Συνηθίζω πολλές φορές να αιτιολογώ τον λόγο δημιουργίας και δημοσίευσης κάποιων άρθρων. Έτσι λοιπόν με την ευκαιρία της 2η έκδοσης του πονήματος αυτού, πού έγινε με την Ευγενή Προσφορά του Συνδέσμου Γουνοποιών Καστοριάς και την θετική αποδοχή από το βιβλιόφιλο κοινό, θεώρησα χρέος μου, τόσο ιστορικής καταγραφής ένεκεν, όσο και ενημέρωσης των ενδιαφερομένων αναγνωστών, ερευνητών, μελετητών κ.ο.κ., να δημοσιεύσω το παρών άρθρο.
Δεν θα επεκταθώ περισσότερο ως προς την εισαγωγική διευκρίνηση, αλλά θα περιορισθώ σε όσα αναφέροντα μέσα στο πόνημα, τα οποία θεωρώ ότι είναι αρκετά κατατοπιστικά, για την ενημέρωση του αναγνωστικού κοινού.
Στην αρχική σελίδα λοιπόν με τίτλο <<Λίγα λόγια για την έκδοση>> αναφέρεται:
<<Η 1η έκδοση της Βιβλιογραφίας της Γούνας(2012) ξεκίνησε κυρίως με σκοπό να διευκολύνει τους φοιτητές των τμημάτων της Καστοριάς, ως προς τις πτυχιακές ή άλλες εργασίες που αφορούσαν τον κλάδο ή την οικονομία της βιοτεχνίας της Γούνας.
Αυτή είναι η 2η έκδοση, πιο βελτιωμένη στην οποία συμπεριλάβαμε τόσο νεότερες εκδόσεις βιβλίων ή άρθρων αλλά και πολλές διευθύνσεις-ιστοσελίδες του διαδικτύου. Φυσικά όπως αναφέρουμε και παρακάτω η βιβλιογραφική αυτή προσέγγιση δεν εξαντλείται με ένα εγχειρίδιο ή μπροσούρα όπως το παρόν πόνημα. Είναι απλώς μια αρχή ή ένα ξεκίνημα το οποίο μπορεί να συνεχιστεί με νέες πληροφορίες, έτσι ώστε ο κάθε ενδιαφερόμενος να έχει πρόσβαση σε όσο δυνατόν περισσότερες πηγές, προκειμένου να ολοκληρώσει την έρευνά του ή να εντρυφήσει στα ενδιαφέροντά του με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Ένας άλλος στόχος είναι να συγκεντρωθεί και να ψηφιοποιηθεί όλη αυτή η βιβλιογραφία σε ένα χώρο, για την καλύτερη εξυπηρέτηση των ερευνητών και μελετητών,
συνδράμοντας συνάμα στην προσπάθεια του Συνδέσμου Γουνοποιών Καστοριάς, «Ο Προφήτης Ηλίας» για ίδρυση Μουσείου της Τέχνης της Γούνας>>.
Στη συνέχεια στον πρόλογο αυτού του Εγχειριδίου-Πονήματος, με υπογραφή του Προέδρου κ. Τσούκα Απόστολου και του Γενικού Γραμματέα Σαββίδη Λάζαρου, αναφέρονται τα εξής:
<<Ο Σύνδεσμος Γουνοποιών Καστοριάς «Ο Προφήτης Ηλίας» έχοντας ως στόχο την καταγραφή της ιστορίας του τόπου μας, θεώρησε σκόπιμο σε συνεργασία με τον οικονομολόγο και συγγραφέα της ιστορίας του κλάδου μας Επίκουρο Καθηγητή κ. Πουλιόπουλο Λεωνίδα, να συντάξει ένα κατάλογο βιβλιογραφίας που αφορά κυρίως τη βιοτεχνία και το εμπόριο της γούνας. Ο κατάλογος αυτός περιλαμβάνει όσα βιβλία μελέτες αναφορές και καταγραφές περιήλθαν στην αντίληψή μας, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι, δεν υπάρχουν άλλες καταγραφές ή βιβλιογραφία που αφορά τον κλάδο της γούνας.
