Ναρκωτικά, προώθηση της βίας, σεξισμός και βωμολοχίες είναι μερικά από τα θέματα των στίχων των trap τραγουδιών που βρίσκουν τεράστια απήχηση σε παιδιά και εφήβους, δηλαδή ακροατές που εκ των πραγμάτων λόγω ηλικίας, δεν έχουν την ικανότητα να «φιλτράρουν» τα ερεθίσματα ή τα «μηνύματα» τα οποία δέχονται και απορροφούν σαν σφουγγάρια.
Το πρόσφατο και απαράδεκτο περιστατικό βίας που έλαβε χώρα στα Mad Awards όπου οι trappers Light και Snik πιάστηκαν στα χέρια, σίγουρα δεν μας έκανε να πέσουμε από τα σύννεφα. Aς μας κάνει όμως ρίξουμε τις μάσκες. Σαφέστατα και δεν πρέπει να «τσουβαλιάζουμε» ένα ολόκληρο είδος μουσικής -αυτό της rap- ή τους τραγουδιστές της. Πρέπει όμως να αναλογιστούμε τις ευθύνες και το χρέος μας ως γονείς πρωτίστως και κατ’ επέκτασιν ως κοινωνία, απέναντι στα νέα παιδιά. Προτού κουνήσουμε το δάχτυλο στα social media, προς trappers ή προς τους νέους ανθρώπους που τους ακούν, πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι έχουμε οδηγήσει τα παιδιά μας σε έναν κοινωνικό αποκλεισμό και μια πολιτιστική απαιδευσία.
Τους παραπάνω προβληματισμούς όπως και τα ερωτήματα που προκύπτουν έθεσε το Newsbomb.gr και οι δημοσιογράφοι Τζωρτζίνα Ντούτση και Κωνσταντίνος Σκορδούλης στον Νίκο Βουρλιώτη (Nivo), στους Active Member, στον traper Mente Fuerte και στον Μάρκο Τσέτσο (Καθηγητή Ε.Κ.Π.Α., Τμήμα Μουσικών Σπουδών).
Ο Νίκος Βουρλιώτης των Goin’ Through ήταν παρών στην εκδήλωση των βραβείων Mad, από την οποία αποχώρησε «αηδιασμένος» όταν ξέσπασε ο καβγάς μεταξύ των δύο trappers, όπως έγραψε στη χειμαρρώδη ανάρτησή του, ξεσπώντας στα social media για τα όσα προωθεί η trap μουσική.
Ο Νίκος Βουρλιώτης μίλησε για την trap μουσική, για τη στάση του ίδιου, για τον τρόπο που πρέπει να αντιδράσει η κοινωνία, για τις ευθύνες που μας αναλογούν.
– Με ποιο τρόπο με τη στάση σου και τη μουσική σου θα αποδείξεις στο κοινό ότι «κάνει λάθος για το περιεχόμενο της rap μουσικής», όπως αναφέρεις στην ανάρτησή σου.
«Έχω ήδη αποδείξει (χωρίς αυτός να ήταν ο σκοπός μου) σχεδόν 30 χρόνια τώρα με τους στίχους μου και το περιεχόμενό τους τι είναι το rap. Σαφέστατα το rap για τον καθένα είναι μια διαφορετική ιστορία κι εντοπίζεται κυρίως σε αυτά που βιώνει κι αντιλαμβάνεται στα πλαίσια της γενικότερης αισθητικής του αντίληψης. Αν ψάξει κάποιος έστω και λίγο να δει την ουσία της κουλτούρας αυτής θα διαπιστώσει πως είναι αντίθετη με όσα προωθεί η trap στην Ελλάδα σήμερα. Υπάρχει πια ο τρόπος και τα μέσα να “ψαχτεί” κάποιος και να βρει τις απαραίτητες πληροφορίες για το τι είναι το hip hop ποια τα βασικά του στοιχεία και κυρίως τι πρεσβεύει. Η μουσική αυτή ξεκίνησε από τα γκέτο, ναι! Οφείλει όμως να διαμορφώσει ένα χαρακτήρα που θα της δώσει αξία και θέση μέσα στην τέχνη και τον πολιτισμό και θα της δώσει το ειδικό βάρος να διαμορφώνει θέση και άποψη που θα μετράει και θα υπολογίζεται».
