Οι μέρες πριν τις Πανελλαδικές έχουν μια φόρτιση ιδιαίτερη. Είναι στιγμές μεταβολής της σχέσης με τους μαθητές μας. Μ΄ ένα τρόπο θαυμαστό, σαν τη μετάλλαξη της πεταλούδας, αυτονομούνται πλήρως , αποδεσμεύονται από την κοινωνική σύμβαση της εκδήλωσης ακόμη και του προσποιητού σεβασμού προς τους δασκάλους τους , από την «υποχρέωση» αποδοχής ακόμη και της καλοπροαίρετης επίπληξης , απ΄τις μικρές και τις μεγάλες εξαρτήσεις του σχολικού μικρόκοσμου.
Οι μέρες πριν τις Πανελλαδικές μοιάζουν με στιγμές σε καθαρτήριο. Διυλίζεται το περιττό, αποβάλλεται το ψεύτικο. Μένουν μόνο τα καθαρά βλέμματα εκτίμησης, συμπάθειας, αποδοχής, αλλά κι οι κάθετες ματιές επίκρισης και αποδοκιμασίας.
Τυχερός, κι άξιος θα πρόσθετα, ο δάσκαλος που θα εισπράξει ένα αυθόρμητο χαμόγελο, μια καλοσυνάτη προσφώνηση του τύπου «Γεια σας κύριε…!» αυτές τις μέρες.
Αυτή είναι η πληρωμή του ως λειτουργού. Την άλλη ως υπαλλήλου την έχει κάθε μήνα.
Συχνά αυτές τις μέρες σκέφτομαι, αν στάθηκα, έστω για μερικούς από τους μαθητές μου, στο ύψος του δασκάλου. Αν μπόρεσα ν αφήσω ένα χνάρι, που θα τους είναι χρήσιμο, μακάρι και πολύτιμο, στην ενήλικη ζωή τους.
Η αλήθεια είναι πως μες τις συνθήκες της εξεταστικής παράκρουσης στενεύει ο χώρος και λιγοστεύει ο χρόνος για ανθρώπινη διάδραση.
Δεν ξέρω πως τα΄χουμε καταφέρει και επιμένουμε να συστήνουμε στους μαθητές μας τις εξετάσεις ως μπαμπούλα που θα ρουφήξει τα νιάτα τους.
Πολλές φορές μέσα στη χρονιά συζήτησα αυτό το θέμα. Τους πρότεινα να δουν τη διαδικασία, μ΄όλες τις υπερβολές και τα στραβά της, σαν πρόκληση. Όμοια μ΄ αυτές που θα αντιμετωπίσουν πάμπολλες φορές καθώς μεγαλώνουν κι εξελίσσονται . Να απομαγεύσουν μια κατάσταση που φορτίστηκε τόσο απαράδεκτα με θολά νοήματα και ένοχες προσδοκίες, ώστε να βιώνεται ως απειλή και μέτρημα αξιοσύνης.
Τα πράγματα, καιρό τώρα, δεν είναι έτσι…
Τα μεταπολεμικά χρόνια η αυταρχική αγωγή, πλήρως αδιάφορη για τη συνθετότητα, την ευαισθησία και τη μοναδικότητα της παιδικής ψυχής, χρησιμοποιήθηκε για να υπηρετηθεί η ιδέα της προόδου ως συλλογικό πρόταγμα. Η ιδέα της σχολικής επίδοσης ταυτίστηκε με την αξία και την επιτυχία . Επιδοτήθηκε με τη σειρά της οικονομικά και επενδύθηκε με γονεϊκές προσδοκίες σε σημείο που οι μαθητές έμοιαζαν μ άλογα κούρσας. Ήταν μια σκληρή εποχή που δεν δίσταζε να καταγγείλει τον αδύναμο ως αποτυχημένο, τον ευαίσθητο ως λοξό, αυτόν με ειδικές ανάγκες ως απόβλητο. Τέτοια συστημική αυταρέσκεια , τέτοια προκρούστεια λογική στο χώρο της παιδαγωγικής κυριαρχούσε τότε.
