Το καταπληκτικό Μοναστήρι των Ταξιαρχών Μιχαήλ και Γαβριήλ, που βρίσκεται κοντά στο εγκαταλειμμένο χωριό Τσούκα Νεστορίου, ιδρύθηκε κατά το έτος 1254/5. Οι αείμνηστοι κτήτορές του επέλεξαν τότε ως Πάτρωνες Αγίους και ακαταμάχητους Προστάτες αυτού, τους Αρχαγγέλους Μιχαήλ και Γαβριήλ, επειδή η εντυπωσιακή και ιδιόμορφη τοποθεσία στην οποία βρίσκεται κτισμένο το μοναστήρι (ανάμεσα σε πελώριους βράχους, δίπλα σε καταρράκτη του Αλιάκμονα, κάτω από απρόσιτη λατρευτική σπηλιά και ολόγυρα σε μια μεγάλη πηγή) θυμίζει καταπληκτικά την ανάλογη τοποθεσία των Κολοσσών (Χωνών) της Μικράς Ασίας, όπου ο Αρχάγγελος Μιχαήλ τέλεσε το περιφημότερο απ’ τα θαύματά του, το λεγόμενο «εν Χώναις θαύμα». Η υπόθεση του θαύματος αυτού παρουσιάζεται ακολούθως:
 |
| Το μοναστήρι των Ταξιαρχών Τσούκας Ελαιογραφία του Γιώργου Αλεξίου. |
Την εποχή που ο Ιωάννης ο Θεολόγος δίδασκε στη Μικρά Ασία (1ος αιών. μ. Χ.), κατέβηκε ο Αρχάγγελος Μιχαήλ στην εκεί υπάρχουσα πόλη των Κολοσσών και δημιούργησε – παρουσίασε θαυματουργικώς κάτω από έναν μεγάλο βράχο μία ιαματική πηγή, που τα ύδατά της θεράπευαν πολλούς ασθενείς. Μεταξύ των θεραπευμένων ασθενών ήταν και η κόρη ενός πλούσιου άρχοντα, ο οποίος, θέλοντας να ευχαριστήσει αναλόγως τον υπερκόσμιο ευεργέτη του, τον Ταξιάρχη Μιχαήλ, έκτισε επάνω απ’ τον υπόψη βράχο και την εκεί πηγή έναν περίκεντρο τρουλωτό ναό, αφιερωμένον στο άγιο όνομα αυτού (του Αρχαγγέλου Μιχαήλ). Αργότερα, κατά τον 3ο αιώνα, οι ειδωλολάτρες της περιοχής αποφάσισαν να καταστρέψουν τον εν λόγω ναό και για να το πετύχουν ένωσαν τα ορμητικά νερά δύο ποταμών και τα κατεύθυναν προς το μέρος του. Την ώρα εκείνη όμως παρουσιάστηκε επιτόπου ο Άρχων Μιχαήλ, χτύπησε με το κοντάρι του τον βράχο, άνοιξε σ’ αυτόν ένα μεγάλο σχίσμα κι έχωσε εκεί τα καταστρεπτικά νερά, σώζοντας έτσι το Ναό του και το Αγίασμα αυτού. Από τότε, όλοι οι Χριστιανοί, Ορθόδοξοι και Καθολικοί, εις ανάμνησιν αυτού του θαύματος, κτίζουν τους ναούς των Ταξιαρχών Μιχαήλ και Γαβριήλ, κατά κανόνα, σε ανάλογες τοποθεσίες, δηλαδή επάνω σε ευμεγέθεις βράχους, μέσα σε λατρευτικά σπήλαια, δίπλα σε λίμνες και ποτάμια και κοντά σε καλλίρροες πηγές. Για τον ίδιο λόγο ανήγειραν, προφανώς, στη συγκεκριμένη τοποθεσία της Τσούκας, την εξεταζόμενη ιερά μονή των Ταξιαρχών οι βυζαντινοί κτήτορές της.
 |
| Παλαιά φωτογραφία του μοναστηριού. |
 |
| Ο ναός των Ταξιαρχών, καθολικό της μονής. |
 |
| Ο ναός της Ζωοδόχου Πηγής στη μονή των Ταξιαρχών. |
 |
| Ο καταρράκτης δίπλα στη μονή |
 |
| Ερείπια της μονής. |
 |
| Ερείπια της μονής. |
 |
| Βιβλίο με θέμα τη μονή Ταξιαρχών. |
 |
| Η βυζαντινή Τράπεζα του μοναστηριού. |
 |
| Άποψη του μοναστηριού. |
 |
| Προσκυνητής της ιεράς μονής Ταξιαρχών παρατηρεί με δέος και θαυμασμό το τοπίο της. |
Να συμπληρώσουμε ότι οι κτήτορες της μονής ήταν τα αδέρφια Νικηφόρος, Ανδρόνικος, και Ιωάννης Νετζάς. ‘Όπως και ότι η μονή λειτούργησε για μια περίοδο 700 περίπου χρόνων από το 1254 έως το 1943. Σε αυτό το διάστημα γνώρισε μεγάλες περιόδους ακμής, αποτελώντας κάστρο της ρωμιοσύνης μέσα σε περιόδους σκληρής τουρκοκρατίας, αλλά και ότι πέρασε δύσκολες στιγμές απο επιδρομές Τουρκαλβανών ληστών και Οθωμανών. Τελικά πυρπολήθηκε από στρατιώτες της διαβόητης γερμανικής μεραρχίας “εντελβάϊς”, τον Μάρτιο του 1943, μεραρχία η οποία μεταξύ άλλων αιματοκύλησε την Ήπειρο και την Δυτική Μακεδονία κατά την περίοδο άνοιξης φθινοπώρου του ίδιου έτους.