Μια σημαντική πτυχή της ερευνητικής δραστηριότητας του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών είναι οι μουσικές λαογραφικές αποστολές που πραγματοποιούνται συστηματικά για περισσότερο από έξι δεκαετίες από εξειδικευμένο προσωπικό (μουσικούς, ηχολήπτες κ.ά.). Το παρόν κείμενο εστιάζει την προσοχή του σε μια από τις πρώτες αποστολές αυτού του είδους που μέχρι σήμερα είναι ελάχιστα γνωστή στην επιστημονική κοινότητα και ανεπαρκώς τεκμηριωμένη (λόγω έλλειψης εκθέσεως από πλευράς του συλλογέα). Πρόκειται για την εντεταλμένη αποστολή του αείμνηστου πρωτο- ψάλτη και μουσικού συντάκτη του τότε Λαογραφικού Αρχείου Σπύρου Περιστέρη στη Δυτική Μακεδονία και συγκεκριμένα στην περιοχή της Καστοριάς, που έλαβε χώρα το Σεπτέμβριο του 1952. Το κείμενο αφενός μεν ασχολείται με το είδος του ρεπερτορίου (κατηγορίες τραγουδιών) και το προφίλ των ερμηνευτών (κάποιοι από τους οποίους ήσαν ψάλτες), αφετέρου δε προσπαθεί να αποκαταστήσει κάποια ζητήματα που προκύπτουν από τις μεταγραφές του Περιστέρη στο πεντάγραμμο και σχετίζονται με τη ρυθμική σήμανση (τραγούδια ρυθμοειδή). Για να βοηθηθεί ο έμμουσος ή φιλόμουσος αναγνώστης παρέχονται και κάποια δείγματα από τις μεταγραφές του Περιστέρη.
1. Εισαγωγή
Τα τραγούδια της Καστοριάς που περιλαμβάνονται σε αυτή τη μελέτη ανήκουν σε ένα ευρύτερο σώμα δημοτικών τραγουδιών που συγκεντρώθηκαν από τον Σπ. Περιστέρη κατά τη διάρκεια της μουσικής του αποστολής στη Δυτική Μακεδονία μεταξύ 26 Αυγούστου και 25 Σεπτεμβρίου 1952 (χφ. 1688). Στην αποστολή αυτή ο Περιστέρης συνόδευε τον Γ. Μέγα, τότε διευθυντή του Λαογραφικού Αρχείου (νυν Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας) της Ακαδημίας Αθηνών. Το ζεύγος των ερευνητών περιήλθε τις περιοχές Σιάτιστας, Καστοριάς, Βογατσικού και Άργους Ορεστικού. Πρόκειται για μια από τις παλαιότερες αποστολές του Κέντρου Λαογραφίας που περιελάμβαναν ηχογραφήσεις, καθώς η χρήση φω- νοληπτικών μηχανημάτων είχε πρόσφατα ξεκινήσει.
Ο Περιστέρης ηχογράφησε με μηχάνημα Telefunken 222 τραγούδια, 160 από τη Σιάτιστα και 61 από τον νομό Καστοριάς. Από την περιοχή της Καστοριάς, 41 προέρχονται από την πόλη της Καστοριάς, 13 από το Βογατσικό και 9 από το Άργος Ορεστικό. Συγχρόνως ο Γ. Μέγας μελετούσε στην Κοζάνη, τη Σιάτιστα και την Καστοριά τη λαϊκή αρχιτεκτονική σχεδιάζοντας με δικές του καταμετρήσεις 41 κατόψεις οικιών.
Τα τραγούδια της Καστοριάς χωρίζονται στις εξής κατηγορίες κατά σειρά ποσότητας: ερωτικά (12), παραλογές (8), ακριτικά (5), διάφορα (5), κλέφτικα (4) , ξενιτιάς (3) γαμήλια (1), ιστορικά (1), ναυτικά (1) και μοιρολόγια (1).
Από το Άργος Ορεστικό: ερωτικά (3), γαμήλια (1), ποιμενικά (1), ξενιτιάς (1), σατιρικά (1). Τρία από τα τραγούδια που ηχογραφήθηκαν στο Άργος Ορεστικό με τον Νικ. Γκέτζο έχουν ως τόπο προέλευσης τη Σαμαρίνα Γρεβενών.
Από το Βογατσικό τα τραγούδια διακρίνονται σε παραλογές (2), ιστορικά (2), κλέφτικα (2), Μακεδονικού Αγώνα (2), ακριτικά (1), ερωτικά (1), σατιρικά (1) και διάφορα (1).
Συνολικά τα τραγούδια από την περιφέρεια της Καστοριάς που καταγράφηκαν είναι κατά σειρά ποσότητας: ερωτικά (16), παραλογές (10), ακριτικά (6), κλέφτικα (6), διάφορα (6), ξενιτιάς (4), Μακεδονικού Αγώνα (2), γαμήλια (2), σατιρικά (2), ιστορικά (1), ναυτικά (1), μοιρολόγια (1), ποιμενικά (1).
Διαβάστε όλη τη μελέτη στο academia.edu