Κι, αν κάπως σώζονταν τα πράγμα, νομίζω πως συνέβαινε, γιατί μια αίσθηση υγείας κυριαρχούσε σ ορισμένους κοινωνικούς θύλακες. Η παρέα ήταν παρέα, η γειτονιά ήταν γειτονιά, η φίλη… φίλη και πάει λέγοντας…
Μ άλλα λόγια υπήρχε σχέση. Καλή κακή αλλά σχέση.
Στις μέρες μας που οι προβλέψεις των κοινωνικών επιστημόνων έχουν διαβολικά επαληθευτεί. Που έχει ρευστοποιηθεί απόλυτα ο συλλογικός χώρος και αποσυγκροτηθεί βαθύτατα το ανθρώπινο πρόσωπο δε μας παίρνει να συντηρούμε παρωχημένες πρακτικές.
Ως κοινωνία, ως σχολείο κι ως γονείς προτάξαμε (και πράξαμε άριστα) την ατομική ευδοκίμηση, την προσωπική ανάπτυξη, την αποδοχή και την συμπερίληψη, γιατί αξιολογούμε πως δεν μπορούμε να μιλάμε για κοινωνική πρόοδο και πολιτισμό αν συντηρούνται με τον ένα ή τον άλλο τρόπο οι όποιοι μικροί καιάδες.
Σφάλουμε, όμως, αν νομίζουμε, πως η επιλογή μας είναι άκοπη, πως δεν χρειάζεται δουλειά σκληρή κι επίμονη για να διαχειριστούμε την ευημερία μας, για ν αξιωθούμε την ποιότητα στις μεταξύ μας σχέσεις.
Δυστυχώς, εκεί που παλιότερα οι γονείς έστηναν μια «αγχόνη», εμείς επιλέγουμε να χτίσουμε ένα «θερμοκήπιο». Την απειλή του παρελθόντος την αντικαταστήσαμε με έναν αδιαμφισβήτητο εφηβικό δικαιωματισμό, έναν υπερμεγέθη υπερπροστατευτισμό, με την πλήρη αποδοχή στο όνομα της νεότητας.
Πρόκειται θεωρώ για πρακτικές που αμφότερες βλάπτουν τα παιδιά μας.
Εμάς μας «δίδαξαν» την υποχρέωση κι εμείς, βαυκαλιζόμενοι ως προοδευτικοί, διδάσκουμε μόνο το δικαίωμα.
Ανάμεσά τους είναι η ευθύνη.
Δεν τολμάμε να μιλήσουμε γι αυτή. Να εξηγήσουμε πως δεν είναι απειλή, αλλά στοιχείο βαθιάς δικαιοσύνης , ν΄ απενοχοποιήσουμε αυτόν τον θεμελιώδη όρο της ατομικής και της συλλογικής συγκρότησης. Να δείξουμε πως, πέρα από τις ευγενείς δηλώσεις για την αθώα νεότητα, το μέλλον το κερδίζεις , δε σου χαρίζεται, ως σχοινοβάτης ανάμεσα στο εγωικό “θέλω” και το οφειλόμενο “πρέπει”. Να μάθουμε στα παιδιά το νόημα του «ορίου» και της ώριμης και με επίγνωση απαίτησης, από τους εαυτούς τους πρώτα…
Να εξηγήσουμε πως η νεότητα μπορεί να υπόσχεται τα πάντα, αλλά δεν εγγυάται τίποτα, αν δεν σταθούν ακέραιοι απέναντι στις προκλήσεις.
Αν τα παιδιά αποτυγχάνουν, είναι γιατί αποτύχαμε εμείς ως ενήλικες να δουλέψουμε για μια σχέση με όρια, πλαίσια και προϋποθέσεις .Μια σχέση ειλικρινή που δεν εξαντλείται στην απάτη του «θερμοκηπίου».
Παράκληση κι ευχή λοιπόν στους νέους και τις νέες, που αυτές τις μέρες αποχαιρετούμε.
Να μη καταδεχτείτε να ζήσετε μέσα σε χαρισμένα «ναι» κι ένοχες χορηγίες .
Να αναλάβετε την ευθύνη της πορείας σας , όποια κι αν είναι αυτή, και να μοχθήσετε , πρώτ΄απ΄όλα για την προσωπική σας ολοκλήρωση κι ύστερα για τ΄άλλα…
Να νιώσετε, πάνω απ΄όλα, πως η ευθύνη είναι όρος αξιοπρέπειας και προϋπόθεση αυθυπαρξίας.