«Δεν είναι θέμα εντυπώσεων. Είναι σοβαρό κοινωνικό θέμα. Έχεις ευθύνη όταν ξεστομίζεις κάτι. Πόσο μάλλον όταν σε ακολουθεί κοινό και απευθύνεσαι σε πολλούς ανθρώπους, στο μεγαλύτερο ποσοστό νέους. Ευθύνη! Κάτι που δυστυχώς δεν βλέπω ούτε στα ψιλά γράμματα να περνάει στο “είδος” αυτό. Δεν είναι πλάκα. Είναι μια λανθάνουσα στρατολόγηση της νέας γενιάς που θα έχει αντίκτυπο στην κοινωνία. Η μουσική είναι φως. Δεν μπορείς να θρέφεις το θηρίο και να περιμένεις να μην φάει κάποια στιγμή κι εσένα».
– Θεωρείς ότι πρέπει να ηρωποιούνται ή να γίνονται πρότυπο συγκεκριμένες συμπεριφορές; Με ποιο τρόπο πρέπει να αντιδράσει η κοινωνία, η οικογένεια και εσείς οι ίδιοι οι εκπρόσωποι της rap σκηνής; Μήπως όλοι μας τελικά έχουμε ήδη αργήσει να αντιδράσουμε, μήπως είμαστε συνυπεύθυνοι και πρέπει να αναλογιστούμε και τις δικές μας ευθύνες πέρα από το να κουνάμε το δάχτυλο στα social media;
«Οι καλλιτέχνες εκφράζονται μέσα από την τέχνη τους. Εμείς δεν σταματήσαμε ποτέ να εντοπίζουμε θέματα αλλά και να ανακαλύπτουμε τρόπους έκφρασης. Τοποθετηθήκαμε επανειλημμένως πάνω σε πολλά κοινωνικά ζητήματα λέγοντας απόψεις κι ανοίγοντας σοβαρό και παραγωγικό διάλογο με το κοινό πληρώνοντας πολλές φορές το τίμημα της άποψης. Και συνεχίζουμε να το κάνουμε μέσα από την μουσική μας και τις συναυλίες μας. Η οικογένεια είναι ένας μεγάλος και σημαντικός παράγοντας σαφώς, το μεγαλύτερο όμως πρόβλημα θεωρώ πως εντοπίζεται κυρίως στις εταιρείες και τα μέσα που προωθούν τέτοιο υλικό. Η ζυγαριά των views και του ήθους, δυστυχώς έγειρε σε λάθος μεριά. Ωστόσο για να έχουν απήχηση οι στίχοι αυτοί και για να μην τους γύρισε την πλάτη ένα ολόκληρο σύστημα το πρόβλημα είναι μάλλον πολύ βαθύτερο απ’ όσο νομίζουμε. Η μουσική δεν θα έπρεπε να φιμώνεται σε καμία περίπτωση, είσαι ελεύθερος όμως να επιλέξεις με τι θα γεμίσεις το κεφάλι σου. Σκ@τ@ ή γνώσεις».
Active Member: «Θεωρούμε επικίνδυνους τους γονείς και το σύστημα που οδήγησαν τα παιδιά εκεί»
«Μας αφήνει παγερά αδιάφορους και το ένα και το άλλο. Είναι βράχοι από ζάχαρη», δηλώνουν οι Active Member για την trap και την gangsta rap και προσθέτουν: «Θεωρούμε επικίνδυνους τους γονείς και το σύστημα που οδήγησαν τα παιδιά εκεί».
