Η περαιτέρω ενίσχυση των ανοδικών τάσεων στις πληρωμές μέσω χρεωστικών καρτών, αποτελεί το βασικό χαρακτηριστικό στις αγοραστικές συνήθειες των καταναλωτών στη διάρκεια των τελευταίων δύο ετών της πανδημίας. Για τη διευκόλυνση των συναλλαγών την περίοδο της πανδημίας και προκειμένου να περιοριστεί η φυσική επαφή των καταναλωτών με το πληκτρολόγιο των τερματικών στα σημεία πώλησης, το όριο του ποσού των ανέπαφων πληρωμών με κάρτα αυξήθηκε στα 50 ευρώ από τα τέλη Μαρτίου 2020, όπως διατηρείται μέχρι σήμερα, μέτρο που εκτιμάται ότι συνέβαλε σε επιτάχυνση της χρήσης των πληρωμών με κάρτα στην Ελλάδα.
Όπως αναφέρεται σε ανάλυση της Τράπεζας της Ελλάδος (ΤτΕ), στην ενδιάμεση έκθεση της, η επιτάχυνση αυτή διαπιστώνεται με βάση την έρευνα για την επίδραση της πανδημίας στη χρήση των μετρητών και τις συνήθειες πληρωμών από την πλευρά των καταναλωτών στη ζώνη του ευρώ που διεξήγαγε η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ). Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας για την Ελλάδα, αν και το ήμισυ περίπου των ερωτηθέντων ανέφερε ότι συνέχισε να χρησιμοποιεί τα μετρητά όπως και πριν την πανδημία, το 33% υποστήριξε ότι τα χρησιμοποιούσε με μικρότερη συχνότητα. Ταυτόχρονα, το 53% ανέφερε ότι χρησιμοποιούσε συχνότερα ανέπαφες συναλλαγές με κάρτα, ενώ οι σημαντικότεροι λόγοι που αναφέρθηκαν για τη λιγότερο συχνή χρήση των μετρητών ήταν η μεγαλύτερη ευκολία που προσδόθηκε στη χρήση των ηλεκτρονικών τρόπων πληρωμής, καθώς και ο πιθανός κίνδυνος μόλυνσης μέσω των μετρητών ή της φυσικής εγγύτητας στο ταμείο, η προτροπή από την κυβέρνηση/δημόσιους φορείς για μεγαλύτερη χρήση ηλεκτρονικών πληρωμών ή και η δυσκολία που παρουσίαζε η ανάληψη μετρητών την περίοδο αυτή.
Η συχνότερη χρήση των συναλλαγών με κάρτα επιβεβαιώνεται και από τα στατιστικά στοιχεία των πληρωμών, σύμφωνα με τα οποία η αξία των εγχώριων πληρωμών με κάρτα διαμορφώθηκε το 2020 σε 35 δισ. ευρώ, έναντι 24 δισ. ευρώ το 2019, παρουσιάζοντας σε ετήσια βάση αύξηση κατά 44% (ή 39% με βάση τον αριθμό των πληρωμών αυτών). Η χρήση των πληρωμών με – χρεωστικές κυρίως – κάρτες είχε επεκταθεί γρήγορα τη διετία 2015-2016 λόγω των περιορισμών που επιβλήθηκαν στις αναλήψεις μετρητών από τραπεζικούς λογαριασμούς τον Ιούνιο του 2015 και της θεσμοθέτησης στη συνέχεια σχετικών κινήτρων για την προώθηση των ηλεκτρονικών συναλλαγών.
