Ο μουσικός τουρισμός είναι η επίσκεψη σε ένα τόπο, για να δει κάποιος-α, ένα μουσικό φεστιβάλ ή άλλες μουσικές παραστάσεις. Αυτό το είδος τουρισμού είναι ιδιαίτερα σημαντικό για μικρά χωριά , καθώς και μεγάλες πόλεις.
Η μουσική παρέχει μια σημαντική και συγκινησιακή αφήγηση για τους τουρίστες, ως έκφραση πολιτισμού, μορφή κληρονομιάς και σημαίνον τόπου . Πράγματι, είναι ολοένα και πιο δύσκολο να φανταστεί κανείς τον τουρισμό «στη σιωπή».
Τουριστικές παραστάσεις παραδοσιακών χορών, προσκυνήματα σε σπίτια και τάφους συνθετών και τραγουδιστών, αυτοσχέδιες διασκεδάσεις στο δρόμο, περιηγήσεις σε συναυλίες, παρακολούθηση μουσικών φεστιβάλ, είναι αυτά που συνοδεύουν τον επισκέπτη – τουρίστα.
Η μουσική καθορίζει και ξεπερνά τα σύνορα των προορισμών, ενώ δίνει έμφαση ακόμη και αμφισβητεί τις έννοιες της παράδοσης και βοηθά στον καθορισμό της ταυτότητας των επισκεπτών.
Η μουσική, σε διάφορα στυλ και συνθέσεις – οργανική και φωνητική, σόλο ή ομαδική, ενισχυμένη ή ακουστική, ζωντανή ή ηχογραφημένη, είναι μια σχεδόν καθολική και πανταχού παρούσα πολιτιστική έκφραση. Τα μουσικά είδη είναι προϊόν της ανθρώπινης κουλτούρας, κάτι που αγαπιέται για την αισθητική του αξία, αλλά και κάτι που αποτελεί τρόπο αμφισβήτησης, ή νοηματοδότησης ενός σκοπού, σε ολόκληρη την ιστορία, τους κοινωνικούς και γεωγραφικούς χώρους. Σε πολλές «προμοντέρνες» κουλτούρες, η μουσική είναι στενά συνδεδεμένη με την τελετουργία και την κοινωνικότητα, την απόδοση του ανήκειν και την εξουσία.
Στους νεώτερους χρόνους, η μουσική έχει γίνει μέρος των καθημερινών χώρων αναψυχής, πηγή καλλιτεχνικής έκφρασης και ευχαρίστησης του κοινού – αλλά και πολιτιστικό προϊόν που μπορεί να εμπορευματοποιηθεί.
Η μουσική αρθρώνει ταυτότητες, εξέγερση, συμμόρφωση, απόδοση, κατάσταση, κοινότητα, υποκουλτούρα, υψηλή κουλτούρα, διάκριση, τόπο, χώρο και πολλά άλλα. Στην ανάδειξη ξεχωριστών χώρων, στυλ και ειδών, η μουσική αναπαράγει τις ανισότητες και τους αγώνες του όψιμου σύγχρονου κόσμου.
Συνακόλουθα με αυτό, και όπου ο τουρισμός μπαίνει στην εξίσωση, είναι ότι οι άνθρωποι ταξιδεύουν στη μουσική είτε ως θαυμαστές, προσκυνητές, θεατές συναυλιών,
Ο μουσικός τουρισμός είναι μια επικερδής βιομηχανία για πολλές περιοχές του κόσμου και αναφέρεται σε άτομα που ταξιδεύουν σε μια νέα περιοχή για να παρακολουθήσουν μια μουσική παράσταση ή συναυλία ή ακόμα και ένα μεγαλύτερο φεστιβάλ.
Για αυτούς και άλλους λόγους, πολλές περιοχές αναγνωρίζουν πλέον την αξία του μουσικού τουρισμού.
