Την υποβόσκουσα σχέση μεταξύ της συμμετοχής σε επικίνδυνες τάσεις και προκλήσεις σε πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης και των φαινομένων εκφοβισμού και βίας που παρατηρούνται εντός και εκτός σχολείων, αλλά και τον ρόλο που παίζει το οικογενειακό περιβάλλον ανέδειξε μιλώντας στην εκπομπή Συνδέσεις της ΕΡΤ η ψυχίατρος – ψυχοθεραπεύτρια Άλκηστις Μαρία Ηγουμενάκη.
«Στη βορειοδυτική Ευρώπη η συμμετοχή σε επικίνδυνες προκλήσεις είναι ένα θέμα το οποίο συζητείται εδώ και 50-60 χρόνια, πολύ πριν από την ανάπτυξη του διαδικτύου και έχει γίνει εκτεταμένη έρευνα», λέει η κ. Ηγουμενάκη. «Η βία από τη μία πλευρά και από την άλλη η τάση να αναδειχθεί κανείς μέσω ενός παιχνιδιού, μας μαρτυρά πόσο αδύναμο είναι το εγώ του, πόσο χτυπημένο είναι αυτό το παιδί που προσπαθεί να κερδίσει με έναν τέτοιο επικίνδυνο τρόπο την αναγνώριση που του αξίζει».
Στην ψυχανάλυση, αυτό λέγεται αντιστάθμιση, ένας ψυχολογικός μηχανισμός σύμφωνα με τον οποίο ένα άτομο, το οποίο αισθάνεται ότι για κάποιους λόγους ή σε κάποιους τομείς είναι ανεπαρκές, αναπληρώνει αυτή την αίσθηση δίνοντας έμφαση, ή χρησιμοποιώντας άλλες προσωπικές δυνατότητες, ή αρετές.
«Προσπαθούν λοιπόν να αντισταθμίσουν κάτι αρνητικό με κάτι άλλο, ενδεχομένως και επικίνδυνο», εξηγεί η κ. Ηγουμενάκη.
Υπάρχει κάποια συγκεκριμένη ηλικία στην οποία πρέπει να είμαστε σε μεγαλύτερη επαγρύπνηση; «Σε όλες τις ηλικίες μπορούν να συμβούν αυτά, ανάλογα με το πόσο ώριμος είναι κανείς», επισημαίνει. «Θεωρητικά η εφηβεία πηγαίνει μέχρι και τα τέλη της τρίτης δεκαετίας. Μετεφηβική εποχή είναι μέχρι τα 27-28. Εξαρτάται όμως πάρα πολύ από το περιβάλλον, το σχολικό, το οικογενειακό, την κοινωνία που ζούμε, πάρα πολλούς παράγοντες».
«Αυτό που μπορούμε να πούμε με σιγουριά είναι ότι έχει μειωθεί η εποπτεία των γονέων στους έφηβους», τονίζει η κ. Ηγουμενάκη. «Από τα 12-13 έχουν πλέον ελευθερίες που δεν θα έπρεπε να είχαν. Έχει κατανοηθεί λανθασμένα η προσπάθεια να βοηθήσουμε τα παιδιά να παίρνουν αποφάσεις, να αναπτύξουν την προσωπικότητά τους. Αυτό δεν σημαίνει έλλειψη εποπτείας, το μπερδεύουμε εκεί κάπου… Δεν βάζουμε τα όρια».
Οι θύτες και τα θύματα σχολικού εκφοβισμού (bullying) και βίας δεν φυτρώνουν από το πουθενά στις σχολικές αυλές. Ο ρόλος της οικογένειας στη διαμόρφωση των χαρακτηριστικών αυτών που θα οδηγήσουν το παιδί να πάρει τον έναν ή τον άλλο ρόλο είναι καθοριστικός, όπως επισημαίνει η κ. Ηγουμενάκη.
Τι γίνεται στην οικογένεια ενός παιδιού που γίνεται θύτης;
«Έχει αποδειχθεί από τις έρευνες ότι εκεί ο τρόπος μεταφοράς μηνυμάτων είναι πιο βίαιος. “Διατάζω και αυτό θα γίνει”. Και αυτό φέρνει την αντίδραση», απαντά η ψυχίατρος – ψυχοθεραπεύτρια.
«Επίσης σε αυτές τις οικογένειες, συνήθως τα παιδιά έχουν λίγο χρόνο με τους γονείς. Αν προκύψει το πρόβλημα πρώτα και θέλουμε να μιλήσουμε με το παιδί μας και αυτό δεν γίνεται, ας μην παραξενευόμαστε. Πρέπει να υπάρχει μία σταθερότητα στη σχέση μας με το παιδί. Τι εργαλεία του δίνουμε για να αντιμετωπίζει τα προβλήματα; Το εργαλείο της συζήτησης ή βροντάμε την πόρτα ή το τραπέζι; Ή μαλώνουν οι γονείς συνεχώς;»
Τι γίνεται στην οικογένεια ενός παιδιού που γίνεται θύμα;
Στον αντίποδα του προβλήματος, πώς μια οικογένεια διαμορφώνει ένα παιδί που ενδέχεται να πέσει θύμα εκφοβισμού; «Υπάρχει συνήθως μια υπερπροστατευτικότητα, δεν αναπτύσσεται τόσο το εγώ αυτών των παιδιών. Ενώ στην περίπτωση του παιδιού θύτη, προσπαθεί να αναπτύξει το εγώ του με επιθετικό τρόπο, σε αυτά τα παιδιά δεν έχουν μηχανισμούς ανάπτυξης του εγώ. Ή παρεμβαίνουν οι γονείς τους στα προβλήματα, τους τα λύνουν εκείνοι… Και εκεί λείπει η συζήτηση, σε άλλο επίπεδο», καταλήγει.
