Με αφορμή το ανέβασμα από την ομάδα Σημείο Μηδέν, φέτος της τραγωδίας του Αισχύλου, Πέρσαι, κρίνω σκόπιμο να κάνω μία ανάλυση της τραγωδίας του, η οποία είναι επίκαιρη αλλά και όπως θα δούμε αντικατοπτρίζει την σημερινή διεθνή κοινωνία.
Ο σκηνοθέτης Σάββας Στρούμπος, αναφέρει «Στους Πέρσες αντικατοπτρίζεται η κάθε αλαζονική, αιμοδιψής κι επεκτατική εξουσία».
Ταυτόχρονα στην Επίδαυρο ο καταξιωμένος Έλληνας σκηνοθέτης Δημητριος Καρανζάς ανεβάζει επίσης τους Πέρσες στις 15 και 16 Ιουλίου.
Ποιο ήταν το κίνητρο ή έμπνευση των σκηνοθετών να ανεβάσουν φέτος τους Πέρσες; Την απάντηση την δίνει Σ. Στρούμπος. Στους Πέρσες αντικατοπτρίζεται η κάθε αλαζονική, αιμοδιψής και επεκτατική εξουσία.
Ακριβώς αυτό είναι το κύριο αίτιο του πολέμου του εισβολέα.
Ο Αισχύλος έχει δημιουργήσει με την τραγωδία του αυτή, την πρώτη αντιπολεμική διαμαρτυρία της ανθρωπότητας. Πιθανόν ο Τολστόι, εμπνεύστηκε το έργο του Πόλεμος και Ειρήνη από την τραγωδία του Αισχύλου Πέρσες.
Ο Αισχύλος στο έργο του δεν εστιάζει στο μεγαλείο των Ελλήνων νικητών, αλλά φωτίζει τις αιτίες του πολέμου, στο στρατόπεδο του επιτιθεμένου εισβολέα, όχι ως πολιτικός ή ιστορικός, αλλά ως ψυχολόγος που προσπαθεί να κάνει ψυχανάλυση όπως ο Τολστόι: τις αιτίες του πολέμου. Και όχι μόνο ο Τολστόι.
Πιθανότατα και ο πατέρας του διεθνούς δικαίου Γκρότιους στο έργο του : Το δίκαιο του πολέμου και της ειρήνης, έχει ως θεμέλιο το έργο του Αισχύλου Πέρσες. Καινοτόμο, προκλητικό και επικίνδυνο για την εποχή εκείνη και όχι μόνο. Πως είναι δυνατόν να γράφεις και να ανεβάζεις στην Αθήνα θεατρικό έργο με αποκλειστική αναφορά στον εχθρό και μάλιστα στον ηττημένο;
Ας σκεφτεί κανείς τι θα συνέβαινε αν κάποιος θεατρικός συγγραφέας έγραφε και ανέβαζε σήμερα θεατρικό έργο με θέμα: Οι Τούρκοι.
Η ήττα των Περσών, στην γραφή του Αισχύλου αποκτά υπερβατικό χαρακτήρα προκειμένου να προβάλλει τα μεγάλα διαχρονικά θέματα της ΥΒΡΕΩΣ, του ΔΙΚΑΊΟΥ, του ΠΌΛΕΜΟΥ.
Αντίθετα ο ιστορικός Ηρόδοτος σημειώνει στην εισαγωγή του έργου του, ότι πρόθεσή του είναι να διαφυλάξει στη μνήμη τα γεγονότα και τα επιτεύγματα των ανθρώπων όπως επίσης και να διερευνήσει τα αίτια του πολέμου μεταξύ Ελλήνων και βαρβάρων. Από τα ανωτέρω διαπιστώνουμε ότι τραγωδός και ιστορικός έχουν διαφορετικό σκοπό στο έργο τους.
Ο Αισχύλος γράφει ως βασικά κίνητρα της εκστρατείας των Περσών ήταν:
α) η οργή του Δαρείου όταν πληροφορήθηκε τα αποτελέσματα της μάχης του Μαραθώνα.
β) Ένας ακόμα λόγος εξίσου σημαντικός ήταν ότι ο Ξέρξης έπρεπε να σταθεί στο ύψος των προγόνων του και της επεκτατικής πολιτικής της Περσίας.
γ) τη παρότρυνση και διαβεβαίωση κάποιων Ελλήνων ότι θα σταθούν στο πλευρό του σύμμαχοι: και συγκεκριμένα των Αλευάδων, οι οποίοι ήταν βασιλείς της Θεσσαλίας, και των Πεισιστρατίδων από την Αθήνα, οι οποίοι είχαν “ανέβει στα Σούσα”. [Ηρ.7,6]
Από τα ανωτέρω βασικά κίνητρα διαπιστώνεται ότι ο Βασιλιάς ο ηγεμών, διακατέχεται από την Ύβρη οργή και απληστία (α, β).
Το πιο σημαντικό όμως είναι το γ, κίνητρο. Ο εισβολέας πριν την εισβολή φροντίζει να δημιουργήσει στην υπό εισβολή χώρα συμμάχους. Συγκεκριμένα αναφέρει τους Αλευάδες βασιλείς της Θεσσαλίας αλλά κυρίως τους Πεισιστρατίδες.
