Από την έρευνα που κάνει ο Όμιλος “Μύησις” χρόνια τώρα και με την ευκαιρία της έκδοσης των τραγουδιών της πόλης της Καστοριάς με τίτλο “Κίνησαν τα καράβια τα Καστοριανά”, ο επίτιμος πρόεδρος μας Νίκος Μπαλιάκας από τοπικές εφημερίδες του πρώτου μισού του προηγούμενου αιώνα βρήκε τις εξής πληροφορίες.
Οι μουσικοί της πόλης, από Ζουρνατζήδες, έως και μουσικοί χάλκινων μουσικών οργάνων, στην αρχή τουλάχιστον του προηγούμενου αιώνα, ήταν όλοι τους μουσουλμάνοι γύφτοι, οι οποίοι έμεναν στην περιοχή του Βαροσίου, στους πρόποδες της σημερινής Καλλιθέας. Ήταν οι μουσικοί, αργανατζήδες ή αργανιάρηδες που κάλυπταν όλες τις εκδηλώσεις, από Ραγκουτσάρια και πανηγύρια, μέχρι και γάμους σε όλη τη γύρω περιοχή.
Αυτή η ομάδα των ανθρώπων, με την υπογραφή της συνθήκης της Λωζάνης και τις ανταλλαγές των πληθυσμών που έγιναν εκείνη την εποχή με βάση το θρήσκευμα, αναχώρησε για την Τουρκία αφήνοντας ορφανή από μουσικούς την πόλη μας, μαζί τους δε, πήραν και όλα τα ακούσματα της περιοχής της τότε εποχής. Χαρακτηριστικό είναι ότι τέτοιου είδους ορχήστρες και τραγούδια συναντούμε ακόμη και σήμερα στην περιοχή της Σμύρνης με χαρακτηριστικότερο τραγούδι τη Ρουσουλενα όπου με πολλή χαρά τη χορεύουν στους γάμους στη νέα τους πατρίδα ακόμη και σήμερα, οι απόγονοι των “Τούρκων ανταλλάξιμων” (δείτε βίντεο παρακάτω).
Η περιοχή μας όπως ανέφερα και παραπάνω, έμεινε ορφανή από μουσικούς, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να γίνουν γλέντια, καρναβάλια ακόμη και πανηγύρια για αρκετά μεγάλη περίοδο. Άρθρα αναφέρουν ότι μουσικοί από την περιοχή της Γουμένισσας αρχίζουν να εμφανίζονται στα καρναβάλια μας μετά το 1931.
Με αυτό τον τρόπο μπορούμε να δικαιολογήσουμε και τα χαμένα καστοριανά τραγούδια και τα ακούσματα, που μετά από συνεντεύξεις τα ξετρυπώσαμε και τα αναστηλώσαμε με την έκδοσή μας. Αυτός πιστεύουμε πως είναι και ο λόγος που ο τόπος μας έχει επηρεαστεί, όσο κανένας άλλος από ηχοχρώματα άλλων περιοχών και γενικά στα γλέντια μας υπάρχει ένα συνονθύλευμα ακουσμάτων.
Υ.Γ. Αξίζει να αναφέρουμε ότι όλες αυτές οι ορχήστρες που παρέμειναν στην περιοχή της σημερινής Βόρειας Μακεδονίας, διότι δεν υπήρξε αντίστοιχη συμφωνία με αυτή της Λωζάνης μεταξύ της Τουρκίας και της τότε Σερβίας, ανήκουν στην ίδια εθνοτική ομάδα (Τουρκόγυφτοι, όπως τους αποκαλούσαν πάντα λόγω θρησκεύματος) με τους δικούς μας μουσικούς που έφυγαν απ’ την Καστοριά το 1924.
Απόγονοι αυτών είναι και οι μουσικοί που έρχονται κυρίως απ’ την περιοχή της Στρούμιτσας στα Ραγκουτσάρια της Καστοριάς τα τελευταία χρόνια.
Φωτογραφία, του Καστοριανού φωτογράφου της τότε εποχής Λεωνίδα Παπάζογλου, από τη συλλογή του Γιώργου Γκολομπία, η οποία κοσμεί την έκδοση της Μυήσεως με την αστική μουσική παράδοση της Καστοριάς με τίτλο “Κίνησαν τα καράβια τα Καστοριανά”
Παναγιώτης Κώττας