Ο λόγος της συλλογής αυτής της βιβλιογραφίας έγινε αφενός για να υπάρχει κάπου συγκεντρωμένη, αφετέρου να βοηθήσει τους μελετητές, φοιτητές και όποιον άλλον ενδιαφέρεται για το αντικείμενο αυτό, να εντρυφήσουν στην έρευνα και μελέτη του κλάδου της γούνας, που αποτελούσε και αποτελεί μια σημαντικότατη εξαγωγική και συναλλαγματοφόρο δραστηριότητα όχι μόνο της Ελλάδας αλλά και της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η προσπάθεια αυτή του Συνδέσμου μας αφενός συνδέεται με την ίδρυση Μουσείου Τέχνης της Γούνας, αφετέρου έχει ως στόχο την προβολή της τοπικής μας ιστορίας και οικονομικής μας δραστηριότητας, καθώς επίσης την προβολή και αξιοποίηση όλων εκείνων των εργαλείων που συμβάλουν στην ανάπτυξη του τόπου μας και της τοπικής κοινωνίας. Είμαστε βέβαιοι για την ανταπόκριση και την αποδοχή που θα τύχει η προσπάθειά μας από τους ενδιαφερόμενους αρμόδιους φορείς του τόπου μας και όχι μόνο, έτσι ώστε να συνεχίσουμε να προωθούμε τέτοιου είδους προσπάθειες. Ο κλάδος της γούνας ως βασικός συντελεστής οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης του τόπου μας, έχει ανεξάντλητη δυναμική μέσα του και είμαστε βέβαιοι ότι θα βρει σύντομα και πάλι νέες αγορές και ΄΄ έξυπνα προϊόντα ΄΄ που θα δημιουργήσουν νέες προοπτικές ανάπτυξης.
Στη συνέχεια στο κεφάλαιο ΄΄Εισαγωγή΄΄ με υπότιτλο ΄΄Βιοτεχνία της Γούνας΄΄ αναφέρονται τα εξής:
<< Η βιοτεχνία και η εμπορία της γούνας είναι ένα από τα αρχαιότερα και μακροβιότερα επαγγέλματα στον κόσμο. Όλοι γνωρίζουμε ότι τα πρώτα ενδύματα του ανθρώπου προέρχονταν από δέρματα γουνοφόρων ζώων.
Φυσικά σήμερα η επεξεργασία των γουναρικών δεν γίνεται από γουνοφόρα ζώα, που βρίσκονται ελεύθερα στο φυσικό περιβάλλον, αλλά από εκτρεφόμενα ζώα τα οποία εκτρέφονται είτε για το κρέας τους είτε για το δέρμα τους.
Στην Καστοριά και στην Σιάτιστα περιοχές της Δυτ. Μακεδονίας οι οποίες έχουν σχεδόν το αποκλειστικό προνόμιο της κατασκευής γουναρικών και όχι της εκτροφής γουνοφόρων ζώων, το επάγγελμα του γουνοποιού βιοτέχνη-οικοτέχνη, με τα στοιχεία που διαθέτουμε μέχρι σήμερα, χρονολογείται περίπου από τον 16ο αιώνα.
Η βιοτεχνία της γούνας στην Καστοριά έχει μια παράδοση 500 χρόνων περίπου. Ενδεχομένως όμως οι Καστοριανοί να επεξεργάζονταν δέρματα γουνοφόρα από αρχαιοτάτων χρόνων πράγμα που μπορεί να διερευνηθεί από κάποιους πιο ειδικούς από τους συγγραφείς. Τα ιστορικά στοιχεία δείχνουν ότι η σημερινή εξέλιξη της τέχνης της επεξεργασίας των γουναρικών αναπτύχθηκε από Καστοριανούς οι οποίοι εργάζονταν στην Κωνσταντινούπολη και την μετέφεραν στην Καστοριά, όπου ενδεχομένως υπήρχε κάποια άλλη τεχνογνωσία επεξεργασίας γουναρικών (βλ. Α. Καλαφατίδη, Θ. Μπαλή, Λ. Πουλιόπουλο).
Δεν θα μπορούσε να αποκλείσει κανείς ότι, οι κάτοικοι της περιοχής, να είχαν γνώσεις δέψης και επεξεργασίας των γουνοφόρων δερμάτων, από παλαιοτάτων χρόνων και λόγω της ύπαρξης καστόρων στη λίμνη της Καστοριάς, του νεολιθικού λιμναίου οικισμού και λόγω της λειτουργίας βυρσοδεψείων (Ταμπαχανάς) επί Τουρκοκρατίας. Η τέχνη και επεξεργασία των αποκομμάτων (χορδάδων) που είναι και το χαρακτηριστικό γνώρισμα των Καστοριανών και Σιατιστινών γουναράδων, θεωρείται ότι αναπτύχθηκε σε μια περίοδο που υπήρξε περιορισμός ή έλεγχος της πώλησης γουνοδερμάτων από τους Οθωμανούς, λόγω σπανιότητας, αναγκάζοντας έτσι τους γουνοποιούς της Καστοριάς και Σιάτιστας να αναπτύξουν τη μοναδική στον κόσμο επεξεργασία αποκομμάτων (βλ. Α. Καλαφατίδη «Η Γουναρική», και Λ. Πουλιόπουλος «Ιστορική εξέλιξη της γουνοποιίας και ο ρόλος της Καστοριάς»).
