοσπασμένη κι εκτίθεται εμπρός στο νεόδμητο ιερό ναό του, στην τοποθεσία «Σταυρός», αποτελεί δε σεβαστό αντικείμενο για τους πιστούς της γύρω περιοχής, (κατοίκους Βλάστης, Σισανίου, Ναμάτων κ.ά.).

α) Οι προφητείες του αγίου Κοσμά στον Γέρμα.

Όπως προαναφέρθηκε, ο άγιος Κοσμάς ανακοίνωσε στον Γέρμα πολλές και καταπληκτικές προφητείες του. Μερικές απ’ αυτές παρουσιάζονται αμέσως παρακάτω:

1) Καλότυχος όποιος ζήσει μετά το μεγάλο πόλεμο, θα τρώγει με ασημένιο κουτάλι.
2) Θα έρθουν χρόνια, που σιδερένια πουλιά θα πετούν στον ουρανό και θα ρίχνουν φωτιά.
3) Όταν θ’ ανοίξουν όλες οι στράτες δεν θα υπάρχουν άνθρωποι να τις περπατήσουν.
4) Θα ’ρθει καιρός, που οι άνθρωποι θα ομιλούν απ’ εδώ και θ’ ακούγονται στην Πόλη.
5) Αυτός ο ξερόλακκος της «Μπιστεριάς» θα φέρει τόσο νερό, που θα «πνίξει» το μισό χωριό (Περί το έτος 1980 έγινε γεώτρηση στην κοίτη του, βρέθηκε άφθονο νερό και αρδεύεται έκτοτε μ’ αυτό το μισό χωριό).
6) Το μεγάλο κακό θα ’ρθει απ’ το Βορρά.
7) Θα έρθουν χρόνια, που πίσω από κάθε γυναίκα θα τρέχει ένα αυλάκι αίμα (Προφητεύεται η πληθώρα των αμβλώσεων της σημερινής εποχής;).
8) Θα ’ρθει καιρός που θα σκοτώνει αδελφός τον αδελφό (Συνέβη κατά τον τελευταίο πόλεμο 1944 – 1949).
9) Μη φοβάστε από σεισμό, γιατί βρίσκεστε στον κόρφο της Παναγιάς (Πράγματι, ο Γέρμας βρίσκεται ανάμεσα στις αρχαίες ιερές μονές: Παναγία Κλεισούρας, Άγιο Νικόλαο Τσιριλόβου Μεταμόρφωση του Σωτήρος Δρυόβουνου, Παναγία Σισανίου, και Άγιο Δημήτριο Βλάστης).
10) Θα ’ρθει καιρός που θα παντρεύονται τ’ αδέλφια μεταξύ τους, γιατί δεν θα γνωρίζονται (Είναι προφητική αναφορά στις πολλές εκτός γάμου γεννήσεις της εποχής μας και στις τραγικές συνέπειές τους;).
11) Ακόμη και στο κέρατο του βοδιού αν κρύψετε τα γρόσια σας θα τα βρουν και θα τα πάρουν (Η προφητεία αναφέρεται στο φαινόμενο του χρηματικού πληθωρισμού;).

β) Το σχολείο του Γέρμα.

Ο Εσταυρωμένος Χριστός
στο Ιερό του ναού Αγίου Κοσμά, Γέρμα.

Το σχολείο του Γέρμα ιδρύθηκε απ’ τον εθναπόστολο άγιο Κοσμά τον Αιτωλό, κατά την εκεί πρώτη επίσκεψή του, γύρω στο έτος 1770. Πρώτος δάσκαλος ορίστηκε απ’ τον Πατροκοσμά ο ιερέας Γεώργιος Κατσιάπης. Από τότε και για εκατό χρόνια περίπου, χρέη δασκάλου στα παιδιά της ενορίας εκτελούσε ο εκάστοτε εφημέριός της. Απ’ το σχολείο αυτό αποφοίτησαν, κατά τον 18^ο και19ο αιώνα, αρκετοί άριστοι μαθητές, οι οποίοι συνέχισαν τις σπουδές τους σ’ ανώτερες Σχολές, έγιναν ελληνοδιδάσκαλοι και δίδαξαν μ’ επιτυχία σε πολλά σχολεία της Δυτ. Μακεδονίας. Ενδεικτικά αναφέρονται: α) Ο Κωνσταντίνος Κατσάνος, που εργάστηκε στην Εράτυρα Κοζάνης και απεβίωσε εκεί σε σχετικά νεαρή ηλικία, περί το έτος 1880. β) Ο Αγγελής Στάκας, ο οποίος δίδαξε στην Καστοριά και στη γενέτειρά του, τον Γέρμα, όπου και πέθανε το 1925, και γ) Ο Αντώνιος Λιάντσης, που δίδαξε στην Καστοριά έως το έτος 1912 και που έδρασε ως μέλος των επιτροπών Μακεδονικού Αγώνα της περιοχής της.

Γιώργος Τ. Αλεξίου