Ειδικότερα, σύμφωνα με στοιχεία της ΤτΕ, το 2016 η αξία των εγχώριων πληρωμών με κάρτα είχε σημειώσει ρυθμό αύξησης 82% (ή 128% με βάση τον αριθμό πληρωμών), αλλά στη συνέχεια μέχρι το 2018 και το 2019 ο ρυθμός αυτός είχε σταθεροποιηθεί σε χαμηλότερα επίπεδα (της τάξεως του 10% σε όρους αξίας και 25% σε αριθμό). Είναι επίσης χαρακτηριστικό ότι οι πληρωμές με κάρτα που πραγματοποιήθηκαν με φυσική παρουσία σε φυσικό τερματικό EFTPOS ανήλθαν το 2020 σε 28,7 δις. ευρώ, αυξημένες κατά 29% σε σχέση με το προηγούμενο έτος, ενώ η αντίστοιχη αξία εκείνων που πραγματοποιήθηκαν εξ αποστάσεως ανήλθε σε 6,8 δις. ευρώ το 2020, αυξημένη κατά 71% έναντι του προηγούμενου έτους. Κατά συνέπεια, ο λόγος μετρητών-καρτών (cash-card ratio) που θεωρείται στη βιβλιογραφία ενδεικτικός της προτίμησης των καταναλωτών για συναλλαγές με μετρητά σε σχέση με τις πληρωμές με κάρτα και ο οποίος καταγράφει πτωτική τάση εδώ και αρκετά έτη, συνέχισε να υποχωρεί με εντονότερο ρυθμό το 2020, υποδηλώνοντας συνολικά ενίσχυση της προτίμησης για πληρωμές με κάρτα έναντι των μετρητών κατά την πανδημία.
Ειδικότερα, ο λόγος μετρητών-καρτών, αφού υποχώρησε από 85% το 2015 σε 63% το 2019, μειώθηκε περαιτέρω σε 52% το 2020. Επιπρόσθετα, η μέση αξία ανά συναλλαγή με χρεωστική κάρτα, η οποία ακολουθούσε πτωτική πορεία, αυξήθηκε, για πρώτη φορά μετά το 2015, σε 33 ευρώ περίπου (από 30 ευρώ το 2019), καθώς, λόγω των περιορισμών στην κινητικότητα, οι καταναλωτές πραγματοποίησαν στα σημεία πώλησης αγορές με μικρότερη συχνότητα, αλλά μεγαλύτερης αξίας.
Ο συνολικός αριθμός των ενεργών καρτών πληρωμών σε κυκλοφορία στην Ελλάδα σύμφωνα με στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος ξεπερνά σε αριθμό τις 18,6 εκατ. με τις χρεωστικές αριθμός να ξεπερνούν τα 15,7 εκατ. και τις προπληρωμένες καρτών να φθάνουν τα 1,7 εκατ.
Μια επίσης αλλαγή στις συνήθειες των καταναλωτών, σύμφωνα με συγκλίνουσες εκτιμήσεις εμπόρων, είναι ότι χρησιμοποιούν τις χρεωστικές κάρτες για ανέπαφες συναλλαγές ακόμη και για ποσά μικρής αξίας που κυμαίνονται μέχρι και δύο ευρώ, όπως σε περίπτερα, διόδια, φούρνους. Mια τάση που έχει ξεκινήσει και πριν την πανδημία και ενισχύθηκε. Επίσης στη διάρκεια των τελευταίων ετών στα εκτός τραπεζικά σημεία πληρωμών υποχρεώσεων και λογαριασμών προστίθενται και νέα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η δυνατότητα εξόφλησης σειράς λογαριασμών και φορολογικών υποχρεώσεων των καταναλωτών μέσω του δικτύου 3.000 και πλέον πρακτορείων του ΟΠΑΠ, μέσω της υπηρεσίας πληρωμών tora Wallet, θυγατρικής εταιρείας του ομίλου ΟΠΑΠ, που εξυπηρετεί το κοινό καθημερινά μέχρι αργά το βράδυ, ακόμα και τα Σαββατοκύριακα. Επίσης η δυνατότητα πληρωμών μέσω του ολοένα και μεγαλύτερου αριθμού καταστημάτων σούπερ μάρκετ που συνεργάζονται με τράπεζες, δίνοντας τη δυνατότητα εξόφλησης σειράς λογαριασμών από τα ταμεία τους.
Α. Λιδωρίκης
ΑΠΕ