«Εμείς δεν κουνάμε το δάχτυλο σε κανέναν. Γυρίστε πίσω και διαβάστε ξανά τους ποιητές, εμείς το απόσταγμά τους κοινωνούμε εδώ και χρόνια. Μη μας ταυτίζεις με αυτά τα αστράμματα, εμείς ακόμα τα τραγούδια μας λογίζουμε θαύματα. Και προσπαθούμε 30 χρόνια τώρα να καταλάβουμε τι εννοείτε με τον όρο κοινωνία», απαντούν για την αντίδραση που πρέπει να έχει η κοινωνία, η οικογένεια και οι ίδιοι οι εκπρόσωποι της παλαιάς σχολής, της lowbap/rap/hip hop σκηνής.
O trapper Mente Fuerte , σχολιάζει και εκείνος τα έκτροπα στα Mad Awards και εξηγεί τον λόγο που ο ίδιος απέχει από αυτό τον θεσμό. Επίσης απαντά για την τάση «cancel trappers» και μιλάει για την επόμενη μέρα της τραπ σκηνής και το χρέος που έχουν πλέον οι εκπρόσωποί της απέναντι στους ακροατές και το κοινό τους.
– Θα θέλαμε το σχόλιό σου και την τοποθέτησή σου για τα έκτροπα που προκάλεσαν δυο εκπρόσωποι της trap μουσικής στα Mad Awards.
«Δεν θα πω “αυτά δεν πρέπει να συμβαίνουν”, το είπαν μέχρι και οι εμπλεκόμενοι στο περιστατικό και είναι λογικό και αυτονόητο να το πει κανείς, αλλά τελικά συμβαίνουν οπότε καλό θα ήταν να ξέρουμε γιατί και πώς συμβαίνουν.
Κατ’ αρχάς οι δύο εμπλεκόμενοι εκπροσωπούν μόνο τον εαυτό τους. Όπως σε κάθε κοινωνική η επαγγελματική ομάδα κανείς δεν θέλει να εκπροσωπείται, άρα να κρίνεται, από τη στάση κάποιων μονάδων. Φαντάζομαι ότι ούτε εσείς δέχεστε ότι εκπροσωπείστε από κάποιους δημοσιογράφους που δεν κάνουν καλά τη δουλειά τους και κατηγορούνται γι’ αυτό.
Είναι αλήθεια ότι κάποιοι καλλιτέχνες προκαλούν τους άλλους, όμως αυτό έχει συνέπειες ειδικά σε αυτόν τον χώρο. Γενικά στη ραπ κουλτούρα υπάρχει ως ένα βαθμό η πρόκληση όμως αυτό έχει πάντα όρια και για μένα το πού βρίσκονται αυτά τα όρια είναι καθαρά θέμα ηθικής του καθενός.
Αυτό που είδαμε στα Μad Αwards είναι το αποτέλεσμα της κατάχρησης της πρόκλησης.
Αυτός που προκαλεί είναι λογικό να φοβάται αλλά για να στηρίξει αυτά που λέει για τον εαυτό του και για τους άλλους το τερματίζει και τότε το πράγμα ξεφεύγει και μετά φοβάται περισσότερο οπότε αν δεν μπορεί να τα βγάλει πέρα αναζητάει προστασία κι έτσι μπλέκει με τον κόσμο της νύχτας για να προφυλαχθεί. Αν η εμπλοκή γινόταν μεταξύ των δύο “αντιπάλων” δεν θα έπαιρνε τέτοιες διαστάσεις, θα ήταν μια διένεξη μεταξύ δύο ατόμων που ίσως να την πρόσεχαν ελάχιστοι, όμως δεν έγινε έτσι, αντίθετα ενεπλάκησαν πολλοί και διάφοροι.
Η επιλογή του χώρου βέβαια ήταν εντελώς άκυρη, αλλά αυτό κατά τη γνώμη μου αφορά περισσότερο αυτόν που ξεκίνησε το περιστατικό παρά αυτόν που αντέδρασε συνεχίζοντάς το.