Τα μουσικά φεστιβάλ είναι μια άλλη τεράστια πτυχή του μουσικού τουρισμού. Αυτά είναι ακόμη καλύτερα για την τοπική οικονομία, συχνά διαρκούν λίγες μέρες ή τουλάχιστον ένα Σαββατοκύριακο. Επιπλέον, τα μουσικά φεστιβάλ περιλαμβάνουν συνήθως περισσότερα από ένα συγκροτήματα, αυξάνοντας την πιθανότητα ο κόσμος να θέλει να παρακολουθήσει. Ορισμένες πόλεις ή περιοχές αποφασίζουν να επωφεληθούν από τους επιπλέον ανθρώπους στην πόλη για ένα μουσικό φεστιβάλ και θα διοργανώσουν άλλες εκδηλώσεις ταυτόχρονα, όπως φεστιβάλ τοπικής γαστρονομίας ή άλλες κοινοτικές εκδηλώσεις που μπορούν να αποφέρουν επιπλέον έσοδα. Ομοίως, ορισμένες πόλεις συνδέονται πολιτιστικά με ένα συγκεκριμένο στυλ μουσικής, προσελκύοντας έτσι καλλιτέχνες και θαυμαστές σε σχεδόν σταθερή βάση.
Ο μουσικός τουρισμός υπάρχει εδώ και πολύ καιρό. Ο κόσμος επισκέφτηκε το Μπαϊρόιτ λόγω του Βάγκνερ, το Σάλτσμπουργκ για τον Μότσαρτ και το Σίδνεϊ για την Όπερα του.
Και για να αναφερθούμε σε πολύ πιο πρόσφατους καλλιτέχνες, αμέτρητοι άνθρωποι ταξιδεύουν στο Λονδίνο για να επισκεφθούν την Abbey Road και να τραβήξουν μια εμβληματική φωτογραφία στη διαβαση των Beatles.
Αυτά τα γεγονότα μπορεί να θεωρηθούν ως μουσικός τουρισμός, όπου «οι άνθρωποι ταξιδεύουν, σε κάποιο σημείο, λόγω της μουσικής και της σημασίας αυτής για τον πολιτισμό, την οικονομία και την ανάδειξη της ιδιαίτερης αυτότητας.
Η βιομηχανία μουσικού τουρισμού περιλαμβάνει σχεδόν για όλα τα είδη μουσικής, αν και η ροκ μουσική είναι η πιο δημοφιλής. Όλο και περισσότερες ανεξάρτητες μπάντες πραγματοποιούν περιοδείες, ακόμη και σε μικρότερους χώρους και πόλεις.
Υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός μουσικών φεστιβάλ που πραγματοποιούνται σε όλο τον κόσμο, συνήθως ετησίως, που προσελκύουν μη ντόπιους επισκέπτες.
Το αυτοαποκαλούμενο μεγαλύτερο μουσικό φεστιβάλ στον κόσμο είναι το Summerfest , μια εκδήλωση διάρκειας 11 ημερών στο Μιλγουόκι του Ουισκόνσιν με ετήσια συμμετοχή σχεδόν 1.000.000 ατόμων.
Το 2019, το Φεστιβάλ Τζαζ και Κληρονομιάς της Νέας Ορλεάνης παρουσίασε 12 σκηνές και πάνω από 70 περίπτερα με φαγητό της Λουιζιάνα. Δεν υπάρχουν δύο θάλαμοι φαγητού που να σερβίρουν την ίδια κουζίνα. Οπως αναφέρει η Wall Street Journal το Jazz Fest «προβάλλει μια ευρύτερη, βαθύτερη σύνθεση βασικών αμερικανικών μουσικών στυλ από οποιοδήποτε φεστιβάλ στη χώρα…».
Υπάρχουν επίσης μια σειρά από ετήσια καρναβάλια , εκδηλώσεις που περιλαμβάνουν μουσική, χορό και πάρτι στο δρόμο. Μερικά σημαντικά περιλαμβάνουν το Καρναβάλι του Ρίο στη Βραζιλία , το οποίο προσελκύει 500.000 ξένους επισκέπτες ετησίως, και το καρναβάλι του Σαλβαδόρ ντε Μπαΐα , που είναι το μεγαλύτερο πάρτι στο δρόμο και προσελκύει πλήθη έως και δύο εκατομμυρίων ανθρώπων καθ’ όλη τη διάρκεια της εβδομάδας.
