Η παιδική λογοτεχνία είναι ένας τομέας του πολιτισμού με σημαντικά μηνύματα, που αν αξιοποιηθούν καθορίζουν στοιχεία της προσωπικότητας, όπως η εξωστρέφεια, η ανεξαρτησία και η καλλιέργεια αντιλήψεων σε γονείς και παιδιά. Σε μια σημερινή κλειστή κοινωνία, όπου η κοινωνικοποίηση αποτρέπεται από την τεχνολογία της κινητής τηλεφωνίας, πρέπει να λάβει τη θέση που της αξίζει η συγγραφή έργων παιδικής λογοτεχνίας.
Ο Χρήστος Φυλαχτός είναι ένας συγγραφέας παιδικών βιβλίων ο οποίος, αν μη τι άλλο, θεωρεί την παιδική λογοτεχνία ως λειτουργικό σκοπό της φυσικής και επαγγελματικής ζωής του.
Δημοσιογράφος: Ελένη Κωστοπούλου
Ξεκινώντας τη συνέντευξη, θα ήθελα να μας πείτε λίγα λόγια για εσάς. Πώς αποφασίσατε να ασχοληθείτε με τη συγγραφή βιβλίων για παιδιά και κατά πόσο οι εμπειρίες σας ως δάσκαλος με τα παιδιά σας επηρέασαν;
Γεννήθηκα τον Οκτώβριο του 1969 και μεγάλωσα στην Παλαιόχωρα Χαλκιδικής. Σπούδασα παιδαγωγικά στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του Α.Π.Θ.. Εργάζομαι ως δάσκαλος στο Δημοτικό Σχολείο Ζερβοχωρίων. Αρθρογραφώ από το 1992 σε λαογραφικά, ενημερωτικά και πολιτιστικά έντυπα, καθώς και σε τοπικές εφημερίδες.
Είμαι Πρόεδρος του Δημοτικού Ραδιοφώνου Πολυγύρου, της Β/θμιας Σχολικής Επιτροπής και δημοτικός Σύμβουλος Πολυγύρου.
Έχω συγγράψει και εκδώσει τα θεατρικά:
«Στου Τσαμ’ τα χρόνια», «Το λιοντάρι της Χαλκιδικής – Καπετάν Χάψας», «Ο Λεοντόκαρδος Μακεδονομάχος Γιαγλής», «Από το Χολομώντα στο Σαγγάριο» και «Η Γερακίνα και το πηγάδι».
Έγραψα ακόμη τα παραμύθια:
«Η Μανιώ», «Της Γερακίνας το πηγάδι» και τη συλλογή των παραμυθιών «Στον ίσκιο του βουνού».
Τα πρώτα χρόνια που διορίστηκα στο σχολείο, διαπίστωσα ότι έλειπαν κείμενα ή εγχειρίδια που να κάνουν αναφορά στην ιστορία του τόπου μου. Έτσι δειλά – δειλά πήρα το μολύβι και άρχισα να αυτοσχεδιάζω και να πειραματίζομαι γράφοντας θεατρικά. Αρχικά τα παίζαμε στην τάξη με τους μαθητές μου και στη συνέχεια το διαχύσαμε σε κοντινά σχολεία. Στην πορεία έγινε πιο συστηματικά και προέκυψαν πέντε θεατρικά.
Βλέποντας την αποδοχή και την ανταπόκριση των μαθητών και των συναδέλφων, μού μπήκε στο μυαλό η σκέψη να γράψω παραμύθια. Άρχισα να τα αφηγούμαι στα παιδιά και τους άρεσε. Έτσι το αποτύπωσα στο χαρτί και έπειτα εκδόθηκαν.
Οι μαθητές μου ήταν ουσιαστικά ο βατήρας για να μπορέσω να εξωτερικεύσω την ανάγκη να εκφράσω όλα αυτά που χρόνια συσσωρεύονταν μέσα μου. Ταυτόχρονα με βοήθησαν να εκφράσω και να τα εφαρμόσω βιωματικά μέσα στην τάξη.
Πώς αισθάνεστε όταν ένα παιδί για παράδειγμα, έχει διαβάσει το βιβλίο σας και σας το αναφέρει;
Αισθάνομαι μεγάλη ηθική ικανοποίηση. Μέσα από τα μάτια του νιώθεις ότι ταξιδεύεις στην ψυχή του και την αγγίζεις. Εκτός το ταξίδι συγχρόνως εμπλουτίζουν και το λεξιλόγιο και έρχονται σε επαφή με την ντοπιολαλιά μας.