Μην ξεχνάμε βέβαια και την ευθύνη των διοργανωτών, οι οποίοι διάλεξαν να βάλουν κοντά τους δύο εμπλεκόμενους ενώ οι ίδιοι όπως λένε και όπως είδαμε σε δημοσιοποιημένες συνομιλίες τους είχαν ζητήσει το αντίθετο. Προφανώς δεν περίμεναν τόσο εκτεταμένο περιστατικό και γι’ αυτό τους χρησιμοποίησαν σαν αρκούδες στο τσίρκο για να αυξήσουν την τηλεθέαση στην περίπτωση εμπλοκής, που αυτοί νόμιζαν ότι θα είναι μια μικρή προσθήκη στο πρόγραμμα».
– H επόμενη μέρα βρίσκει τη μεγαλύτερη μερίδα του κοινού απέναντι στην trap μουσική και τους εκπροσώπους της. Τι έχει να απαντήσει ένας εκπρόσωπος της συγκεκριμένης μουσικής στην τάση cancel trappers που έχει κατακλύσει τα social media;
«Όπως είπα και πριν, οι trappers είναι μια αρκετά μεγάλη ομάδα. Το να λες “cancel” ή οτιδήποτε άλλο αναφερόμενος στους trappers αδιακρίτως, είναι μια γενίκευση και οι γενικεύσεις είναι φασισμός γιατί δεν επιτρέπουν στη διαφορετικότητα να εκφραστεί και να αποδείξει τον εαυτό της.
Κατά τα άλλα, η ραπ δεν υπάρχει αυθαίρετα ούτε απευθύνεται στο κενό χωρίς αποδέκτες. Προφανώς καλύπτει μια ανάγκη έκφρασης και βρίσκει τεράστια απήχηση σήμερα. Αν πάψει να έχει αποδέκτες και κοινό, δεν θα έχει λόγο και τρόπο ύπαρξης. Εγώ δεν έχω να πω πολλά σε όσους κινούν την τάση αυτή, καθένας έχει δικαίωμα να κάνει όπως θέλει και αν η τάση αυτή βρει ανταπόκριση όλα καλά, άλλωστε δεν θα μπορούσα να κάνω κάτι. Το μόνο που θα απαντούσα είναι να ακούμε μουσική γιατί μόνο ακούγοντας μπορούμε να κρίνουμε τι είναι καλό και τι όχι και να αποφασίζουμε καθένας για τον εαυτό του τι προτιμάει και τι όχι».
– Νιώθετε ότι εκπρόσωποι της trap όπως εσύ, αδικούνται αυτή τη στιγμή; Προβληματίζεστε για την επόμενη μέρα; Νιώθετε ότι έχετε τώρα ένα επιπλέον χρέος απέναντι στους ακροατές σας και ότι πρέπει να μπείτε σε διαδικασία να αποδείξετε ποιοι είστε και τι πρεσβεύετε πραγματικά;
«Σίγουρα κάποιοι αδικούνται ως προς το ότι “τσουβαλιάζονται” λόγω ενός περιστατικού και κρίνονται ως άνθρωποι ενώ δεν είναι όλοι ίδιοι, όπως κανένας άνθρωπος δεν είναι ίδιος με κανέναν άλλο. Όμως και η αδικία είναι μέσα στη ζωή και καθένας λειτουργεί με τον δικό του μοναδικό τρόπο σε κάθε περίσταση και είναι υπεύθυνος μόνο για τον εαυτό του. Εμένα δεν με απασχολεί και τόσο να αδικούμαι, δεν παραπονιέμαι για τέτοια πράγματα.
Προσωπικά δεν θεωρώ ότι πρέπει να αποδείξω τίποτε περισσότερο από ό,τι έχω αποδείξει έως τώρα, ούτε με προβληματίζει κάτι. Το χρέος μου απέναντι στους ακροατές μου είναι να είμαι αληθινός και αυτό είμαι και θα συνεχίσω να είμαι.
Οι καλλιτέχνες δεν δημιουργούν με γνώμονα τη γνώμη των άλλων γι’ αυτούς αλλά με γνώμονα την ανάγκη τους να δημιουργούν και να εκφράζονται και όλοι τελικά κρίνονται για το έργο τους».