Το Καρναβάλι του Νότινγκ Χιλ ( Λονδίνο , Ηνωμένο Βασίλειο ) είναι ένα από τα μεγαλύτερα street party στην Ευρώπη και προσελκύει περίπου ένα εκατομμύριο άτομα κάθε χρόνο.
Το Love Parade , ένα φεστιβάλ ηλεκτρονικής χορευτικής μουσικής στη Γερμανία που πραγματοποιήθηκε από το 1989 έως το 2010, είχε πλήθη 1,6 εκατομμυρίων στο αποκορύφωμά του.
Υπάρχουν εκατοντάδες ετήσια φεστιβάλ τζαζ σε όλο τον κόσμο, με το μεγαλύτερο, το Διεθνές Φεστιβάλ Τζαζ του Μόντρεαλ , με 2,5 εκατομμύρια συμμετέχοντες κάθε χρόνο, το ένα τρίτο των οποίων είναι τουρίστες.
Συνολικά, υπολογίζεται ότι 10 εκατομμύρια άνθρωποι ταξιδεύουν διεθνώς κάθε χρόνο με κύριο σκοπό να παρακολουθήσουν ή να συμμετάσχουν σε ένα μουσικό ή πολιτιστικό φεστιβάλ.
Υπάρχουν επίσης ορισμένες πόλεις και περιοχές που χρησιμεύουν ως προορισμοί όλο το χρόνο για ταξίδια που σχετίζονται με τη μουσική, όπως η Νέα Ορλεάνη, το Μπαϊρόιτ στη Γερμανία, η Βιέννη στην Αυστρία. Aix-en-Provence στη Γαλλία, La Scala στο Μιλάνο για όπερα και κλασική μουσική και το Λονδίνο για ροκ μουσική .
Σε παραδοσιακά είδη όπως η λαϊκή και η κλασική μουσική, ένα μουσικό φεστιβάλ μπορεί να οριστεί ως μια κοινοτική εκδήλωση με παραστάσεις τραγουδιού και οργάνων που συχνά παρουσιάζεται με ένα θέμα όπως το μουσικό είδος (π.χ. μπλουζ, λαϊκή, τζαζ, κλασική μουσική)
Στην Ελλάδα τα καλοκαιρινά πανηγύρια είναι μια ιδιαίτερη μορφή φεστιβάλ, είναι μια κορυφαία στιγμή για κάθε τοπική κοινότητα και αποτελούν σημεία αναφοράς για όλους όσους αναζητούν μια αίσθηση του «ανήκειν» στους τόπους καταγωγής τους. Είναι συχνά ο λόγος και η αφορμή που επιστρέφουμε στα χωριά μας.
Η μουσική και ο χορός αποτελούν τις πιο δυναμικές συνιστώσες του πανηγυριού και την κορύφωση της εορταστικής διαδικασίας.
Τα μουσικά φεστιβάλ γίνονται συνήθως σε εξωτερικούς χώρους, με σκηνές ή στεγασμένες προσωρινές σκηνές για τους καλλιτέχνες. Συχνά τα μουσικά φεστιβάλ φιλοξενούν και άλλες εκδηλώσεις, όπως πωλήσεις φαγητού και εμπορευμάτων, χορό, χειροτεχνίες, περφόρμανς και κοινωνικές ή πολιτιστικές δραστηριότητες. Κάποια φεστιβάλ διοργανώνονται ως κερδοσκοπικές συναυλίες και άλλα είναι παροχές για συγκεκριμένο φιλανθρωπικό σκοπό.
Ιστορικά στοιχεία για τα μουσικές εκδηλώσεις
Είναι γεγονός ότι από την αρχαιότητα κάθε κοινωνία, ανεξάρτητα από τη γεωγραφική περιοχή αλλά και την ιστορική περίοδο, είχε ορίσει ημερομηνίες και χρονικές περιόδους που εορτάζονταν με ιδιαίτερη λαμπρότητα και βασίζονταν στην εκάστοτε θρησκεία, ή τον τοπικό πολιτισμό (ήθη, έθιμα, παραδόσεις κτλ.) και στον τρόπο ζωής (αγροτικό ή αστικό).
