Είναι πλέον σχετικά συχνό το γεγονός να περιπλανιέται αρκούδα εντός των αστικών ορίων τής γενέτειρας μου Καστοριάς αλλά και άλλων ορεινών πόλεων και χωριών. Αυτό μού έφερε στο προσκήνιο δύο ενδιαφέρουσες προσωπικές εμπειρίες. Τις διηγούμαι αντάμα με κάποια σκωπτικά σχόλια μου αλλά και χρηστικές οδηγίες.
Η πρώτη εμπειρία…
Το 2005, ως υπεύθυνος ενός συλλογικού φορέα, προέβη στην αγορά οικοπέδου στην περιοχή τού West Milford, NJ., που είναι γνωστή α) ως η βασική υδροδοτούσα πηγή για την περιοχή τού βόρειου New Jersey (και άρα αυστηρά προστατευμένη περιοχή) αλλά και β) για την παρουσία αρκούδων. Εξάλλου το Bear Mountain (αρκουδόβουνο) είναι μόλις λίγα μίλια μακριά.
Η πρώτη (έστω και οπτική) επαφή…
Με την πρώτη μου επαφή με αρκούδες στο οικόπεδο αναζήτησα εναγωνίως «προστασία» από τις τοπικές αρχές. Τους περιέγραψα ότι μια πενταμελής οικογένεια ζει εντός τού οικοπέδου (τούς παρουσίασα και σχετικές φωτογραφίες) και τούς ανέφερα ότι 2 φορές την ημερά, γονείς και τέκνα, διαπερνούν το οικόπεδο, σε σχήμα παρελάσεως με σημαιοφόρο τη μαμά αρκούδα, για να προσεγγίσουν παρακείμενο παγωτατζίδικο ώστε να γευθούν φρεσκότατες λιχουδιές από τους κάδους απορριμμάτων του. Εξήγησα στις αρχές ότι έχουμε συχνές υπαίθριες συγκεντρώσεις στο οικόπεδο με συμμετοχή παιδιών και αυτή η «συνεύρεση» αρκούδων και ανθρώπων θα μπορούσε να αποβεί μοιραία.
Αρκούδα η γαλακτομπουρεκίζουσα…
Μάλιστα τούς περιέγραψα ότι σε μία σύναξη, η μαμά αρκούδα επισκέφθηκε (απρόσκλητη βέβαια) την κουζίνα μας και απέσπασε ένα ταψί με γαλακτομπούρεκο το οποίο μετέφερε στο χώρο διαμονής της για να απολαύσει τα παραδοσιακά γλυκίσματα μας μαζί με όλη την οικογένεια της. Περιττό να σας διαβεβαιώσω ότι ούτε καν μπήκε στον κόπο, ως ελάχιστο δείγμα αβρότητας και αντίδωρου, να μας καλέσει για ένα μεζέ ή καφέ. Η συμπεριφορά της ήταν βέβαια απαράδεκτη και τιμωρητέα αλλά, προσωπικά, ως προς τις διατροφικές της επιλογές και την μητρική της φροντίδα … τη θαυμάζω.
Ο επίσημος κατευνασμός…
Η στάση των αρμοδίων ήταν κατευναστική (έως και XANAXωτική ή VALIUMωτική) και η θέση τους ήταν ότι οι αρκούδες προϋπήρχαν πολύ πριν κατοικηθεί η περιοχή. Άρα, αναρωτήθηκα, αν μας ενοχλούν, εμείς πρέπει να αναζητήσουμε νέο προορισμό κατοικίας; Εγώ, έτσι το εξέλαβα. Επίσης με ενημέρωσαν ότι τα τελευταία 100+ χρόνια δεν αναφέρθηκε κανένα θύμα από επίθεση αρκούδας. Εξάλλου, η απομάκρυνση τους είναι ακατάλληλη και αναποτελεσματική, διότι οι αρκούδες έχουν φοβερή μνήμη και όσφρηση (σε αντίθεση με τον όραση τους) με αποτέλεσμα να επιστρέφουν (σχεδόν) πάντα στα «πάτρια» εδάφη τους. Από ότι μου αποκάλυψαν, οποιαδήποτε επιχείρηση απέλασης τους (πες το και βίαιης ή καταναγκαστικής μετανάστευσης τους) δεν καρποφόρησε. Η «νοσταλγία» τις οδηγούσε στην «Ιθάκη» τους. Περιττό να τονίσω δε ότι το κυνήγι αρκούδων είναι παράνομο και η πράξη τιμωρείται αυστηρά.
