Ηθοποιός, σκηνοθέτης, σεναριογράφος, στιχουργός, μουσικός παραγωγός και θεατρικός συγγραφέας, ο Τσιμάρας Τζανάτος επιδίδεται με αξιώσεις και στην πρόζα, όπως αποδεικνύεται από το αφήγημά του «Δεσποινίς Δυστυχία», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Σοκόλη. Το σύντομο αλλά πολύ πυκνό αυτό πεζό βρήκε, όπως ήταν αναμενόμενο, τον δρόμο του και για το θέατρο, αποσπώντας το Βραβείο Ελληνικής Δραματουργίας Καρόλου Κουν για το 2018 με αφορμή την ομόλογη παράσταση στο Θέατρο Φούρνος σε σκηνοθεσία Χρύσας Καψούλη.
Η «Δεσποινίς Δυστυχία», ανεξάρτητα από τη βραβευμένη θεατρική μεταφορά της, παραμένει πρωτίστως πεζό κείμενο, το οποίο αντλεί τη θεματογραφία, τις εικόνες και την τεχνική του από ποικίλες πηγές. Η λογοτεχνία του φανταστικού ή της επιστημονικής φαντασίας και η σκοτεινή μελλοντολογία (αυτό που πολλοί ονομάζουν δυστοπία) αρδεύουν σίγουρα την κεντρική θεματική γραμμή του Τζανάτου. Χωρίς να μεταφέρεται ακριβώς στο μέλλον, το κλίμα της δράσης (μαζί του και οι ενέργειες των αφηγηματικών προσώπων) αποκτά ευθύς εξαρχής μιαν εφιαλτική διάσταση: σαν να έχουμε ήδη περάσει και εγκατασταθεί σε μια μελλοντική εποχή, όπου τα πάντα κινδυνεύουν από στιγμή σε στιγμή να υποχωρήσουν και να χαθούν δια βίου.
Οι άνθρωποι θα στερηθούν αίφνης τη βαρύτητά τους, όντας υποχρεωμένοι να μένουν αδιάκοπα δεμένοι κάπου, για να μην εκτιναχθούν σε ανεξέλεγκτα ύψη, ενώ εκείνο που πρωτίστως τους τρομάζει είναι μήπως συμβεί κάτι και εξαερωθούν. Τεράστιες ποσότητες νερού, ψάρια που προσγειώνονται επί των κεφαλών τους, όπως και καταιγιστικές βροχές, απειλούν επίσης επί καθημερινής βάσεως τη ζωή των πολιτών, δικαίων και αδίκων. Κι όλα αυτά με συνεχείς αναπηδήσεις στο εσωτερικό του αφηγηματικού χρόνου, με απότομες μετατοπίσεις στους χώρους της πλοκής και με αδιάκοπες μεταμορφώσεις του περίγυρου, που παύει από ένα σημείο και μετά να είναι ρεαλιστικός για να επιτρέψει (παρά τη σταθερά αθηναϊκή σκηνογραφία του) στα πιο απρόσμενα και παρανοϊκά συμβάντα να αναλάβουν πρωταγωνιστικό ρόλο.
Μπορεί σίγουρα να σκεφτεί κανείς πολλά για τη συμβολική ή αλληγορική χροιά που διεκδικεί με τα πολλαπλά στρώματα της λειτουργίας του το αφήγημα του Τζανάτου. Οι ήρωές του είναι οπωσδήποτε προσχηματικοί: αποτελούν λιγότερο λογοτεχνικούς χαρακτήρες και περισσότερο άβουλα πιόνια πάνω στο δαιδαλώδες ταμπλό της μεγάλης κοινωνικής αλλά και υπαρξιακής περιπέτειας η οποία ξετυλίγεται γύρω τους. Όπως εύστοχα παρατηρεί στο εισαγωγικό της σημείωμα η Έλσα Σακελλαρίδου, η λιτότητα του λόγου έρχεται να συναντήσει εδώ το παράλογο, την υπερρεαλιστική αφαίρεση (η ίδια η Δεσποινίς Δυστυχία, συναιρώντας στο πρόσωπό της μια σειρά αντιφατικών μεταξύ τους αφηρημένων εννοιών, αποτελεί την επιτομή του υπερρεαλισμού), αλλά και την αμείωτη ένταση του δράματος. Και δεν λείπει επιπροσθέτως από την όλη ατμόσφαιρα του βιβλίου κι ένα κριτικό οικολογικό στοιχείο, που υποδεικνύει την ευρύτητα της θέασής του. Να συμπληρώσω κλείνοντας πως εύκολα θα εντοπίσουμε στον κόσμο του Τζανάτου και μια παράμετρο μαύρης κωμωδίας (όπου τα νήματα κινεί και πάλι η Δεσποινίς Δυστυχία). Ένα βιβλίο με ιδιαιτέρως σοβαρές αξιώσεις.
Tου Βαγγέλη Χατζηβασιλείου
ΑΠΕ