Οι εορτές αυτές αποτέλεσαν την απαρχή των φεστιβάλ τα οποία μετεξελιχθηκαν στη μορφή που σήμερα γνωρίζουμε.
Οι Πυθικοί Αγώνες στους Δελφούς περιλάμβαναν μουσικές παραστάσεις και μπορεί να είναι ένα από τα πρώτα γνωστά φεστιβάλ. Μερικές από τις πρώτες καταγραφές εορτών χρονολογούνται στην αρχαία Ελλάδα (Διονύσια) ή στη Ρώμη (Σατουρνάλια)
Κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα , τα φεστιβάλ γίνονταν συχνά ως διαγωνισμοί και έχουν συνδεθεί με θρησκευτικές τελετές.
Τα φεστιβάλ μπορούν να οριστούν ως πολιτιστικά γεγονότα και μοναδικές στιγμές στο χρόνο, που γιορτάζονται τελετουργικά για να ικανοποιηθούν ορισμένες ανάγκες (Golblatt, 1990).
Άλλωστε, ετυμολογικά η λέξη φεστιβάλ (festival) έχει ως ρίζα τη λέξη “feast” ή “fiesta”, που σημαίνει γιορτή.
Στις μέρες μας η έννοια του «φεστιβάλ» έχει διευρυνθεί, γεγονός που καθιστά δύσκολο τον ορισμό της. Τα φεστιβάλ σήμερα αποτελούν μια υποκατηγορία των “event” και ενδέχεται να σχετίζονται άμεσα, έμμεσα ή και καθόλου με τον τοπικό πολιτισμό, αλλά σε κάθε περίπτωση εμπεριέχουν την έννοια της εορτής.
Η πολυπλοκότητα του ορισμού των φεστιβάλ δυσκολεύει και τον ορισμό της τυπολογίας τους, αν και προκύπτουν βασικές κατηγορίες φεστιβάλ βάσει θέματος όπως: μουσικά φεστιβάλ, φεστιβάλ κινηματογράφου, φεστιβάλ τεχνών κ.ά. (Σκούλτσος, 2014)
Σήμερα, τα φεστιβάλ αποτελούν έναν διαρκώς εξελισσόμενο κλάδο καθώς πολλές κοινωνίες σε παγκόσμιο επίπεδο σπεύδουν να αξιοποιήσουν τη δυναμική τους και να ωφεληθούν από τις θετικές επιπτώσεις τους.
Στην σημερινή Ελλάδα δυστυχώς ο μουσικός τουρισμός μέχρι και πριν από 20 χρόνια μπορούμε να πούμε ότι απουσίαζε εντελώς.
Ωστόσο είναι αλήθεια όμως ότι μετά του Ολυμπιακούς αγώνες του 2004 ο μουσικός τουρισμός ξεκίνησε να κάνει δειλά-δειλά τα πρώτα του βήματα στη χώρα μας. Η υπερπροβολή της χώρας από το 2004 έως και το 2008 βοήθησαν στην ανάπτυξή του. Από εκεί και πέρα τα επόμενα έτη ξεκίνησαν ορισμένα φεστιβάλ και εκδηλώσεις όπως η Dreamland στην Αρχαία Ολυμπία τα οποία και προσέδωσαν στη χώρα μας τα χαρακτηριστικά μιας περιοχής μουσικού τουρισμού. Εντούτοις η οικονομική κρίση και η ύφεση που ακολούθησε τα επόμενα χρόνια στη χώρα μας σαφώς και συνετέλεσε αρνητικά και μείωσε αυτή την αυξανόμενη ορμή που φαινόταν να υπάρχει.
Η συμβολή των φεστιβάλ στον τουρισμό
Είναι χαρακτηριστικό ότι από τα τέλη της δεκαετίας του ’80 αναφέρεται ο όρος «event tourism» στο πλαίσιο του οποίου εντάσσεται και το «festival tourism» (φεστιβαλικός τουρισμός).
Η σχετική βιβλιογραφία αναφέρει ότι η σημαντική συμβολή ενός φεστιβάλ στον τουρισμό ενός τόπου υποδοχής, είναι η προσέλκυση –με τον κατάλληλο σχεδιασμό– εθνικού ή διεθνούς κοινού.
