Στην ελληνική κοινωνία είναι τόσο σημαντική η συνεισφορά της γιαγιάς και του παππού στη φροντίδα των παιδιών που θα ήταν δύσκολο να φανταστεί κανείς πως θα τα έβγαζε πέρα η οικογένεια χωρίς τη βοήθειά τους! Ο ρόλος τους όμως δεν είναι πάντα τόσο ξεκάθαρα βοηθητικός ή χωρίς περιπλοκές όσο ακούγεται.
Η γιαγιά και ο παππούς συχνά έχουν διαφορετικές απόψεις για την ανατροφή των παιδιών απ’ ότι οι γονείς. Είναι πιο ελαστικοί με τα εγγόνια, τους κάνουν όλα τα χατίρια. Αυτή η διαφορά αντιμετώπισης δεν δημιουργεί αναγκαστικά προβλήματα. Όταν τα πράγματα εξελίσσονται ομαλά, τα παιδιά γνωρίζουν ότι, ανεξαρτήτως διαφορών, τον τελευταίο και πιο σημαντικό λόγο έχουν οι γονείς τους και έτσι η συμπεριφορά τους καθορίζεται πρωτίστως από τις αρχές και απόψεις διαπαιδαγώγησης των γονιών.
Υπάρχουν όμως περιπτώσεις που τα πράγματα δεν εξελίσσονται ομαλά. Σαν οικογενειακή θεραπεύτρια συχνά ακούω για περιπτώσεις σκληρής αντιπαράθεσης ανάμεσα στη μαμά και την γιαγιά (συνήθως την πεθερά της). Στις περιπτώσεις αυτές η γιαγιά επιβάλλει τις απόψεις της με αυταρχικό τρόπο.
Η συνηθισμένη της αντίδραση είναι: «Εγώ μεγάλωσα τόσα παιδιά και τώρα θα μου πεις εσύ πώς να φερθώ στο εγγόνι μου;! Ποιος ξέρει καλύτερα;!». Η αντίδραση εκφράζεται με πλάγιο τρόπο (Δεν κάνει αυτά που της ζητάει η μητέρα) ή ανοιχτά, κάποιες φορές μάλιστα με εξαιρετικά προκλητικό τρόπο.
Για παράδειγμα η μητέρα λέει «Δεν θα φας γλυκό αφού δεν άγγιξες το φαγητό σου» και η γιαγιά βγάζει και δίνει στο παιδί ένα γλυκό μπροστά στα έκπληκτα και εξοργισμένα μάτια της μητέρας. Αυτή η συμπεριφορά δεν ακυρώνει μόνο την τιμωρία της μητέρας, ακυρώνει την ίδια την μητέρα, την αξία που έχει ο λόγος της, τον σεβασμό προς το πρόσωπό της.
Βεβαίως σημαντικό ρόλο παίζει ο ρόλος του πατέρα. Σε οικογένειες που υπάρχει έντονη αντιπαράθεση ανάμεσα σε μητέρα και γιαγιά, ο πατέρας είτε δεν λαμβάνει θέση είτε υποστηρίζει άμεσα ή έμμεσα την άποψη της μητέρας του. Κάποιες φορές προσπαθεί να στηρίξει την γυναίκα του αλλά αυτό γίνεται με αδύναμο τρόπο και η προσπάθεια εγκαταλείπεται εύκολα («Μίλησα στην μητέρα μου αλλά δεν με ακούει. Τι να κάνουμε;»).
Σ’ αυτές τις περιπτώσεις το ‘μέτωπο’ μητέρας-πατέρα είναι εξαιρετικά αδύναμο. Αυτό ενισχύει την έλλειψη σεβασμού της γιαγιάς προς τη μητέρα και βεβαίως, το πιο σημαντικό, υπονομεύει το κύρος τους σαν γονείς και τον σεβασμό του παιδιού προς αυτούς.
Το παιδί χρειάζεται αγάπη αλλά και όρια
Οι γονείς είναι κατεξοχήν υπεύθυνοι για να διδάξουν με συνέπεια στο παιδί τί είναι επιτρεπτό, να το βοηθήσουν να μάθει συμπεριφορές, να εδραιώσει ρουτίνες, να ελέγξει την έκφραση συναισθημάτων, όλα απαραίτητα για την ομαλή συναισθηματική και κοινωνική του εξέλιξη. Η ασυνέπεια στην ανατροφή που προκύπτει όταν το κύρος των γονιών υπονομεύεται δημιουργεί σύγχυση και ανασφάλεια στο παιδί και μπορεί να οδηγήσει σε σημαντικά προβλήματα συμπεριφοράς στο μέλλον.
Σοφία Μεσσάρη
Κλινική Ψυχολόγος & Οικογενειακή Θεραπεύτρια
Κέντρο Ψυχολογικών Θεραπειών «Ψυχή τε και σώματι»
