Την παλαιά εποχή, μέχρι και τον 19ον αιώνα (;), όλοι οι κάτοικοι του Γέρμα συγκεντρώνονταν κατά τη νύχτα των Χριστουγέννων – 24η προς 25 η Δεκεμβρίου – στην παρ(ε)στιά(: μεγάλο καθιστικό δωμάτιο) του σπιτιού τους, κάθονταν γύρω από το αναμμένο τζάκι και ξαγρυπνούσαν μέχρι τα μεσάνυχτα για να υποδεχτούν και να τιμήσουν τη Γέννηση του Χριστού. Κατόπιν και πριν πέσουν για ύπνο, έριχναν στο τζάκι 2 – 3 κούτσουρα, που ήταν πολύ χοντρά για να κρυφοκαίνε / σιγοκαίνε όλη τη νύχτα και να ζεσταίνουν το νεογέννητο Χριστό.
Περί τα χαράματα, οι γυναίκες που είχαν μικρά αγόρια τα ξυπνούσαν, κι αμέσως αυτά σηκώνονταν, φορούσαν χοντρά ρούχα, έβαζαν στο κεφάλι τους την κουκούλα και στις παλάμες τα “χιρότια” (γάντια), κρεμούσαν στον ώμο τους την “τραγατσίκα” (: σακκούλι), έπαιρναν την “τζιουμπαρντανίκα” τους (: γερό ραβδί, χοντρό στη μία άκρη) κι έβγαιναν στους παγωμένους και σκοτεινούς δρόμους του χωριού. Εκεί σχημάτιζαν μικρές ομάδες κι επισκέπτονταν με τη σειρά όλα τα συγγενικά και φιλικά τους σπίτια, χτυπώντας δυνατά με την “τζιουμπαρντανίκα” τις εξώθυρες και άδοντας τα παραδοσιακά γερμανιώτικα κάλαντα, των οποίων οι πρώτοι στίχοι ήταν, σύμφωνα με τον αείμνηστο Γυμνασιάρχη και συγγραφέα Χρίστο Γεωργίου (1889 – 1972), οι εξής:
«(Τα) συχαρίκια, μορ’ Κυρά,
Φάσκιουσι(ν) η Πανα(γ)ιά,
Έκαμι(ν) Χριστόν πιδί…
(= Καλές ειδήσεις, καλή Κυρά, ενν. σε φέρνομε, γέννησε η Παναγιά, έκαμε παιδί Χριστόν…). (Βλ. το βιβλίο του, Το γλωσσικό ιδίωμα Γέρμα Καστοριάς, έκδ. Ε.Μ.Σ., Θεσσαλονίκη 1962, σελ. 273).
Μετά απ’ το παραπάνω άσμα έλεγαν και το ακόλουθο:
«- Κόλιαντα, μπάμπω, κόλιαντα (: κάλαντα),
κι εμένα “κολιαντρίνα” (: μικρό ψωμάκι στολισμένο με στραγάλια και σταφίδες),
κι αν δεν με δίνεις κόλιαντα,
δώμ’ ένα κορίτσι!
- – Τι το θέλεις γάιδαρε το ξένο το κορίτσι;
- – Να το φιλώ, να το τσιμπώ, να με ζεσταίν’ το βράδυ!».
Οι νοικοκυρές των σπιτιών υποδέχονταν με χαρά τους μικρούς επισκέπτες, τους φιλοδώριζαν κι έριχναν μέσα στο σακούλι τους αρκετά καλούδια, όπως, “κολιαντρίνες”, “κάχτες” (: καρύδια), σούρβα, μήλα “φιρίκια” και “τ’ς Όχριδας”, αχλάδια “ζίμουρβα” και “σιούμσιουλα”, κάστανα κ.ά. Στο τέλος τα ξεπροβοδούσαν με φιλιά και με τις επίκαιρες ευχές Καλά Χριστούγεννα κι ευτυχισμένος ο καινούριος χρόνος.
Τα παιδιά επέστρεφαν στο σπίτι τους ξεπαγιασμένα, αλλά και πολύ χαρούμενα, την 6η πρωινή ώρα, όταν χτυπούσαν χαρμόσυνα οι καμπάνες της εκκλησίας του Άι-Γιώργη και καλούσαν τους χωρικούς στη χριστουγεννιάτικη πανηγυρική Θεία Λειτουργία.
Γ.Τ.Α.