Η δυνατότητα αυτή που προσφέρουν τα φεστιβάλ έχει αξιοποιηθεί από φορείς που ασχολούνται με την τουριστική προβολή, σε αρκετές περιοχές παγκοσμίως.
Αποτέλεσμα αυτού αποτελεί το γεγονός ότι αρκετά φεστιβάλ λειτουργούν ως εργαλεία κατασκευής (ή ανακατασκευής) της τουριστικής εικόνας του προορισμού και τοποθέτησης (ή επανατοποθέτησης) της περιοχής υποδοχής στον εκάστοτε εθνικό αλλά και τον παγκόσμιο τουριστικό χάρτη. Σε μακροπρόθεσμο επίπεδο, ένα σταθερά επαναλαμβανόμενο, και επιτυχημένο, φεστιβάλ εντάσσεται στο τοπικό (ή και εθνικό) τουριστικό προϊόν με σκοπό να προσελκύει το ενδιαφέρον των τουριστών αυξάνοντας την τουριστική κίνηση.
Τα μουσικά φεστιβάλ έχουν αναπτυχθεί ως μια αναδυόμενη βιομηχανία που συμβάλλει σε πολλές εθνικές οικονομίες.
Τα σύγχρονα φεστιβάλ προσφέρονται συχνά ως ευκαιρία για εξαιρετικές εμπειρίες και χρησιμεύουν όλο και περισσότερο ως ένας τρόπος για τη δημιουργία πολιτιστικής ταυτότητας, τρόπου ζωής, συμμετοχής και αυτοπραγμάτωσης.
Επιπλέον, τα φεστιβάλ είναι μια ευκαιρία τελετουργικής απόδρασης από την καθημερινότητα, ατομική και ταυτόχρονα συλλογική εμπειρία.
Πολλά φεστιβάλ δεν συνδέονται με ένα συγκεκριμένο μέρος ή κοινότητα. Πραγματοποιούνται σε διαφορετικές τοποθεσίες και αναφέρονται στον παγκόσμιο πολιτισμό. Υπό αυτή την έννοια, δεν αναφέρονται σε συγκεκριμένες εθνικότητες ή κοινωνικές ομάδες που μοιράζονται τις ίδιες αξίες, γλώσσα ή ιστορία. Απλά δίνουν τη δυνατότητα στους ανθρώπους να ξεφύγουν από την καθημερινότητά τους, να αφήσουν τους συνηθισμένους κοινωνικούς ρόλους και να μετακινηθούν στον κόσμο της ηδονιστικής διασκέδασης (Cudny, 2016).
Εν κατακλείδι ο μουσικός τουρισμός στην Ελλάδα του σήμερα, βρίσκεται στα σπάργανα. Είναι προφανές βέβαια οτι η χώρα διαθέτει τεράστιες δυνατότητες ανάπτυξης στον μουσικό τουρισμό, όπως και πολύ σπουδαίο υλικό (Ελληνική μουσική από την αρχαιότητα έως σήμερα) προς αξιοποίηση.
Αποτελεί μια πρόκληση και ένα στοίχημα για την τοπική αυτοδιοίκηση και τους φορείς του τουρισμού να να διοργανωθούν μουσικά φεστιβάλ με σταθερές ημερομηνίες, ώστε σιγά σιγά να αναπτυχθεί ο μουσικός τουρισμός.
Διαθέτουμε διεθνώς γνωστούς Έλληνες μουσικούς με μεγαλειώδες έργο, αλλα και μοναδικά μουσικά είδη που ακούγονται ευχάριστα στα ξένα ώτα. Ας αναληφθούν λοιπόν οι σχετικές πρωτοβουλίες.
Ιδού η Ρόδος ιδού και το πήδημα.
Πηγές:
B. Miller
wikipedia
Gibson & Connel, 2005
diggit magazine
sage journals
Φύκαρη, Αθηνά πτυχιακή εργασία
Σωτηριάδης και Φαρσάρη, 2009
Από τη διαδικτυακή εφημερίδα “ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ” φύλλο 15 του itnnews.gr
Κατεβάστε και διαβάστε την εφημερίδα ΕΔΩ