Μη φοβού τες άρκτους και οδόντες δεικνύοντας…
Για την ιστορία, λίγα χρόνια αργότερα (το Σεπτέμβριο τού 2014) αναφέρθηκε (το πρώτο) ανθρώπινο θύμα. Ένας φοιτητής που επισκεπτόταν την περιοχή ήρθε αντιμέτωπος με μια αρκούδα την ώρα που περπατούσε μέσα στο δάσος με τη συντροφιά του. Έντρομος, προφανώς σε κατάσταση πανικού, αντέδρασε με απότομες κινήσεις με αποτέλεσμα να «εκνευρίσει» την αρκούδα και να τον επιτεθεί … θανάσιμα. Ωστόσο, ακόμη και μετά από αυτό το τραγικό συμβάν, η στάση των αρχών δεν άλλαξε σχετικά με την αντιμετώπιση των αρκούδων. Αντίθετα προέβη σε περαιτέρω ενημέρωση των κατοίκων για τον ενδεδειγμένο τρόπο αντιμετώπισης τέτοιων καταστάσεων. Ουσιαστικά υπέδειξαν σε όσους αντιμετωπίσουν κάποια παρόμοια κατάσταση … ψυχραιμία, αποφυγή απότομων κινήσεων, και άλλες λεπτομερέστερες οδηγίες που παρατίθενται στο τέλος τού κειμένου. Πρόκειται για τον «επίσημο» δωδεκάλογο προστασίας από αρκούδες.
Στατιστική παρηγοριά…
Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία, τα τελευταία 100 χρόνια, 63 άτομα έχασαν τη ζωή τους στη Βόρειο Αμερική (ΗΠΑ και Καναδά) από (μαύρες) αρκούδες σε 59 συνολικά επιθέσεις από τις οποίες το 80% περίπου συνέβησαν σε απομακρυσμένες περιοχές τού Καναδά και τής Αλάσκα. Υπολογίζεται ότι περίπου 1 εκατομμύριο μαύρες αρκούδες ζουν στη Βόρειο Αμερική. Αναλογικά, αυτό σημαίνει ότι στο New Jersey (με 3.000 περίπου καταγεγραμμένες αρκούδες) θα υπάρχει ένα θύμα κάθε 5.000 χρόνια. Άρα στατιστικά, ο κίνδυνος είναι ανύπαρκτος… Συγκριτικά, πολύ πιο επικίνδυνο είναι το κυνήγι με 100 νεκρούς ετησίως στις ΗΠΑ παρά οι αρκούδες. Είναι και αυτό μια παρηγοριά…
Η δεύτερη εμπειρία…
Το Φθινόπωρο τού 2007, καλέσαμε στον εν λόγω χώρο, τακτική γενική συνέλευση της ομοσπονδίας μας με αντιπροσώπους συλλογικών φορέων από όλα τα μήκη των ΗΠΑ και Καναδά. Πολλές φορές, κατά τη διάρκεια τής συνέλευσης, τα πνεύματα των συνέδρων οξύνθηκαν και οι φωνές τους ακούστηκαν μέχρι τις παρακείμενες κατοικίες. Συχνά δε κάποιοι θεριακλήδες καπνιστές διέκοπταν τις εργασίες τής συνέλευσης για να απολαύσουν το σιγαρέτο τους. Μάταια ο προεδρεύων επιχειρούσε να τούς καλέσει σε τάξη. Είμαστε ωραίοι ως Έλληνες … διαχρονικά και διατοπικά, δηλαδή παντού και πάντα.
Το απρόσμενο ραντεβού…
Οι φωνές και ο καπνός των «άτακτων» ενόχλησαν και τη μαμά αρκούδα. Ταυτόχρονα οσφρίστηκε «ψητό» στη γειτονιά της οπότε πλησίασε και σκαρφάλωσε σε ένα δένδρο μπροστά στην είσοδο τής αίθουσας συνεδριάσεων. Από εκεί παραμόνευε για να αρπάξει την ευκαιρία να κάνει την κίνηση της. Οι συνημμένες φωτογραφίες απεικονίζουν την ταμπουρωμένη αρκούδα, το δε βίντεο κλιπ ένα μέλος της οικογένειας να βιάζεται λόγω αργοπορίας της στο καθιερωμένο πρωινό ραντεβού της με το παγωτατζίδικο…
Οι άτακτοι εν αρκτική τάξη…
Μόλις οι θεριακλήδες και οι φωνασκούντες διαπίστωσαν ότι πάνω από τα κεφάλια τους αιωρείται θηλαστικό θεριό 150+ κιλών (οι αρκούδες στην ενηλικίωση τους ζυγίζουν τυπικά από 115 κιλά μέχρι 225 κιλά, ενώ έχουν παρατηρηθεί αρκούδες άνω των 400 κιλών), ξέχασαν το κάπνισμα, χαμήλωσαν τούς τόνους και συνετέλεσαν ώστε ένα ολοκληρωθεί μια εξαιρετικά εποικοδομητική συνέλευση. Και εμείς, όλοι μαζί, όχι απλά μονιασμένοι αλλά αδελφωμένοι, παραθέσαμε, ως ανταπόδοση ελαχίστης εκτιμήσεως, δείπνο στη μαμά αρκούδα (ουσιαστικά, τής το προσφέραμε σε πακέτο), η οποία ευγενέστατα το αποδέχθηκε και το μετέφερε στην οικογένεια της για τα περαιτέρω.