– Γιατί οι καλλιτέχνες της OffBeat Records, ανάμεσα τους και εσύ, δεν συμμετέχουν τα τελευταία χρόνια στα βραβεία MAD;
«Για την ακρίβεια δεν συμμετείχαμε ποτέ. Η OBR ήταν εξαρχής κάθετη εναντίον της συμμετοχής σε αυτή τη διοργάνωση και δεν υπολόγισε καν το κόστος αυτής της επιλογής της, αποκλεισμούς από media και συνεργασίες κλπ. Θεωρούμε τα Μad Αwards είναι μια στημένη κατάσταση. Αντίθετα με αυτό που θέλουν να πιστεύει ο κόσμος, δεν λαμβάνεται υπόψη η επιλογή του κοινού, αλλά οι νικητές αποφασίζονται σύμφωνα με τα συμφέροντα διαφόρων εταιρειών και με γνώμονα τις μεταξύ τους σχέσεις και συνεργασίες. Εμείς δεν θέλαμε ποτέ τέτοιου είδους αλληλεξαρτήσεις, δεν λειτουργούμε έτσι, θέλαμε να κινούμαστε διαφορετικά και ανεξάρτητα από τέτοιου είδους υποχρεώσεις και αυτό κάνουμε, οπότε δεν μπήκαμε ποτέ στη διαδικασία να το συζητήσουμε στη βάση που το θέτουν. Φέτος επιβεβαιωθήκαμε για ακόμα μια φορά, με τις επιλογές τους και την προχειρότητά τους, είναι ένα πανηγύρι που δεν μας αφορά».
Μάρκος Τσέτσος, Καθηγητής Ε.Κ.Π.Α., Τμήμα Μουσικών Σπουδών: «Η trap μουσική βρίσκει απήχηση σε μια γενιά που βιώνει έναν πρωτόγνωρο αποκλεισμό από την κοινωνική διαδικασία και μια κρίση νοήματος, μια γενιά περιορισμένων αν όχι ανύπαρκτων οριζόντων»
Ο κ. Μάρκος Τσέτσος, Καθηγητής στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (Τμήμα Μουσικών Σπουδών) είπε την γνώμη του που η trap μουσική βρίσκει τόσο μεγάλη απήχηση σε μικρά παιδιά. Επίσης τον ρωτήσαμε αν η συγκεκριμένη μουσική μπορεί να υπονομεύσει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, καθώς και το ποια πρέπει να είναι η αντίδραση και το χρέος μας ως γονείς και ως κοινωνία προς τους νεαρούς ακροατές που «καταναλώνουν» αυτό το υποείδος μουσικής.
– Μπορεί ένα είδος μουσικής σήμερα, όπως η trap, να υπονομεύσει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια ή ακόμα και να αποτελέσει οποιαδήποτε μορφής απειλή;
«Καταρχάς πρέπει να ξεκαθαρίσουμε κάποια πράγματα. Όταν μιλάμε για “trap μουσική” μιλάμε για τραγούδια και τα τραγούδια αποτελούνται από στίχους και μουσική. Σε ό,τι αφορά τη μουσική αυτή καθεαυτήν δεν μπορεί καν να τεθεί ζήτημα υπονόμευσης της ανθρώπινης αξιοπρέπειας: η “ηθική επίδραση της μουσικής”, όπως τουλάχιστον την θεματοποίησε ο Πλάτωνας, είναι ένας από τους μύθους που αποδόμησε η νεωτερική αισθητική, αρχής γενομένης από τον Χέγκελ (βλ. Αισθητική της μουσικής, μτφρ. Μ. Τσέτσος, Εστία 2002, σ. 45-47). Αν υπάρχει κάτι το οποίο ενδεχομένως υπονομεύει η trap, από την καθαρά μουσική της πλευρά, είναι η περαιτέρω ανάπτυξη των αισθητικών δυνατοτήτων των ακροατών της.