Κατά πόσο τα παιδιά διαβάζουν παιδική λογοτεχνία και τί πρέπει να κάνουμε εμείς ως ενήλικοι για να στρέψουμε τα παιδιά προς τη λογοτεχνία;
Σήμερα τα παιδιά δε διαβάζουν παιδικά βιβλία. Δεν έχει να κάνει το αν υπάρχουν αξιόλογα βιβλία. Ίσα ίσα τα τελευταία χρόνια γράφονται και εκδίδονται αξιόλογα παιδικά βιβλία και παραμύθια. Έχει να κάνει με τα πρότυπα που δίνουμε στα παιδιά και τον τρόπο ζωής που έχουμε υιοθετήσει όλοι μας. Είτε σαν γονείς είτε σαν δάσκαλοι είτε ως κοινωνία.
Πρέπει να τους δώσουμε διαφορετικά πρότυπα και ταυτόχρονα μέσα από βιωματικά εργαστήρια να αντιληφθούν τη σημασία, αλλά και τη μαγεία που κρύβει ο μυστικός κόσμος των βιβλίων. Αν χρειαστεί να το διαβάσουμε οι ίδιοι, ώστε να παρασυρθούν μαζί μας σε απάτητα μονοπάτια γνώσης, ομορφιάς και αφήγησης. Μπορούμε επίσης να επιστρατεύσουμε, αν υπάρχει παππούς ή γιαγιά στο σπίτι, για να τους διηγηθούν αρχικά δικά τους παραμύθια και στη συνέχεια να ξεφυλλίσουν παραμύθια ή παιδικά βιβλία.
Τέλος μια θεατρική παράσταση (είτε συμμετέχουν είτε παρακολουθούν), μια βόλτα σε βιβλιοπωλεία ή σε μια βιβλιοπαρουσίαση, τους δίνει επιπλέον κίνητρα για να ανακαλύψουν κάτι διαφορετικό.
Κατά πόσο πιστεύετε ότι το διαδίκτυο έχει απομακρύνει τα παιδιά από το βιβλίο;
Εγώ προσωπικά πιστεύω σε πολύ μεγάλο βαθμό τα έχει απομακρύνει. Οι εύκολες λύσεις που παρέχει, η έτοιμη τροφή που τους δίνει χωρίς να κοπιάσουν αλλά και τα διάφορα παιχνίδια που τους παρέχει δεν τους αφήνει αρκετό χρόνο, ώστε να ψάξουν βιβλία. Ακόμη και να τα ξεφυλλίσουν είναι προπομπός ότι κάτι θα βρουν εκεί μέσα. Προσωπικά όταν διαπιστώνω ότι τα παιδιά δε διαβάζουν τους προτρέπω να διαβάσουν εικονογραφημένα παιδικά περιοδικά ή βιβλία με πολλά σκίτσα, ώστε να διαβάσουν. Είναι κέρδος ακόμη και αυτά, αν και κάποιοι έχουν διαφορετική άποψη. Η επαφή με οποιοδήποτε βιβλίο έχει πάντα θετικά αποτελέσματα.
Κατά πόσο, λοιπόν, οι παιδικές ιστορίες που εμπεριέχονται στην παιδική λογοτεχνία επηρεάζουν τις αντιλήψεις και τις στάσεις ενός παιδιού;
Πολύ σωστά το θέτετε. Οι παιδικές ιστορίες υποσυνείδητα δημιουργούν τις προϋποθέσεις, ώστε το παιδί να δημιουργήσει υπόβαθρο και να διαμορφώσει στάσεις ζωής και αντιλήψεις που θα το συνοδεύουν στην υπόλοιπη ζωή του. Ταυτόχρονα χτίζουν τον αξιακό κώδικα των παιδιών. Όσοι από εμάς – εικάζω οι περισσότεροι – πήραν στα χέρια τους το βιβλίο της Πηνελόπης Δέλτα: «Στα μυστικά του βάλτου» ή του Παντελή Καλιότσου «Τα ξύλινα σπαθιά» έχουν αποκτήσει πέρα από τις γνώσεις για το Μακεδονικό Αγώνα στην πρώτη περίπτωση και την επικράτηση της ειρήνης έναντι του πολέμου στη δεύτερη, άποψη και στάση ζωής για τα τεκταινόμενα γύρω μας. Το ίδιο συμβαίνει και στα παιδιά που ακολουθούν.
Ποιο ήταν το δικό σας αγαπημένο βιβλίο όταν ήσασταν παιδί;
Δε θα πω ένα, αλλά τρία. Το καθένα έχει τη δική του αξία. Αυτός είναι ο λόγος που ακόμη και σήμερα όποτε μπορώ τα ξεφυλλίζω και διαβάζω κομμάτια που έχω υπογραμμισμένα. Τα αναφέρω τυχαία χωρίς να παίζει ρόλο η σειρά κατάταξης.
