Αφορμή στάθηκε η δημοσίευση ερευνητή σε τοπική ηλεκτρονική εφημερίδα, όπου αναδεικνύει δύο υποθέσεις για την προέλευση του ονόματος της πόλης. Η μία είναι ότι προέρχεται από τα κάστρα της πόλης και δεύτερη εκδοχή είναι ότι προέρχεται από τους κάστορες που διαβιούσαν στην λίμνη.
Και οι δύο εκδοχές είναι λάθος. Η πρώτη αναφέρεται στα κάστρα, προφανώς δεν αντέχει σε ανάλυση διότι η λέξη είναι λατινική (castrum) ενώ η παραλίμνια ζώνη της πόλης έχει αρχαιολογικά ευρήματα από την νεολιθική περιοχή (ανασκαφή καθηγητή Χουρμουζιάδη, στον νεολιθικό οικισμό του Δισπηλιού). Εκτός αυτού στο ύψωμα της Ψαλίδας ευρίσκονται κτίσματα ακόμη και από την παλαιολιθική περίοδο. Δεν μπορεί να λοιπόν να δόθηκε το όνομα Καστοριά, από την περίοδο της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Είναι πολύ μεταγενέστερη ιστορική περίοδος. Εξ άλλου αν συσχετίζονταν το όνομα από την λέξη κάστρο, η πόλη θα έπρεπε να ονομάζεται Καστριώτισα ή Καστρωτίδα ή Καστροτίς.
Αλλά και η δεύτερη εκδοχή ότι το όνομα προέρχεται από το ζώο κάστορας, είναι λάθος. Η δική μου εκδοχή η οποία δεν είναι υπόθεση αλλά απόδειξη την οποία αναλυτικά την αναπτύσσω στο βιβλίο μου Η Τέχνη της Πέλους (γούνας) από την μυκηναϊκή περίοδο μέχρι σήμερα, (εκδόσεις Ορίζοντες 2018), η ονομασία της πόλης συσχετίζεται με τον μυθικό θεό Κάστορα.
Η ονομασία της πόλης της Καστοριάς ευρίσκεται σε άμεση συσχέτιση με την τέχνη της γούνας, που αναπτύχθηκε από την παλαιολιθική εποχή στην περιοχή. Ευρίσκεται δε άρρηκτα δεμένη με την Ελληνική Μυθολογία και συγκεκριμένα με τον Μύθο της Αργοναυτικής Εκστρατείας.
Ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Χουρμουζιάδης, διαμόρφωσε και δημοσίευσε έναν χάρτη των εμπορικών διαδρομών της Καστοριάς κατά την νεολιθική περίοδο. Μεταξύ των διαδρομών αυτών μία είναι καθοριστική. Η διαδρομή Καστοριά – λιμάνι της Μαγνησίας (Βόλος). Εκεί ευρίσκετο το λιμάνι της Ιωλκού. Όπως γνωρίζουμε από το εμπορικό λιμάνι της Ιωλκού ξεκίνησε η Αργοναυτική εκστρατεία. Ονομάστηκε δε Αργοναυτική από τον ναυπηγό κατασκευαστή εξάδελφο του Ιάσωνα τον Άργο, εξ ου και Άργος (Ορεστικό). Θα προστεθεί αργότερα στο Άργος το όνομα του Ορέστη αλλά και στο βασίλειο της περιοχής και όχι μόνο. Ας μείνουμε όμως στην Καστοριά.
Ο βασιλιάς που ανέθεσε στον Ιάσωνα να φέρει το Χρυσόμαλλο Δέρας ήταν ο θείος του ο Πελίας. Το όνομα προέρχεται από το Πέλος = γουνόδερμα. Στο καράβι της Αργούς επέβαιναν αρκετοί ήρωες, θεοί και ημίθεοι. Μεταξύ αυτών είναι οι αδελφοί Διόσκουροι, ο Κάστωρ και ο Πολυδεύκης. Μία πρώτη προσέγγιση η ονομασία της πόλης Καστοριάς συσχετίζεται με τον μυθικό θεό Κάστορα, του οποίου ο τάφος όπως διατείνονταν οι Λακεδαιμόνιοι, ευρίσκετο στην Σπάρτη, στο Καστορείον. Απόδειξη ότι οι Σπαρτιάτες είναι Αρκάδες.
Όποιος παρακολουθεί τις αναρτήσεις μου θα γνωρίζει ότι η Αρκαδία ονομάζονταν η Δ. Μακεδονία, η οποία αποτελεί την πρώτη εγκατάσταση των Ελληνικών φύλων που μετοίκησαν από την Ανατολή. Κακώς χαρακτηρίζονται ως Δωριείς. Δωριείς πρέπει να χαρακτηρίζεται μόνο ένα τμήμα των Αρκάδων, αυτοί που κατά την κάθοδο από την Δ. Μακεδονία, εγκαταστάθηκαν στην Δωρίδα της Θεσσαλίας και έχασαν την Αρκαδική τους ταυτότητα της Δ. Μακεδονίας, διότι απορροφήθηκαν από τον τοπικό πληθυσμό της Θεσσαλίας. Αυτή η κάθοδος που έγινε σε τρείς περιόδους ονομάζεται ως Κάθοδος των Ηρακλειδών. Να σημειωθεί ότι και ο οίκος του Μ. Αλεξάνδρου έλκει την καταγωγή του από τους Ηρακλείδες.
