Όταν έρχεσαι από την Πρίστινα, την πρωτεύουσα του Κοσόβου, το σκηνικό αλλάζει απότομα ανάμεσα στο Μιτρόβιτσε, έναν δήμο στα βόρεια της χώρας που κατοικείται κυρίως από Αλβανούς, και τη Μιτρόβιτσα, μια πόλη στο βορειότερο κομμάτι όπου ζουν κυρίως Σέρβοι. Στα νότια, οι γαλάζιες σημαίες του Κοσόβου ανακατεύονται με τις αλβανικές. Στα βόρεια, οι σερβικές σημαίες ανεμίζουν στον κεντρικό δρόμο.
της Ελέν Μπιενβενί*
Μετά τον πόλεμο του Κοσόβου (1998-1999), τη διακήρυξη της ανεξαρτησίας τής χώρας (17/2/2008) και τις εντάσεις που εκδηλώθηκαν στα βόρεια (2011), η Μιτρόβιτσα και το Μιτρόβιτσε έγιναν το 2013 δύο διαφορετικές κοινότητες. Οι Σέρβοι και οι Αλβανοί χωρίζονται από τον ποταμό Ιμπάρ. Η βασική γέφυρα, την οποία εδώ και μια δεκαετία χρησιμοποιούν μόνο πεζοί, φυλάσσεται μέρα-νύχτα από Ιταλούς καραμπινιέρους που υπηρετούν στη δύναμη του ΝΑΤΟ, την KFOR.
Το να περάσεις στη βόρεια πλευρά σημαίνει ότι περνάς από το ευρώ στο σερβικό δηνάριο, από την αλβανική γλώσσα στο σερβικό ιδίωμα κι από τις πινακίδες των αυτοκινήτων που παραδίδει η Πρίστινα σ’ εκείνες του Βελιγραδίου. Βορείως του Ιμπάρ, τα περίπτερα πωλούν σερβικά έντυπα και προτιμώνται τα διαβατήρια που εκδίδουν οι σερβικές αρχές. Όσο για τα γκράφιτι, στο κυριλλικό αλφάβητο, θυμίζουν τις ταραχές που σημειώθηκαν εδώ από τον Αύγουστο ως τον Δεκέμβριο του 2022. «Το Κόσοβο είναι Σερβία, όπως η Κριμαία είναι Ρωσία», γράφει ένα σύνθημα. «ΝΑΤΟ γύρνα σπίτι, εδώ είναι Σερβία» γράφει ένα άλλο.
Το καλοκαίρι, οι αρχές του Κοσόβου έθεσαν υπό απαγόρευση τις σερβικές πινακίδες που γράφουν ΚΜ (όπως λεγόταν το Κόσοβο την εποχή της Γιουσκοσλαβίας). Ενώ η ΕΕ κατάφερε να αποσπάσει μια συμφωνία ανάμεσα στις δύο πλευρές, η σύλληψη ενός Σέρβου αστυνομικού με την κατηγορία τής εμπλοκής του σε επίθεση εναντίον Κοσοβάρων αστυνομικών έριξε λάδι στη φωτιά. Ξαναστήθηκαν οδοφράγματα και έπεσαν πυροβολισμοί, με την ΕΕ και τις ΗΠΑ να προσπαθούν ξανά να προκαλέσουν εκτόνωση της κρίσης.
Η διεθνής κοινότητα εργάζεται από το 2011 για την επανάληψη του διαλόγου ανάμεσα στη Σερβία και το Κόσοβο. Το σημερινό σχέδιο της ΕΕ προβλέπει μια ντε φάκτο αμοιβαία αναγνώριση των δύο κρατών, καθώς και τη δημιουργία της Ένωσης σερβικών δήμων του Κοσόβου. «Σε περίπτωση εξομάλυνσης των σχέσεων όπως έγινε με τη Γαλλία και τη Γερμανία, μια τέτοια οργάνωση δεν θα ήταν απειλητική», λέει ο Μπελγκτζίμ Καμπέρι, αναλυτής του κέντρου Musine Kokalari που εδρεύει στην Πρίστινα. «Αν όμως δεν συμβεί η εξομάλυνση και δεν υπογραφεί ειρήνη, η δομή αυτή θα μπορούσε να οδηγήσει σε περισσότερες διακρίσεις».
Σύμφωνα με τον Σέρτζαν Σιμάνοβιτς, διευθυντή της ΜΚΟ Humani Centar στη Μιτρόβιτσα, οι 40.000 Σέρβοι που ζουν εκεί δεν έχουν καμιά διάθεση να ενταχθούν στην κοινωνία του Κοσόβου, καθώς έχουν την αίσθηση ότι ανήκουν στη Σερβία. Ο Σιμάνοβιτς επισημαίνει ότι στην πραγματικότητα το Βελιγράδι κρατά τους Σέρβους του Κοσόβου ως ομήρους, αφού οι περισσότεροι μισθοί των Σέρβων πληρώνονται από τη σερβική κυβέρνηση. Τα πράγματα δεν είναι πάντως τα ίδια με το 1999, όταν οι νατοϊκοί βομβαρδισμοί και οι διεθνείς συμφωνίες έδωσαν τέλος στον πόλεμο: σήμερα βλέπει κανείς Σέρβους και Αλβανούς στο ίδιο μπαρ, ενώ πολλοί Αλβανοί επισκέπτονται τον Βορρά για τα ψώνια τους.
(*) H Ελέν Μπιενβενί είναι ειδική απεσταλμένη της Monde στο Κόσοβο
ΑΠΕ