Το πρώτο είναι «Ένα παιδί μετράει τ’ άστρα» του Μενέλαου Λουντέμη. Το δεύτερο είναι το: «Παραμύθι χωρίς όνομα» της Πηνελόπης Δέλτα και το τρίτο είναι: «Τα ψηλά βουνά» του Ζαχαρία Παπαντωνίου.
Βλέπουμε στα βιβλία σας μία υπέροχη εικονογράφηση. Πείτε μας πόσο συμβάλλει στην κατανόηση του παραμυθιού η εικόνα;
Για μένα προσωπικά η εικονογράφηση παίζει πολύ σημαντικό ρόλο. Μια εικόνα αντιστοιχεί σε χίλιες λέξεις. Από την πρώτη στιγμή που άρχισα να εκτίθεμαι στο αναγνωστικό κοινό και έπειτα, πέρα από το κείμενο που προσέχω και την παραμικρή λεπτομέρεια η εικόνα είναι αυτή που δίνω ιδιαίτερη έμφαση. Ειδικά στα δικά μου τα βιβλία που απευθύνονται σε παιδιά. Έτσι το παιδί δεν βαριέται με το διάβασμα και όταν πάει να συμβεί αυτό η εικόνα είναι εκείνη που το επαναφέρει στο αρχικό του ταξίδι. Επίσης στις εικόνες και στις ζωγραφιές που χρωματίζουν με τις ξέχωρες πινελιές τα γραπτά μου αυτό που προσέχω είναι να ανταποκρίνονται και να αντικατοπτρίζουν την ηλικία τους, ώστε να ταυτίζονται και να γίνονται οι ίδιοι πρωταγωνιστές και συνοδοιπόροι των ηρώων που συναντούν κατά την ανάγνωσή τους.
Τελειώνοντας θα ήθελα να τονίσω πως κάθε φορά προσπαθώ να βρω άλλον εικονογράφο – τις περισσότερες φορές άγνωστο – ανάλογα με το θέμα που διαπραγματεύομαι, ώστε να αξιοποιήσω στο έπακρο το ταλέντο και το χάρισμα του.
Κλείνοντας τη συνέντευξη, θα ήθελα να ρωτήσω, ποια είναι τα συγγραφικά σας σχέδια για το επόμενο διάστημα;
Υπολογίζω ότι μέχρι τέλη Αυγούστου θα ολοκληρώσω ένα ιστορικό μυθιστόρημα που εξιστορεί για πρώτη φορά όλα τα γεγονότα της επανάστασης του 1821 στη Χαλκιδική, ενώ ταυτόχρονα τονίζεται ο ρόλος της στον Αγώνα αλλά και ο φόρος αίματος που πλήρωσε. Μέσα από τα μάτια ενός γέροντα, αυτόπτη μάρτυρα των γεγονότων, περιγράφεται το ιστορικό πλαίσιο, η σειρά των γεγονότων, αλλά συνάμα ξεδιπλώνονται η φρίκη του πολέμου, οι σχέσεις με τους εχθρούς, έρωτες, λαογραφικά στοιχεία, ήθη και έθιμα και πολλά άλλα που αξίζει να διαβαστούν.
Μόλις αυτό εκδοθεί θα καταπιαστώ με τη συγγραφή ενός βιβλίου που θα αφορά τη Μικρασιατική Καταστροφή και την Προσφυγιά. Η Χαλκιδική απ’ ότι γνωρίζετε ήταν ο τόπος που δέχτηκε πάρα πολλούς πρόσφυγες, ενισχύοντας έτσι το ελληνικό στοιχείο μετά την ανταλλαγή των πληθυσμών. Ήδη συλλέγω στοιχεία και ετοιμάζω το προσχέδιο του επόμενου εγχειρήματός μου. Είναι προσωπικό μου χρέος να το συγγράψω, ώστε μέσω της λογοτεχνίας να αξιοποιηθούν οι μαρτυρίες και οι ιστορικές πηγές που υπάρχουν αρκετές.
Ουσιαστικά θα είναι συνέχεια του θεατρικού μου: «Απο το Χολομώντα στο Σαγγάριο», αλλά με τη μορφή λογοτεχνικού βιβλίου.
Σας ευχαριστώ πολύ για την ενδιαφέρουσα συνέντευξη που μου παραχωρήσατε και για τον χρόνο που μου διαθέσατε.