Κοιτίδα των Αρκάδων και των Πελοποννησίων είναι η Ορεστίδα. Γι αυτό και υπάρχει συσχέτιση τοπωνυμίων και βασιλιάδων της Ορεστίδας με την Σπάρτη και το Άργος (των Μυκηνών). Μάλιστα βεβαιώνεται και το εξής καταπληκτικό. Σ΄ ολόκληρη την Πελοπόννησο δεν υπάρχουν τοπωνύμια των Οίκου των Ατρειδών, (οίκος καταγωγής του Κάστορα και του Ορέστη), ενώ υπάρχουν στην Ορεστίδα (Καστοριά, Ορεστιάδα λίμνη, Άργος Ορεστικό).
Πως όμως συσχετίζεται το όνομα της πόλης Καστοριάς με τον μυθικό θεό Κάστορα;
Ο μύθος της Αργοναυτικής εκστρατείας διασώθηκε από τον αρχαίο λόγιο Απολλώνιο τον Ρόδιο. Αν διαβάσει κανείς το τρίτομο έργο του Απολλώνιου του Ρόδιου, τα Αργοναυτικά, θα εντοπίσει ότι μεταξύ των επιβατών στο πλοίο είναι και οι αδελφοί Διόσκουροι ο Κάστορας και ο Πολυδεύκης.
Ο Ιάσωνας αναθέτει στον Κάστορα να κλέψει το χρυσόμαλλο δέρας. Και αν διαβάσει κανείς το έργο του Αριστοτέλη τα Ποιητικά, θα εντοπίσει ότι η κλοπή στον ποιητικό ελληνικό λόγο (έμμετρο ή πεζό) είναι αλληγορική και είναι μεταφορά της εμπορικής πράξης.
Ο Ουμπέρτο Έκο στην ερμηνεία της Ρητορικής του έργου του Αριστοτέλη, (Ιστορία της Φιλοσοφίας σελ. 354) αναφέρει: τόσο ο κλέφτης όσο και ο έμπορος έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό, γιατί και οι δύο διαχειρίζονται το πέρασμα των εμπορευμάτων από την πηγή στον καταναλωτή.
Επομένως ο Κάστορας συμβολίζει τον έμπορο ή καλύτερα τον πρώτο εμπορικό δρόμο του γνωστού τότε κόσμου μεταξύ Ορεστίδος και Ευξείνου Πόντου. Παράλληλα αν διαβάσει κανείς τα Γεωγραφικά του Στράβωνα, (60 μ.Χ) θα εντοπίσει ότι τελικός προορισμός του πλοίου της Αργούς ήταν η Κολχική, πόλη η οποία ήταν το κύριο εμπορικό λιμάνι του χρυσού και των δερμάτων, εξ και το αντικείμενο της κλοπής, το Χρυσόμαλλο Δέρας.
Αναφέρει στο ενδέκατο βιβλίο του τα Γεωγραφικά, κεφ. Β ενότητα 19: ..παρά τούτοις δε λέγεται και χρυσόν καταφέρει τους χειμάρους. Υποδέχεσθαι σε αυτούς τους βαρβάρους φάτναιες κατατετρημέναις και μαλλωταίς δοραίς. Αφ΄ ου μεθυμθεύσαι και το Χρυσόμαλλον Δέρας.
Επομένως η αργοναυτική εκστρατεία συμβολίζει τον πρώτο εμπορικό δρόμο των Ελλήνων στον Εύξεινο Πόντο, και μάλιστα έναν εμπορικό δρόμο που αφορά την εμπορία χρυσού και δερμάτων, εξ ου και το αντικείμενο της κλοπής χρυσόμαλλο δέρας.
Αυτός επομένως είναι ο λόγος όπου η πόλη ονομάζεται Καστοριά και όχι Διοσκουρία ή Πολυδευκεία.
Ένα δεύτερο λοιπόν ερώτημα τίθεται. Πως προέκυψε η σύγχυση του ονόματος της πόλης ώστε να συσχετίζεται με το ζώο τον Κάστορα; Η αλήθεια είναι ότι η απάντηση σ΄ αυτό το ερώτημα με δυσκόλεψε κι εμένα πάρα πολύ, με αποτέλεσμα να μην το καταγράψω στην πρώτη έκδοση του βιβλίου μου.
Η απάντηση βρίσκεται στην ελληνική μυθολογία. Η καλύτερη και η πληρέστερη έκδοση της Ελληνικής Μυθολογίας, παγκοσμίως είναι του Καθηγητή Πανεπιστημίου Αθηνών και Θεσσαλονίκης Ιωάννη Κακριδή (εκδοτική Αθηνών 1986). Να σημειωθεί ότι τόσο ο Στράβωνας όσο και ο Κακριδής διασυνδέουν την ελληνική μυθολογία με τα τοπωνύμια και τις ιστορικές αναφορές.
Για τον μυθικό θεό Κάστορα, αναφέρει μεταξύ των άλλων ότι ήταν κυνηγός ο οποίος κυνηγούσε τους κάστορες με μία ράτσα σκυλιών που ονομάζονταν στην αρχαιότητα καστορίδες.
Επομένως ο μυθικός θεός Κάστορας έδωσε το όνομα στην Καστοριά, στο ζώο τον κάστορα και στην ελληνική ράτσα σκυλιών τις καστορίδες και όχι το αντίθετο.
Ιστορία και ονομασία της Καστοριάς έως τον 10ο αιώνα μ.Χ. (φωτογραφίες)
>