Οι πολιτικοί δεν αφουγκράζονται…
Τη συμβουλέψαμε δε εμείς, ως ευφυή όντα, να αποφεύγει τα πολλά παγωτά, ειδικά για τα παιδάκια της, γιατί πειράζουν στα λαιμά και ανεβάζουν σάκχαρο και χοληστερίνη. Επιπλέον την παροτρύναμε να κάνει τακτικές εξετάσεις και ένα τεστ δυσανεξίας σε λακτόζη μιας και «διαγνώσαμε» στη μαμά αρκούδα υπερβολική παραγωγή αεριών και κάποια γαστρεντερικά φουσκώματα συνοδευόμενα από κοιλιακές κράμπες. Μας υποσχέθηκε ότι θα ακολουθήσει πιστά τις νουθεσίες μας αλλά μας αποκάλυψε ότι προς το παρόν αδυνατεί λόγω προβλημάτων με την ασφάλεια υγεία της.
Άρα…
…Νοικοκύρης με πειρατικές πρακτικές … δεν γίνεσαι…
…Εμείς τις πράξεις μας δεν τις κάναμε … τις πάθαμε…
…Αγάπη για το περιβάλλον και όλα τα βασίλεια του…
…Θέλει και ο άτακτος … την αρκούδα του…
…Τα πιο αιμοβόρα όντα … είναι δίποδα…
…Το «εθνικό» σύστημα υγείας ασθενεί…
………………………………………………………………………..
Ο Δωδεκάλογος Προστασίας από Αρκούδες (από τον επίσημο αμερικανικό ομοσπονδιακό ιστότοπο, https://www.nps.gov/subjects/bears/safety.htm)
Το να κρατάτε αποστάσεις και να μην προκαλείτε έκπληξη/ταραχή είναι δύο από τα πιο σημαντικά πράγματα που μπορείτε να κάνετε. Οι περισσότερες αρκούδες αποφεύγουν τούς ανθρώπους όταν τούς ακούν να έρχονται. Μόλις μια αρκούδα σας εντοπίσει και στρέψει το βλέμμα της προς εσάς, πρόσθετες πρακτικές μπορούν να σας βοηθήσουν ώστε να αποτρέψετε την κλιμάκωση τής κατάστασης. Εδώ είναι μερικές γενικές συμβουλές. Ωστόσο, ελέγξτε τις συστάσεις για κάθε πάρκο που επισκέπτεστε: οι συστάσεις διαφέρουν από πάρκο σε πάρκο με βάση τη συμπεριφορά τής τοπικής αρκούδας.
1. Μιλάτε αδιάκοπα και ήρεμα ώστε η αρκούδα να καταλάβει ότι είστε άνθρωπος και όχι θήραμα. Παραμείνετε ακίνητοι. σταθείτε στη θέση σας αλλά κουνήστε αργά τα χέρια σας. Βοηθήστε την αρκούδα να σας αναγνωρίσει ως άνθρωπο. Μπορεί να πλησιάσει ή να σταθεί στα πίσω πόδια του για να έχει καλύτερη εμφάνιση ή μυρωδιά. Μια όρθια αρκούδα είναι συνήθως περίεργη, όχι απειλητική.
2. Μείνετε ήρεμοι και θυμηθείτε ότι οι περισσότερες αρκούδες δεν θέλουν να σας επιτεθούν αλλά συνήθως θέλουν απλώς να μείνουν μόνες. Οι αρκούδες μπορεί να μπλοφάρουν σε μια συνάντηση, δείχνοντας αρχικά έτοιμες να επιτεθούν αλλά την τελευταία στιγμή να υποχωρούν και να απομακρύνονται. Οι αρκούδες μπορεί επίσης να αντιδράσουν αμυντικά μουγκρίζοντας, βουρκώνοντας, γρυλίζοντας, εκρέοντας σάλιο, χτυπώντας τα σαγόνια τους, γυρνώντας τα αυτιά τους πίσω, κ.ο.κ. Συνεχίστε να μιλάτε με την αρκούδα σε χαμηλούς τόνους. Αυτό θα σας βοηθήσει να παραμείνετε πιο ήρεμοι κάτι που δεν είναι εξάλλου απειλητικό για την αρκούδα. Μια κραυγή ή μια ξαφνική κίνηση μπορεί να πυροδοτήσει μια επίθεση. Ποτέ μην μιμείστε τούς ήχους τής αρκούδας και μην τσιρίζετε σε υψηλό τόνο.