Σε ό,τι αφορά τώρα τους στίχους της trap, θα έπρεπε να είναι κανείς τουλάχιστον αφελής να πιστεύει ότι η υπονόμευση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας μπορεί να αποτελέσει αποκλειστικό τους έργο, χωριστά από τη συνολική υποβάθμιση της ανθρώπινης ζωής στις σημερινές συνθήκες ενός ανεξέλεγκτου, βουλιμικού και κυνικού καπιταλισμού. Στις περιπτώσεις που ο trap στίχος δεν στοχεύει στην κριτική του, γίνεται απλά μία ακόμα μορφή έκφρασης της ήδη υπονομευμένης από αυτόν ανθρώπινης αξιοπρέπειας, ή αν θέλετε μια μορφή συναίνεσης στην υπονόμευση, σε καμία όμως περίπτωση αποκλειστική αιτία της. Ηθικολογικοί διδακτισμοί και παραινέσεις του τύπου “μην ακούς αυτή τη μουσική γιατί θα σε βλάψει” δεν νομίζω ότι μπορούν να επέχουν θέση επιχειρήματος, ιδιαίτερα όταν απευθύνονται σε ευφυέστατους νέους ανθρώπους».
– Γιατί κατά τη γνώμη σας η trap μουσική βρίσκει τεράστια απήχηση σε παιδιά και εφήβους; Θεωρείτε πώς είναι κάτι βαθύτερο από μια απλά μουσική τάση (trend) της ψηφιακής εποχής; Μήπως αυτή η τάση είναι απόρροια μιας κρίσης αξιών, μιας πολιτιστικής και κοινωνικής κρίσης που βαθαίνει ακόμα περισσότερο; Μήπως μιλάμε για μια λανθάνουσα στρατολόγηση της νέας γενιάς που θα έχει αντίκτυπο στην κοινωνία;
«Η trap μουσική βρίσκει απήχηση σε μια γενιά που βιώνει έναν πρωτόγνωρο αποκλεισμό από την κοινωνική διαδικασία και μια κρίση νοήματος, μια γενιά περιορισμένων αν όχι ανύπαρκτων οριζόντων. Αυτονόητα τέτοιες καταστάσεις απονομιμοποιούν αξίες και διευκολύνουν τη διάχυση του κυνισμού από τα πάνω προς τα κάτω. Και ο κυνισμός αυτός συμπαρασύρει όλες τις εκφάνσεις της κοινωνικής ζωής, προφανώς και τον πολιτισμό. Τούτα σημαίνουν πως η κρίση αξιών, η πολιτιστική και κοινωνική κρίση στην οποία αναφέρεστε δεν είναι αιτία, αλλά ήδη αποτέλεσμα συγκεκριμένων επιλογών των σημερινών οικονομικών και πολιτικών ελίτ».
Θεωρείτε πως είμαστε όλοι υποκριτές με το εν λόγω μουσικό υποείδος; Ότι δεν έχουμε αντιδράσει ή πως δεν έχουμε δώσει την απαιτούμενη βαρύτητα και σημασία σε όσα πρότυπα προωθούν οι καλλιτέχνες του; Και ποια πρέπει να είναι αυτή η αντίδραση; Ποιο είναι το χρέος μας προς τους νεότερους ακροατές που «καταναλώνουν» αυτό το υποείδος μουσικής;
«Κατά τη γνώμη μου υποκρισία είναι οι εκπρόσωποι του “καθωσπρέπει” αστισμού να κατηγορούν τους νέους ανθρώπους για τον κοινωνικό αποκλεισμό και την πολιτιστική απαιδευσία στην οποία οι ίδιοι τους έχουν οδηγήσει, αλλά και για τις πιθανές μορφές καλλιτεχνικής έκφρασης που η απαιδευσία αυτή λαμβάνει. Αν έχουμε κάποιο χρέος απέναντι σε αυτούς τους ανθρώπους είναι να τους εξασφαλίσουμε μιαν ουσιαστική μόρφωση -που να περιλαμβάνει, μεταξύ πάρα πολλών άλλων, μια πολύπλευρη ενημέρωση για όλα τα είδη μουσικής, κυρίως τα πιο απαιτητικά- και μιαν αξιοπρεπή ζωή με ανοιχτούς ορίζοντες. Τα υπόλοιπα θα έρθουν μόνα τους».