Η τέχνη της επεξεργασίας των αποκομμάτων κυριάρχησε για πάρα πολλά χρόνια. Τέλη του ’60 αρχές του ’70 αναπτύχθηκε ή τέχνη της επεξεργασίας των γουνοδερμάτων, (ξεσυρμένα σισσυροδέρματα), την οποία οι Καστοριανοί έμαθαν στην Αμερική, στον Καναδά, Γερμανία κ.λπ. Σήμερα η επεξεργασία της γούνας γίνεται και στην Κίνα έτσι οι Έλληνες γουνοποιοί είναι οι μόνοι εναπομείναντες ανταγωνιστές και εκπρόσωποι της Ευρώπης απέναντι στον κινέζικο ανταγωνισμό.
Η παρακάτω βιβλιογραφία αναφέρεται κυρίως σε βιβλία, μελέτες κ.λπ., που αναφέρονται αποκλειστικά στον κλάδο της γούνας αλλά υπάρχουν και άλλες βιβλιογραφίες που το περιεχόμενο τους δεν είναι αποκλειστικά μόνο για τον κλάδο της γούνας, όπως π.χ. το βιβλίο του Λουκά Σιάνου, του Παντελή Τσαμίση κ.λπ. Εκείνο όμως που θα πρέπει να επισημάνουμε είναι ότι, πολλά βιβλία που αναφέρονται στον κλάδο της γούνας έχουν επίσης βιβλιογραφικές αναφορές που μπορεί να είναι εξίσου χρήσιμες για τον κάθε ερευνητή ή αναγνώστη, που θέλει να εμβαθύνει τις γνώσεις του. Εμείς κάναμε πάντως το πρώτο βήμα με αυτή τη συλλογή και ελπίζουμε σύντομα να εμπλουτίσουμε ακόμη περισσότερο το μοναδικό αυτό πόνημα, της συγκέντρωσης της βιβλιογραφίας του κλάδου και να το θέσουμε στην διάθεση κάθε ενδιαφερόμενου αναγνώστη – ερευνητή.
Επισημάνσεις σε σχέση με την βιβλιογραφία
Κάθε βιβλίο, μελέτη ή άρθρο που γράφεται είναι αυτονόητο να τηρεί κάποιες προδιαγραφές. Εμείς φυσικά εδώ δεν μπορούμε να υπεισέρθουμε σε τέτοιες λεπτομέρειες, αλλά κάνουμε αυτή την επισήμανση, διότι ο αναγνώστης και ο ερευνητής θα πρέπει να γνωρίζει κάποιους βασικούς κανόνες, προκειμένου να αξιολογήσει ένα βιβλίο μια μελέτη ή ένα άρθρο. Για τον λόγο αυτό ο αναγνώστης δεν θα πρέπει άκριτα να υιοθετεί ότι διαβάζει σε κάποιο βιβλίο ή κάποια μελέτη, που δεν έχει ή δεν τηρεί τους βασικούς κανόνες συγγραφής ενός πονήματος. Για τον κλάδο της γούνας έχουν γραφτεί αρκετά πράγματα και έχουν γίνει αρκετές μελέτες στην Ελληνική γλώσσα. Αυτό δεν σημαίνει ότι αυτά που γράφθηκαν είναι όλα αξιόπιστα εφ’ όσον δεν αναφέρονται σε πηγές ή δεν είναι με άλλο τρόπο τεκμηριωμένα. Ακόμη και στατιστικά στοιχεία που δεν είναι επαρκώς τεκμηριωμένα θα πρέπει να αντιμετωπίζονται με επιφύλαξη. Εμείς στην εν λόγω έκδοση προσπαθήσαμε να συγκεντρώσουμε βιβλία, μελέτες κ.λπ., από διάφορους συγγραφείς φορείς ή μελετητικές ομάδες χωρίς να κάνουμε κάποια ιδιαίτερη επιλογή. Είναι λοιπόν στην κρίση του κάθε μελετητή, να αξιολογήσει την κάθε βιβλιογραφία ή μελέτη, ανάλογα με τους επιστημονικούς κανόνες που διέπουν μια έρευνα, μελέτη ή ένα ιστορικό ή μη, σύγγραμμα.