3. Πάρτε αμέσως τα μικρά παιδιά. Μην κάνετε δυνατούς θορύβους ή κραυγές – η αρκούδα μπορεί να νομίζει ότι είναι ο ήχος ενός θηράματος. Κουνήστε αργά τα χέρια σας πάνω από το κεφάλι σας και πείτε στην αρκούδα να κάνει πίσω. Μην τρέχετε ή κάνετε ξαφνικές κινήσεις. Μην κάνετε δυνατούς θορύβους ή κραυγές – η αρκούδα μπορεί να νομίζει ότι είναι ο ήχος ενός θηράματος.
4. Πεζοπορία και ταξίδια σε ομάδες. Οι ομάδες ανθρώπων είναι συνήθως πιο θορυβώδεις και πιο οσμηροί από ένα άτομο. Ως εκ τούτου, οι αρκούδες συχνά αντιλαμβάνονται ομάδες ανθρώπων σε μεγαλύτερες αποστάσεις και λόγω του αθροιστικού μεγέθους τους, οι ομάδες είναι πιο εκφοβιστικές για τις αρκούδες.
5. Κάντε τον εαυτό σας να δείχνει όσο το δυνατόν μεγαλύτερος γίνεται. Για παράδειγμα, μετακινηθείτε σε υψηλότερο έδαφος και σηκώστε αργά τα χέρια σας ψηλά.
6. Μην επιτρέψετε στην αρκούδα να έχει πρόσβαση στο φαγητό σας. Η λήψη τού φαγητού σας θα ενθαρρύνει την αρκούδα και μπορεί να προκαλέσει χειρότερο πρόβλημα για τους άλλους.
7. Αν έχετε σακίδιο, μην το ρίχνετε κάτω γιατί μπορεί να σας παρέχει προστασία για την πλάτη σας και να αποτρέψει την πρόσβαση τής αρκούδας στο φαγητό σας.
8. Εάν η αρκούδα είναι ακίνητη, απομακρυνθείτε αργά και πλάγια. Αυτό σας επιτρέπει να παρακολουθείτε την αρκούδα και να αποφεύγετε να σκοντάφτετε. Η πλάγια κίνηση δεν είναι επίσης απειλητική για τις αρκούδες.
9. Αν η αρκούδα σας ακολουθεί, μην τρέχετε. Αντίθετα, σταματήστε και σταθείτε ακίνητοι. Οι αρκούδες μπορούν να τρέξουν τόσο γρήγορα όσο ένα άλογο τόσο σε ανηφόρα όσο και σε κατηφόρα και καταδιώκουν, όπως τα σκυλιά, τα ζώα που φεύγουν. Οι αρκούδες μπορεί να αναπτύξουν υψηλές ταχύτητες, από 40 χιλιόμετρα την ώρα (km/h) οι πολικές αρκούδες μέχρι 50 km/h οι μαύρες αρκούδες τής Βορείου Αμερικής ή ακόμη και 55 km/h οι καφέ αρκούδες ενώ ένας μέσος άνθρωπος δεν ξεπερνά τα 15 km/h.
10. Μην ανεβαίνετε σε δέντρο. Τόσο οι γκρίζοι όσο και οι μαύρες αρκούδες (η φωτογραφία το αποδεικνύει) μπορούν να σκαρφαλώσουν στα δέντρα.
11. Αφήστε την περιοχή ή κάντε μια παράκαμψη. Εάν αυτό είναι αδύνατο, περιμένετε μέχρι η αρκούδα να απομακρυνθεί. Να αφήνετε πάντα στην αρκούδα οδό διαφυγής.
12. Να είστε ιδιαίτερα προσεκτικοί αν δείτε θηλυκιά αρκούδα με μικρά. Μην τοποθετείτε ποτέ τον εαυτό σας ανάμεσα στη μαμά αρκούδα και το μικρό της και μην προσπαθήσετε ποτέ να τούς πλησιάσετε. Οι πιθανότητες επίθεσης κλιμακώνονται πολύ (λόγω μητρικού ενστίκτου) αν σας αντιληφθεί ως κίνδυνο για τα μικρά της.