Τι ήταν οι Πεισιστρατίδες; (αρχαία ελληνικά Πεισιστρατίδαι) αποκαλούνταν από τους αρχαίους ιστορικούς οι απόγονοι και συγγενείς του τυράννου των Αθηνών Πεισιστράτου.
Αυτός είναι το πιο σημαντικό μέλημα του εισβολέα, διαχρονικά μέχρι και σήμερα. Να καταλύσει την δημοκρατία και να την αντικαταστήσει με την ολιγαρχία, ή τυραννία (δικτατορία, ή αριστοκρατία), θεσμοί οι οποίοι λειτουργούν και έχουν αυτοτελή και αυτοανακτώμενη και κληρονομική εξουσία χωρίς κοινωνικό ή λαϊκό έρεισμα.
Αυτό είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα στην σύγχρονη δημοκρατία. Παρέχει το δικαίωμα την ελευθερία στους εκάστοτε Πεισιστρατίδες να την καταλύσουν, να την βιάσουν. Σήμερα όλες οι κυβερνήσεις της ΕΕ, δέχθηκαν την επίθεση των Πεισιστρατίδων. Αυτό φαίνεται από την κυβερνητική κρίση και την πτώση των κυβερνήσεων: Ιταλίας (σήμερα), Βουλγαρίας, Γαλλίας, Μεγάλης Βρετανίας, των Βαλτικών χωρών.
Αλλά και των χωρών Ελλάδος, Ισπανίας και Μεγάλης Βρετανίας, όπου τα δημοψηφίσματα αυτόν ακριβώς τον σκοπό επιτελούσαν. Το πέτυχαν στην Μεγάλη Βρετανία με τα γνωστά αποτελέσματα. Ο Τζόνσον προσπάθησε να διαλύσει την ΕΕ, απέτυχε. Δεν πρέπει να αγνοούμε ότι το διάστημα εκείνο και μέχρι το ελληνικό δημοψήφισμα οι δηλώσεις Τζόνσον τότε ως ευρωβουλευτή, διανέμονταν από τα ελληνικά κόμματα οπαδούς του ΟΧΙ, ως ο ήρωας και ο ηγέτης. Στην συνέχεια προσπάθησε να διαλύσει την Μ.Β και εκεί απέτυχε και εκδιώχθηκε από το ίδιο του το κόμμα από την δική του κυβέρνηση, ως πολιτικό απολειφάδι.
Αυτό είναι το κύριο πρόβλημα που πρέπει να λύσει η ΕΕ και όχι το ενεργειακό. Το ενεργειακό είναι αποτέλεσμα και όχι το πρόβλημα. Διότι μέσω των σύγχρονων Πεισιστρατίδων έρχεται όχι μόνο η διακυβέρνηση του φόβου αλλά και της μετάπτωσης των αξιών. Οι δημοκρατικές, ηθικές, πολιτικές, πολιτιστικές και εθνικές αξίες μεταλλάσσονται σε χρηματικές αξίες του δολαρίου, του ευρώ ή του πετρελαίου ή της ενέργειας γενικότερα. Αυτό είναι ο θάνατος της εθνικής κυριαρχίας και της δημοκρατίας.
Ο Αισχύλος όμως δεν φωτίζει μόνο την απληστία του εισβολέα ηγεμόνα. Αναφέρεται και στην αιτία της νίκης των Ελλήνων.
Αναφέρει στον στίχο 400, νεοελληνική απόδοση Γριπάρη:
“Το δεξί πρώτο, σε γραμμή, κέρας έρχονταν, όλη την τάξη, κι έπειτα κι ο άλλος ο στόλος, από πίσω ακολουθά· και τότε ήταν ν᾽ ακούσεις φωνή μεγάλη από κοντά: Εμπρός, των Ελλήνων γενναία παιδιά! να ελευθερώσετε πατρίδα, τέκνα, γυναίκες και των πατρικών θεών σας να ελευθερώστε τα ιερά και των προγόνων τους τάφους· τώρα για όλα ᾽ναι που πολεμάτε. Μα κι από εκεί μόνο βουή στην περσική τη γλώσσα ακούστηκε”.
Να λοιπόν ποια είναι η αιτία της νίκης των Ελλήνων. Αυτός ο στίχος του Αισχύλου αποτελεί ύμνο για την ελευθερία των λαών της γης. Οι Έλληνες πολεμούσαν για την πατρίδα, τις γυναίκες, τα παιδιά τους για τους πατρικούς θεούς, την ιστορία τους και τον πολιτισμό τους. Από την άλλη γράφει ο Αισχύλος άναρθρες ακούστηκαν από την πλευρά των Περσών. Κραυγές ως συμμορία ή ως αγέλη χωρίς ιδεώδη, το μόνο κίνητρο τους η απληστία του ηγέτη και η απληστία των στρατιωτών για λαφυραγώγηση.
Αυτό ας το έχουν υπόψη τους όλοι οι εισβολείς του κόσμου. Η πίστη στα εθνικά και πολιτιστικά ιδεώδη του λαού μπορούν να νικήσουν ακόμη και τις πυρηνικές βόμβες των ισχυρών της γης.