Όσο αφορά την ξενόγλωσση βιβλιογραφία είναι πολλαπλάσια μεγαλύτερη ποιο συγκροτημένη και ασύγκριτα πιο πολυποίκιλη από ότι η Ελληνική. Αυτό αποδεικνύει ότι Ελληνικός κλάδος της γούνας υστερεί σε έναν βασικό τομέα, που είναι απαραίτητος, για να αποκτήσει ο κλάδος ιδιαίτερο κύρος, αναγνώριση και δομημένη τεχνοκρατική αντίληψη, όχι μόνο στη οικογένεια των γουνοποιών, αλλά και εκτός οικογένειας και κυρίως στους κριτικά κείμενους έναντι του κλάδου. Οι φορείς έχουν ξοδέψει πολλά χρήματα σε διάφορες μελέτες, που είναι δύσκολο να γνωρίζει κάποιος αν είχαν κάποιο χειροπιαστό αποτέλεσμα και δεν φρόντισαν έστω να μεταφραστεί ένα ξένο βιβλίο, που να καταγράφει την τέχνη της επεξεργασίας της γούνας ή να δημιουργήσουν ένα αμιγώς Ελληνικό εγχειρίδιο που να αποτελεί την βάση διδαχής στη Σχολή Γουνοποιίας. Κάποιες προσπάθειες από μεμονωμένους συγγραφείς για μια έστω και ιστορική αποτύπωση της διεθνούς εμπορικής δραστηριότητας του κλάδου κ.λπ., δεν έτυχαν κατάλληλης υποστήριξης από τους φορείς, με ελάχιστες αποσπασματικές εξαιρέσεις.
Έτσι εμείς θέλοντας να επιμείνουμε στον μοναχικό μας αυτό δρόμο, για να επιβεβαιώσουμε ακόμη μια φορά το ρητό “ουδείς Προφήτης στον τόπο του” κάνουμε ακόμη μια συγγραφική προσπάθεια, με την αρωγή του Συνδέσμου Γουνοποιών Καστοριάς «Ο Προφήτης Ηλίας», συγκεντρώνοντας Ελληνική και ξένη βιβλιογραφία που συλλέξαμε προκειμένου να διευκολύνουμε τους επίδοξους μελετητές ερευνητές ή συγγραφείς, να εντρυφήσουν στο έργο τους.
Τέλος ως συντάκτης αυτού του πονήματος θα ήθελα να ευχαριστήσω τον Σύνδεσμο Γουνοποιών Καστοριάς «Ο Προφήτης Ηλίας», το Διοικητικό Συμβούλιο, τον Πρόεδρο κ. Τσούκα Απόστολο καθώς και το προσωπικό του Συνδέσμου, για το έμπρακτο ενδιαφέρον σε τέτοιου είδους συγγραφικές προσπάθειες και όχι μόνο, οι οποίες με τον τρόπο τους βοηθάν στην ενίσχυση του γοήτρου ενός ιστορικού κλάδου, με διαχρονικότητα χιλιάδων ετών. Εύχομαι η προσπάθεια και συνεργασία αυτή να συνεχιστεί και για άλλες παρόμοιες εκδόσεις.
Ο Συγγραφέας
Στη συνέχεια ακολουθεί η βιβλιογραφία δομημένη σε υποκεφάλαια όπως:
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ. ΜΕΛΕΤΕΣ κ. ΠΤΥΧΙΑΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ.- ΜΠΡΟΣΟΥΡΕΣ.-ΞΕΝΟΓΛΩΣΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ.- ΣΥΝΕΔΡΙΑ.- ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΕΣ.- ΔΗΜΟΠΡΑΤΗΡΙΑ.- ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΚΛΑΔΙΚΕΣ ΕΚΘΕΣΕΙΣ κ.λπ.
Στη συνέχεια υπάρχει ένα σύντομο ιστορικό του Σ.Γ. Καστοριάς και βιογραφικό του συγγραφέα. Στις τελευταίες σελίδες περιλαμβάνονται μερικές ιστορικές φωτογραφίες από εγκαίνια εκθέσεων στους τέσσερις διαφορετικούς χώρους που ξεκίνησε η Διεθνής Έκθεση Καστοριάς και εμβληματικών αφισών των εκθέσεων και όχι μόνο.
Κλείνοντας το άρθρο αυτό θέλω να τονίσω την σημαντικότητα της βιβλιογραφίας και γενικότερα της ακαδημαϊκής αρθρογραφίας, η οποία θα πρέπει να στηριχθεί και από επιστημονικά συνέδρια με την συνδρομή ειδικών και τεχνοκρατών. Το έγραψα και θα το επαναλάβω πάλι, έχουμε όλες τις προϋποθέσεις σήμερα να συνεργασθεί η επιχειρηματικότητα με την ακαδημαϊκή κοινότητα, πράγμα που θα αποβεί προς όφελος και των δύο μερών. Εμείς το προσπαθήσαμε και ελπίζουμε να βρούμε μιμητές.
Λεωνίδας θ. Πουλιόπουλος: Οικονομολόγος, Δρ. του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, τ. Eπίκουρος Καθηγητής στο Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων του τ. ΤΕΙ Δυτ. Μακεδονίας και νυν Πανεπιστημίου, με συγγραφικό έργο και αρθρογραφία σχετικά με τον κλάδο της Γούνας, την τοπική ιστορία, ακαδημαϊκές δημοσιεύσεις σε διεθνή περιοδικά, κ.λπ.
